Pyetja:
Si duhet trajtuar ata fëmijë që e kanë një dozë më të lartë të nervozës?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Rritja e fëmijëve në përgjithësi, e vajzave në veçanti, kërkon ndihmë të madhe nga Allahu xh.sh. Në kohët e lashta thuhej: Prindërit duhet t’i disiplinojnë fëmijët e tyre, por drejtësia vjen nga Allahu.” [1]
Ky është një parim i rëndësishëm në rritjen e fëmijëve. Shumë prindër mendojnë se janë në gjendje t’i disiplinojnë fëmijët e tyre me aftësitë edukative, zgjuarsinë dhe inteligjencën që ata kanë. Ata mendojnë se duke i futur fëmijët në shkollat më të mira, duke i edukuar në fushat më prestigjioze dhe duke i lënë të përzihen me klasat e larta, do të kenë arritur t’i disiplinojnë dhe të kontrollojnë sjelljen e tyre. Ky është një gabim i rëndë. Po, prindërve u kërkohet të marrin të gjitha masat në dispozicion që do të ndihmojnë për të disiplinuar fëmijët dhe për t’u dhënë atyre një edukim të mirë. Por, për fat të keq, problemi lind kur prindërit mbështeten në këto masa, duke u besuar atyre, duke u mbështetur në to dhe duke menduar se ato janë të mjaftueshme dhe shumë efektive. Nëse Allahu e lë njeriun në vullnetin e tij, ai do të humbasë dhe nëse e lë atë të mbështetet në diturinë e tij, ai do të poshtërohet. Allahu i tha Profetit ﷺ, i cili ishte i Dërguari i Allahut: “Vërtet, [O Muhammed], ti nuk udhëzon kë të duash, por Allahu udhëzon kë të dojë.” (Kasas: 56)
Profeti i Allahut Nuh (paqja qoftë mbi të) nuk mundi të bënte asgjë për djalin e tij, aq sa ai përfundoi në mesin e jobesimtarëve. Kur Nuhu bisedoi me Zotin e tij dhe i thirri Atij: “O Zoti im, me të vërtetë djali im është nga familja ime; dhe me të vërtetë, premtimi Yt është i vërtetë; dhe Ti je gjykatësi më i drejtë!” (Hud: 45), Zoti ynë, i Madhëruar dhe i Lartësuar, i tha: “O Nuh, me të vërtetë ai nuk është nga familja jote; Vërtet, ai është vepra e të cilit nuk ka qenë e mirë, prandaj mos më kërkoni atë për të cilën nuk keni njohuri. Vërtet, unë ju këshilloj që të mos jeni nga injorantët.” (Hud: 46) Prandaj një nga lutjet e Pejgamberit ﷺ që ai e falte çdo ditë, mëngjes dhe pasdite, ishte: “Ja Hajju ja Kajjum, bi rahmatike estagith, aslih li sha’ni kul-lehu, ue la takilni ila nefsi tarfate ‘ajn (O i Gjallë, O i Vetëqëndrueshëm dhe i Gjithëmbajtshëm, me mëshirën Tënde kërkoj ndihmë; ndreqi të gjitha punët e mia dhe mos më lër në gjyq as sa hap e mbyll sytë). [2] Reflektoni për këtë çështje të rëndësishme për të cilën shumë prindër sot janë të pavëmendshëm: Ne nuk duhet të mbështetemi tek vetja në lidhje me rritjen e fëmijëve tanë dhe nuk duhet të mbështetemi në zgjuarsinë dhe njohuritë tona. Përkundrazi, ne duhet të mbështetemi në mbështetjen më të fortë, strehën, Atij të cilit duhet t’i kërkohet ndihma dhe ndihma, Zoti i botëve, Mëshiruesi, Mëshirëploti. Sepse vetëm Ai është i Cili kontrollon zemrat e njerëzve dhe i drejton ato, dhe balli i njerëzve është në dorën e Tij. Nëse do t’i udhëzojë, Ai do t’i udhëzojë, e nëse do t’i lërë të humbasin, atëherë do t’i lërë të humbasin. I lavdëruar qoftë Ai, sa i fuqishëm, i urtë, i gjithëdijshëm, i sjellshëm dhe i gjithëdijshëm është. Një nga masat kryesore që duhet marrë në këtë drejtim është trajtimi i kokëfortësisë me mençuri, mendim dhe durim. Kjo sepse përgjigjja ndaj kokëfortësisë me kokëfortësi do të çojë vetëm në më shumë kokëfortësi! Në atë rast, çështja do të përfundojë si një tërheqje lufte: sa më shumë të tërheqë njëra palë, aq më e motivuar do të bëhet pala tjetër për të tërhequr edhe më fort. Por nëse nëna e lëshon skajin e litarit kur ka të