Rezerva Federale është e fokusuar në frenimin e rritjes së çmimeve në Shtetet e Bashkuara.
Por vendet mijëra kilometra larg po ndikohen nga fushata e saj e ashpër për të mbytur inflacionin, pasi bankat e tyre qendrore janë të detyruara të rrisin normat e interesit më shpejt dhe më lart gjersa një dollar i fuqishëm po zhvlerëson monedhat e tyre.
“Ne po e shohim FED-in të jetë po aq agresiv sa ka qenë që nga fillimi i viteve 1980. Ata janë të gatshëm të tolerojnë papunësi më të lartë dhe një recesion”, tha Chris Turner, kreu global i tregjeve në ING.
“Kjo nuk është e mirë për rritjen e ekonomisë në rrafshin ndërkombëtar”, deklaroi ai, raporton cnn.
Vendimi i Rezervës Federale për të rritur normat me tre të katërtat e një përqindjeje në tre takime radhazi, ndërkohë që sinjalizon se rritje të tjera të mëdha janë në rrugë e sipër, ka shtyrë homologët e saj në mbarë botën të bëhen më të ashpra. Nëse ata bien shumë prapa FED-it, investitorët mund të tërheqin para nga tregjet e tyre financiare, duke shkaktuar ndërprerje serioze.
Bankat kryesore në Zvicër, Mbretërinë e Bashkuar, Norvegji, Indonezi, Afrikën e Jugut, Tajvan, Nigeri dhe Filipine ndoqën FED-in në rritjen e normave gjatë javës së kaluar.
Qëndrimi i FED-it e ka shtyrë gjithashtu dollarin në nivelet më të larta të dy dekadave kundrejt një shporte monedhash kryesore.
Ndërsa kjo është e dobishme për amerikanët që duan të bëjnë pazar jashtë vendit, është një lajm shumë i keq për vendet e tjera, pasi vlera e juanit, jenit, rupee, euros dhe funtas bien, duke e bërë më të shtrenjtë importimin e artikujve thelbësorë si ushqimi dhe karburantit. Kjo dinamikë – në të cilën FED në thelb eksporton inflacion – shton presionin mbi bankat qendrore lokale.
“Dollari nuk forcohet i izoluar. Duhet të forcohet kundër diçkaje”, tha James Ashley, kreu i strategjisë së tregut ndërkombëtar në Goldman Sachs Asset Management.
Pasojat ndëshkuese të rritjes së shpejtë të dollarit janë bërë më të qarta ditët e fundit. Japonia ndërhyri të enjten e kaluar për herë të parë në 24 vjet për të mbështetur jenin, i cili është zhytur 26 për qind kundrejt dollarit nga viti në ditë. Banka e Japonisë ka mbetur një vend i jashtëzakonshëm midis bankave të mëdha qendrore dhe i ka rezistuar normave të rritjes, pavarësisht rritjes së inflacionit.
Kina po vëzhgon tregjet e monedhës pasi tregtimi i juanit ka rënë në nivelin më të ulët kundrejt dollarit që nga kriza globale financiare, ndërsa presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde paralajmëroi të hënën se zhvlerësimi i mprehtë i euros ka “shtuar rritjen e presioneve inflacioniste”.
Mbretëria e Bashkuar tregon se sa shpejt situata mund të dalë jashtë kontrollit pasi investitorët globalë u mbytën në planin e rritjes ekonomike të një qeverie të re. Funta britanike ra në një nivel rekord të ulët kundrejt dollarit të hënën pasi eksperimenti i zbatimit të shkurtimeve të mëdha të taksave duke nxitur huamarrjen – shkaktoi alarm.
Kaosi që pasoi e detyroi Bankën e Anglisë të shpallte një program emergjent të blerjes së bonove në përpjekje për të stabilizuar tregjet dhe çoi në një paralajmërim nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, i cili tha se qeveria e Mbretërisë së Bashkuar duhet të rishqyrtojë propozimet e saj.
Sistemi financiar global tani është “si një tenxhere me presion”, tha Turner. “Duhet të keni politika të forta dhe të besueshme dhe çdo gabim i politikës ndëshkohet”, shtoi ai.
Kërcënimi për tregjet në zhvillim
Banka Botërore paralajmëroi kohët e fundit se rreziku i një recesioni global në vitin 2023 është rritur pasi bankat qendrore në të gjithë botën rritin normat e interesit në të njëjtën kohë si përgjigje ndaj inflacionit.
Ai gjithashtu tha se trendi mund të rezultojë në një sërë krizash financiare midis ekonomive në zhvillim – shumë ende të zhytur nga pandemia – “që do t’u bënte atyre dëm të përhershëm”.
Pasojat më të mëdha mund të ndihen në vendet që kanë emetuar borxhe të shprehura në dollarë. Shlyerja e këtyre detyrimeve bëhet më e shtrenjtë pasi monedhat vendase zhvlerësohen, duke i detyruar qeveritë të shkurtojnë shpenzimet në fusha të tjera, ashtu si inflacioni egërson standardin e jetesës.
Zvogëlimi i rezervave valutore është gjithashtu shkak për shqetësim. Mungesa e dollarëve në Sri Lanka ka kontribuar në krizën më të keqe ekonomike në historinë e vendit dhe ka detyruar presidentin e saj të largohet nga detyra në fillim të këtij viti.
Rreziqet zbulohen nga madhësia e rritjes së normave të interesit në shumë prej këtyre vendeve.
Brazili, për shembull, i mbajti të qëndrueshme normat e interesit këtë muaj, por vetëm pas 12 rritjeve të njëpasnjëshme që e lanë normën e tij bazë në 13.75 për qind.
Banka qendrore e Nigerisë rriti normat në 15.5 për qind të martën, shumë më e lartë se sa prisnin ekonomistët.
Në një deklaratë, banka qendrore vuri në dukje se “shtrëngimi i vazhdueshëm i politikës monetare nga Banka e Rezervës Federale të SHBA-së po ushtron gjithashtu presion në rritje mbi monedhat vendase në të gjithë botën, me përçim në çmimet e brendshme”.
A mund të ndalet dhimbja?
Herën e fundit që dollari pati një rënie të ngjashme, në fillim të viteve 1980, politikëbërësit në Shtetet e Bashkuara, Japoni, Gjermani, Francë dhe Mbretërinë e Bashkuar njoftuan një ndërhyrje të koordinuar në tregjet e monedhës që u bë e njohur si Marrëveshja Plaza.
Rritja e fundit e dollarit dhe dhimbja pasuese që u ka shkaktuar vendeve të tjera, ka ndezur muhabet se mund të jetë koha për një marrëveshje tjetër. Por Shtëpia e Bardhë ka hedhur “ujë të ftohtë” mbi idenë, gjë që e bën të duket e pamundur për momentin.
“Unë nuk parashikoj se këtu po shkojmë”, tha të martën Brian Deese, drejtori i Këshillit Ekonomik Kombëtar.
Ndërkohë, Rezerva Federale pritet të qëndrojë në kurs. Kjo do të thotë se dollari mund të rritet akoma më tej dhe bankat e tjera qendrore nuk do të jenë në gjendje të qetësohen.
Forca shtesë e dollarit dhe normat më të larta të SHBA-së është “absolutisht diçka që ne duhet të parashikojmë, dhe pasojat e kësaj janë vërtet mjaft të thella”, tha Ashley nga Goldman Sachs Asset Management./telegrafi/.
