Pyetja:
A do të shpërblehet muslimani për recitimin e dhikrit pa përqendrim të mendjes (duke recituar dhikrin automatikisht)? A do të shpërblehet ai për këtë, si për shembull leximi i tehlilit (La ilahe illa Allah) ose istighfarit (Astaghfirullah), por pa përqendrim të mendjes? A do ta marrë shpërblimin e plotë, siç përmendet në hadithet që flasin për dhikrin?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Së pari:
Ajo që duhet të bëjë muslimani është të kujtojë Allahun, qoftë i lartësuar, ashtu siç duhet, në mënyrë që të korrë dobitë e dhikrit dhe të arrijë objektivat e tij, të cilat nuk mund të arrihen nëse dhikri gojor nuk shoqërohet me dhikër në zemër, sepse nuk mjafton që personi thjesht të lëvizë buzët dhe gjuhën në dhikër.
Allahu i Lartësuar thotë: “Besimtarë të vërtetë janë vetëm ata, zemrat e të cilëve, kur përmendet Allahu, fërgëllojnë dhe, kur u lexohen shpalljet e Tij, u forcohet besimi dhe vetëm te Zoti i tyre mbështeten…” (Enfal: 2)
Dobitë e dhikrit – domethënë frika ndaj Allahut dhe besimi i shtuar – nuk mund të arrihen veçse me reflektim dhe meditim.
Shejh ‘Abdurrahman es-Sa’di (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
(…janë vetëm ata, zemrat e të cilëve, kur përmendet Allahu, fërgëllojnë) d.m.th., ata janë të mbushur me frikë dhe frikë, dhe frika ndaj Allahut u dikton që të përmbahen nga ajo që është e ndaluar. Frika ndaj Allahut është një nga shenjat më të mëdha që e pengon njeriun nga kryerja e mëkatit.
(…dhe, kur u lexohen shpalljet e Tij, u forcohet besimi…), arsyeja është se ata i dëgjojnë ato me prezencën e mendjes, duke menduar për kuptimin dhe si rezultat i kësaj u rritet besimi, sepse meditimi është një nga veprimet e zemrës, dhe është e pashmangshme që ata do të mësojnë një kuptim që nuk e dinin, ose do t’u kujtohet diçka që e kishin harruar, ose do t’i bëjë zemrat e tyre të priren drejt së mirës dhe do t’i bëjë ata të dëshirojnë për shpërblimin e Zoti i tyre, ose do t’i frikësojë dënimin e Tij, ose do të pengohen nga mëkati. Të gjitha këto janë gjëra që e shtojnë besimin.” [1]
Të qenit i kënaqur vetëm me leximin e dhikrit me gojë, pa reflektim në zemër, nuk do të çojë në përfitimet e shpresuara të dhikrit ashtu siç duhet të bëhet, dhe do të jetë një veprim që dështon.
Ibnul Kajjim (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Dhikri me fokus dhe reflektim do të rrisë njohurinë e njeriut për Allahun dhe dashurinë për Të; do ta bëjë atë të ndihet i turpshëm para Tij dhe do t’i frikësohet dënimit të Tij, dhe do ta bëjë të kuptojë se Allahu vazhdimisht e vëzhgon atë, gjë që do ta pengojë atë që të mos bjerë në adhurime ose të jetë i pakujdesshëm në kryerjen e mëkateve dhe veprave të këqija.
Dhikri që është vetëm gojor nuk do të çojë në asnjë nga këto dobi, dhe nëse çon në ndonjë prej tyre, ai do të mungojë.” [2]
Së dyti:
Nëse muslimani i bie shkurt dhe lexon dhikër vetëm me gojë, a do të shpërblehet?
Është thënë se po, ai do të shpërblehet ashtu siç i ka hije veprës së tij, sepse lëvizja e gjuhës me fjalë duke përmendur Allahun është një vepër e mirë me të cilën është e zënë gjuha dhe është një adhurim verbal. Nëse ai mendon në zemrën e tij për atë që flet gjuha e tij, kjo është mirë, përndryshe shpërblimi i tij do të jetë në përputhje me veprimin e tij.
Megjithatë, në zemër do të ketë në mënyrë të pashmangshme një lloj reflektimi për atë që ai thotë, edhe nëse nuk është e përsosur, dhe ai do të mendojë për atë që thotë deri në një farë mase. Prandaj ai do të zgjedhë një lutje (du’a), për shembull, në një situatë, dhe do të zgjedhë istigfarin ose dhikrin e pastër në situata të tjera, e kështu me radhë, dhe Allahu ka caktuar shpërblimin për çdo veprim.
Neveviu (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Kadi Ijad (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Dhikri ose përkujtimi i Allahut qoftë i lartësuar, është dy llojesh: dhikri në zemër dhe dhikri në gjuhë… Sa i përket dhikrit në gjuhë ose thjesht gojore, është lloji më i vogël i dhikrit, por prapëseprapë ka vlerë të madhe, siç përmendet në hadithe.”” [3]
Ibn Haxheri (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Nëse dhikri lexohet vetëm me gojë, ai që e shqipton do të shpërblehet. Nuk parashikohet që të përqendrohet në kuptimin, por është përcaktuar që të mos e synojë në mënyrë të gabuar kuptimin e tij. Nëse, përveç shqiptimit të fjalëve, fokusohet në to në zemër, është më mirë. Nëse, përveç kësaj, ai ka parasysh kuptimin e fjalëve dhe atë që përmbajnë ato për nderimin e Allahut të Lartësuar dhe mohimin se Ai ka ndonjë mangësi, kjo është edhe më mirë.” [4]
Shejhul Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
Sa i përket dhikrit, njerëzit janë në katër nivele:
- Dhikri në zemër dhe në gjuhë; kjo është ajo që është urdhëruar.
- Dhikër vetëm në zemër. Nëse personi nuk është në gjendje të flasë, kjo është mirë, por nëse ai është në gjendje të flasë, atëherë ai nuk ka arritur të bëjë atë që është më mirë.
- Dhikër vetëm në gjuhë. Në këtë rast, personi është duke e mbajtur gjuhën e tij të lagësht me përmendjen e Allahut, siç përmendet në tregimin e personit tek i cili engjëjt nuk gjetën asgjë të mirë në meritë të tij përveç se ai vazhdoi të lëvizte gjuhën e tij në përmendje të Allahut. Allahu i Lartësuar thotë (në hadithin kudsi): “Unë jam me robin Tim përderisa ai më kujton Mua dhe buzët e tij lëvizin për të më kujtuar.“
- Kur nuk ka asnjë lloj dhikri. Kjo është gjendja e humbësve. [5]
Dhe Allahu e di më së miri.
islamqa.info
—————
[1] Tefsir es-Sa’di, (fq. 315)
[2] El-Vabil es-Sajib (fq. 221)
[3] Sharh Sahih Muslim (17/15)
[4] Fet’hul Bari (11/209)
[5] Mexhmu ‘Fetaua (10/566)