bëjë me fëmijën e saj dhe ndalon të merret me të në të njëjtën mënyrë konfrontuese, fëmija së shpejti nuk do të ketë arsye të vazhdojë të jetë kokëfortë dhe ai do të kthehet në gjendjen e tij normale të dobësisë dhe do të përmbahet nga të bërit më keqbërje. Fëmija kokëfortë është zakonisht shumë i zgjuar dhe përdor gjithmonë truket për të bërë gjërat që dëshiron të bëjë. Në shumicën e rasteve, një fëmijë i tillë ndihet i shtypur nga njerëzit që e rrethojnë, vëllezërit e motrat, të afërmit, prindërit dhe gjyshërit, sepse ata e kritikojnë shumë dhe e trajtojnë ashpër, gjë që e bën të ndihet i indinjuar. Këta dy faktorë, së bashku, çojnë në një lloj tjetërsimi nga shoqëria dhe bëjnë që fëmija të zhvillojë dëshirën për t’u hakmarrë ndaj shoqërisë. Kjo zakonisht shfaqet në formën e kokëfortësisë dhe sjelljes së dhunshme që rebelohet kundër normave shoqërore. Prandaj, ajo që duhet të bëni, në këtë situatë, është t’i përgjigjeni përdorimit të mashtrimeve dhe përpjekjeve të tij për të provuar zgjuarsinë e tij duke injoruar dhe toleruar atë që po bën. Dhe ju duhet t’i përgjigjeni ndjenjave të fëmijës për t’u shtypur duke i treguar dhembshuri dhe mirëkuptim. Dhe ju duhet t’i përgjigjeni qëndrimit të tij rebel dhe kokëfortë duke treguar dashuri dhe dëshirë të sinqertë për mirëqenien e tij, nga dashuria dhe kujdesi për të.
Në të njëjtën kohë, duhet të jeni të vendosur në çështjet në të cilat kërkohet disiplinë, pa qenë i ashpër dhe pa u përpjekur të tregoni se jeni në gjendje t’i bëni ballë dhe ta sfidoni. Atëherë duhet të kuptoni se të trajtosh në mënyrë efektive fëmijët nuk mund të bëhet veçse duke shmangur dy gjëra dhe duke bërë dy gjëra. Gjërat që duhet të shmangni janë: keqtrajtimi verbal i fëmijës, duke përdorur fjalë të ashpra dhe keqtrajtimi fizik, duke e rrahur. Ajo që duhet të bëni është të zgjidhni fjalë të mira dhe të tregoni dashuri fizike. Për të shpjeguar më tej: Ajo që nënkuptohet me keqtrajtim verbal është përdorimi i fjalëve nënçmuese për karakterin e fëmijës, jo për veprimet e tij, si për shembull të thotë se ai është i pakujdesshëm, gënjeshtar, i dhunshëm ose fjalë të tjera negative. Ajo që duhet të bëni është të përpiqeni të tregoni mirësi ndaj fëmijës kur përballeni me situata të tilla negative. Kjo nënkupton kufizimin e përshkrimit negativ në veprimet e tij, ndërsa karakterin e tij e përshkruan si të kundërt të veprimeve të tij, duke përmendur karakteristikat dhe virtytet e mira. Pra, në vend që ta përshkruajmë si të pakujdesshëm, mund t’i themi: Ti je i organizuar, pra si mund të bësh diçka kaq të pakujdesshme? Në vend që ta përshkruajmë si gënjeshtar, mund t’i themi: Ti je i sinqertë, pra si mund të thuash diçka që nuk ka ndodhur kurrë? Në vend që ta përshkruajmë si të dhunshëm, mund t’i themi: Ti je i mëshirshëm, pra si munde ta goditje vëllanë tënd kaq dhunshëm? Dhe kështu me radhë e kështu me radhë. Ajo që nënkuptohet me keqtrajtim fizik është çdo akt poshtërues i agresionit fizik që ka për qëllim shkaktimin e dhimbjes dhe hakmarrjen, siç është rrahja e rëndë e fëmijës në një mënyrë që shkon përtej erës disiplinore që lejohet sipas mësimeve islame dhe arrin nivelin. për të shkaktuar dhimbje dhe për të marrë hak. Kjo për shkak se sipas mësimeve islame, ekzistojnë tre nivele të goditjes ose goditjes. Niveli më i ulët është rrahja me qëllim disiplinimi, dhe niveli më i lartë është goditja me qëllim të dhënies së një dënimi hadd. Në mes të dyve vjen goditja për qëllimin e administrimit të një dënimi sipas gjykimit të një gjyqtari. Nëse mendojmë për goditjen me qëllim të dhënies së një dënimi hadd – që është niveli më i lartë – do të zbulojmë se ka kufizime të urdhëruara në mësimet islame që e bëjnë atë më pak të dhimbshme sesa lloji i rrahjes që u jepet në ditët e sotme disa prindërve fëmijëve të tyre. Juristët thonë se nëse një njeri i shëndoshë dhe i fortë fshikullohet si dënim me hadd, ai duhet të fshikullohet me një degë të përmasave mesatare, që nuk është shumë e freskët dhe jo shumë e thatë, jo aq e lehtë sa të mos shkaktojë dhimbje dhe jo aq i trashë sa të shkaktojë lëndim (duke thyer lëkurën). Ata përcaktuan që ai që administron fshikullimin të mos e ngrejë krahun mbi kokë deri në atë masë sa të shihet bardhësia e sqetullës dhe të shmangë goditjen në pjesët më të cenueshme të trupit (goditja e të cilave mund të shkaktojë vdekjen), dhe ai duhet t’i shpërndajë goditjet mbi trupin e personit (dhe të mos godasë një pikë në mënyrë të përsëritur). Ata janë dakord njëzëri se nuk duhet të ketë goditje të fytyrës, pjesëve intime apo pjesëve më të cenueshme të trupit. [3]
Nëse këto kushte janë të përcaktuara në lidhje me fshikullimin, që është lloji më i rëndë i goditjes, atëherë çfarë mendoni për goditjen me goditje për qëllime disiplinore? Goditja për qëllimin e disiplinës është siç përmendet në ajetin në të cilin Allahu i Lartësuar thotë: “Por ato [gratë] prej të cilave i frikësoheni mendjemadhësisë, këshillojini; [atëherë nëse vazhdojnë], braktisini në shtrat; dhe [më në fund], goditini ato. Por nëse ata ju binden [edhe një herë], mos kërkoni mjete kundër tyre. Vërtet, Allahu është gjithmonë i Lartësuar dhe i Madhërishëm.” (Nisa’: 34)
Kurtubiu ka thënë në Tefsirin e tij (5/172): Goditja e përmendur në këtë ajet është goditëse për qëllimin e disiplinës dhe nuk duhet të jetë e ashpër. Është lloji i goditjes që nuk thyen kockat ose nuk shkakton lëndime në ndonjë aftësi, si p.sh. Qëllimi që qëndron pas kësaj është të sjellë gruan në vete dhe ta bëjë atë të përmirësojë rrugët e saj, dhe asgjë tjetër. Pra, nuk është çudi që nëse rrahja çon në vdekje, ka përgjegjësi. E njëjta gjë vlen edhe për atë që godet djalin e tij për t’i mësuar atij Kur’anin, për ta disiplinuar dhe për t’i mësuar sjelljet e mira. Në Sahih Muslim thotë: “Kini frikë Allahun në lidhje me gratë, sepse ato i keni marrë si amanet nga Allahu dhe afrimi me to ju është lejuar me fjalën e Allahut. Të drejtat tuaja mbi ta janë që ata të mos lejojnë askënd që nuk ju pëlqen të ulet në mobiljet tuaja. Nëse e bëjnë këtë, atëherë goditini, por në një mënyrë që nuk shkakton dhimbje.” [Këtë e transmeton Muslimi në hadithin e gjatë të Xhabirit për Haxhin]. Pastaj ai (Allahu e mëshiroftë) tha: Ata tha: I thashë Ibn Abbasit: Çfarë do të thotë të godasësh që nuk shkakton dhimbje? Tha: Goditja me sivak dhe të ngjashme. Këtë e transmeton et-Taberi në Tefsirin e tij me një isnad sahih. Alternativa e pranueshme ndaj keqtrajtimit fizik ose verbal është ndëshkimi i fëmijës duke e privuar atë nga diçka. Me privimin e tij nga diçka nënkuptohet heqja e diçkaje me qëllim disiplinimi, brenda disa kufizimeve; nuk do të thotë privim në kuptimin absolut, pa kufizime. Kështu për shembull, privimi i fëmijës nga loja për dhjetë minuta është një lloj privimi i tij, në një kuptim të kufizuar, me qëllim disiplinimi. Qëllimi i tij është të shqiptojë një dënim jomaterial me qëllim të korrigjimit të sjelljes së tij. Bërja e fëmijës të ulet në “karrigen e keqe” ose “karrige për pushim” për një numër minutash në përpjesëtim me moshën e tij (dhjetë vjet = dhjetë minuta) është gjithashtu një lloj privimi i tij për qëllime disiplinore.
Një shembull tjetër është zbritja e një shume të vogël nga paratë e xhepit të tij. Për sa i përket ndëshkimit të fëmijës duke e privuar nga loja për një ditë ose më shumë, ose duke i hequr fare paratë e xhepit, kjo do ta bëjë atë të mësohet me ndëshkimin deri në atë masë sa të mos jetë më efektiv. Nëse kjo ndodh vazhdimisht, fëmija së shpejti do të mësohet me të dhe do të fillojë të kërkojë alternativa të tjera të disponueshme, nëse ndëshkohet me këtë lloj privimi, pa kufizime. Një metodë tjetër është trajtimi me fëmijën duke përdorur një tabelë yjesh, negative dhe pozitive. Kjo është gjithashtu shumë e dobishme. Në këtë metodë, fëmijës i jepen një ose më shumë yje për çdo sjellje pozitive. Një ose më shumë yje hiqen për çdo sjellje negative. Ju duhet të keni një sistem për këta yje, duke rënë dakord, për shembull, që kur fëmija të arrijë dhjetë yje, të marrë një çmim, dhe kur të arrijë njëzet yje, ta çoni në një udhëtim argëtues etj. Sa për fjalët e mira, kjo përfshin tre gjëra: 1. Fjalë dashurie, si për shembull t’u thuash vajzave të tua: “Të dua” dhe fjalë të ngjashme. Kjo sepse shprehja e ndjenjave të dashurisë është diçka që është inkurajuar nga Profeti (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) në mësimet e tij. Transmetohet nga Ebu Kerimah el-Mikdam ibn Ma‘di Karib se Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Nëse njeriu e do vëllanë e tij, le t’i thotë se e do atë”. [4] Kjo shprehje dashurie duhet të ndodhë çdo ditë dhe të jetë e pakushtëzuar; nuk duhet thënë vetëm në raste të veçanta ose kur fëmija bën veprime ose sillet në mënyrë të miratuar nga nëna dhe babai i tij.
2. Fjalë vlerësimi dhe lavdërimi, edhe për gjërat më të vogla, sepse shumë kritika dhe përbuzje të vazhdueshme do të kenë ndikim negativ në karakterin e fëmijës dhe do ta dobësojnë shumë atë.
3. Fjalë mbështetëse dhe inkurajuese, për të inkurajuar fëmijën në atë që është i mirë ose në aktivitetet e tij të përgjithshme dhe për ta mbështetur atë psikologjikisht në mënyrë që ai të vazhdojë të zhvillojë aftësitë e tij. Dashuria fizike përfshin gjithashtu tre gjëra:
1. Përqafime në baza ditore që nuk janë të lidhura me veprimet ose sjelljen e fëmijës, siç u përmend më lart në lidhje me shprehjen e dashurisë që nuk i nënshtrohet asnjë kushti. Kjo është një nga gjërat që mund të luajë një rol të madh në stabilizimin e emocioneve të fëmijës.
2. Prekje fizike pozitive, të tilla si përkëdhelja e kokës ose e shpatullave të fëmijës dhe lloje të tjera prekjeje pozitive. Kjo është në vend të prekjes negative, e cila zakonisht ndodh në kontekstin e kokëfortësisë dhe sjelljes së keqe.
3. Ndarja në mënyra jo të prekshme dhe të prekshme. Mënyra të paprekshme mund të nënkuptojnë të shikosh me interes dhe admirim se çfarë bëjnë fëmijët për aktivitetet, hobi ose praktikimin e aftësive të tyre të veçanta. Mënyrat e prekshme mund të përfshijnë përfshirjen në lojërat dhe shakatë e tyre në një mënyrë pozitive, dhe bashkimin me ta kur ata janë duke bërë diçka serioze ose kur janë duke luajtur. Do ta përfundojmë këtu duke përmendur diçka që bëri më i miri i njerëzimit, Profeti ﷺ kur ndërvepronte me fëmijët: Transmetohet se Enes ibn Malik (Allahu qoftë i kënaqur prej tij) ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ ishte një nga njerëzit më të mirë në sjellje. Një ditë më dërgoi për të bërë një detyrë për të dhe i thashë: Pasha Allahun nuk do të shkoj. Por në zemër kisha ndërmend të shkoja dhe të bëja atë që më kishte thënë Pejgamberi i Allahut ﷺ. Pastaj dola dhe kalova pranë disa djemve që po luanin në pazar. Pastaj i Dërguari i Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) më kapi nga pas në qafë. E shikova dhe ai po buzëqeshte. Ai tha: “O Unejs, a shkove atje ku të thashë?” I thashë: Po, po shkoj o i Dërguar i Allahut. Transmetohet nga Muslimi (2310). Dhe është transmetuar prej tij (Allahu qoftë i kënaqur me të) se ai ka thënë: Unë i kam shërbyer të Dërguarit të Allahut ﷺ për dhjetë vjet, dhe pasha Allahun ai kurrë nuk më tha asnjë fjalë përbuzjeje. , dhe asnjehere nuk me tha per asnje arsye pse ke bere keshtu e keshtu? Apo pse nuk e bëre këtë e këtë? Transmetohet nga Buhariu (6038) dhe Muslimi (2309). Kështu ka qenë Pejgamberi ﷺ me një rob, e si mendon se ka qenë me fëmijët e tij?
Transmetohet se Shedad ibn Evs (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ doli tek ne për një prej namazeve të natës [aksham ose jaci], duke mbajtur Hasani apo Huseini. I Dërguari i Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) shkoi përpara dhe e uli fëmijën, pastaj tha tekbirin për namazin dhe filloi të falej. Ai bëri sexhde gjatë namazit të tij dhe e zgjati sexhden. Babai im tha: E ngrita kokën dhe e pashë fëmijën në kurrizin e të Dërguarit të Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) derisa ai ishte në sexhde, kështu që u ktheva në sexhde. Kur i Dërguari i Allahut (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) e mbaroi namazin, njerëzit thanë: O i Dërguar i Allahut, ti bëre sexhde gjatë namazit dhe e zgjate sexhden aq sa menduam se kishte ndodhur diçka ose zbulesa po të vinte. Ai tha: “Asgjë nga këto nuk ndodhi, por djali im hipi në shpinë dhe unë nuk doja ta nxitoja derisa ai të ngopej”. Transmetohet nga Nesa’iu (1141); klasifikuar si sahih nga al-Albani. Kjo është vëmendja ndaj nevojave të fëmijëve, edhe në kontekstin e adhurimit të Allahut, Më të Madhit, Më të Lartit! E lusim Allahun që t’i udhëzojë fëmijët tanë dhe të na ndihmojë të kuptojmë se si të sillemi me ta në atë mënyrë që do të jetë më efektive për t’i udhëzuar ata drejt drejtësisë dhe qoftë Ai i Lavdëruar, i kënaqur me ne. Allahu e di më së miri.
islamqa.info
—————————————
[1] (El-Adab esh-Sharijah nga Ibn Muflih 3/552).
[2] Hakimi në Mustedrek; klasifikuar si sahih nga Albani në Sahih el-Xhami‘ (5820)
[3] Hashijat Ibn ‘Abidin (3/147); ez-Zarqani (8/114); ar-Raudah (10/172) dhe el-Mughni (8/313-315).
[4] Ebu Davudi (5124) dhe Tirmidhiu (2392)
