Në tetor, Fondi Monetar Ndërkombëtar publikoi perspektivën e tij vjetore ekonomike, duke parashikuar rritje të dobët në mbarë botën në vitin 2023.
Ai vuri theks të veçantë në tre çështje:
Inflacioni i lartë dhe kufizimi i likuiditetit nga bankat qendrore
Pushtimi i Rusisë në Ukrainë
Ndikimi i vazhdueshëm i Covid – veçanërisht në Kinë.
Revista Harvard Business Review (HBR) e Universitetit të Harvardit pyeti tre ekspertë se çfarë të prisnin për ekonominë në vitin 2023.
Mihir Desai, profesor i ekonomisë në Shkollën e Biznesit të Harvardit, Karen Dinan, profesoreshë në Harvard dhe bashkëpunëtore e lartë në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare dhe Matt Klein, gazetar financiar dhe autor i buletinit The Overshoot, u përgjigjen sfidave më të rëndësishme të vitit të ardhshëm.
Sfida nr 1: Inflacioni
“Ne përjetuam një ndryshim sizmik në normat e interesit, të cilin ende po e tresim”, thotë Mihir Desai, duke iu përgjigjur sfidës së inflacionit. “Ndërsa aspektet e pakontrollueshme të inflacionit janë përmirësuar, ne jemi shumë larg nga një normë e qëndrueshme inflacioni. Shtytja përfundimtare drejt niveleve të qëndrueshme të inflacionit do të kërkojë një periudhë më të gjatë të normave të interesit vazhdimisht më të larta nga sa e imagjinojnë njerëzit. Me fjalë të tjera: arritja e inflacionit 4-5% do të ndodhë deri në maj 2023, por kthimi në inflacionin 2%-3% do të zgjasë më shumë dhe do të jetë më i dhimbshëm”.
“Lajmi i mirë është se shumica e inflacionit që i atribuohet faktorëve të dikurshëm duket se ka filluar të zhduket,” vëren Matt Klein. “Inflacioni total ndoshta arriti kulmin në verë. Lajmi i keq është se gjithashtu duket se ka pasur një rritje modeste të normës bazë të inflacionit nga rreth 2% në vit në 4-5% në vit.
Sfida nr. 2: Mundësia e rritjes së papunësisë
“Tregu i punës mbetet jashtëzakonisht i fortë dhe dobësimi i tij duket i pashmangshëm,” paralajmëron Mihir Desai. “Pyetja e vetme është ritmi dhe ashpërsia e këtij dobësimi. Problemi më i madh është reduktimi i mundshëm i konsumit. Konsumatorët përballen me çmime më të larta, norma interesi më të larta, norma të reduktuara kursimi, më shumë huamarrje dhe nivele më të ulëta të pasurisë. Tani për tani, shpenzimet e konsumatorit janë mbajtur. Ndërsa ekonomia ngadalësohet, ne mund të përballemi me një recesion më të gjatë të drejtuar nga konsumatori dhe si rrjedhojë me humbje të vendeve të punës. Këto me shumë mundësi do të shqetësojnë punonjësit”.
“Një skenar më i mundshëm është që shkalla e papunësisë do të duhet të rritet ndjeshëm për të reduktuar presionet e pagave mjaftueshëm për të hequr inflacionin e tepërt nga sistemi,” paralajmëron Karen Dinan.
Sfida nr. 3: Lufta në Ukrainë
“Lufta në Ukrainë mbetet një faktor kyç ndikues për ekonominë globale,” thotë Karen Dinan. “Kanali më i rëndësishëm është se furnizimi i kufizuar i gazit natyror rus ka krijuar një krizë energjetike në Evropë. Kjo krizë duket se ka shtyrë disa ekonomi evropiane në recesion dhe kjo ka implikime të rëndësishme jo vetëm për këto ekonomi, por edhe për partnerët e tyre tregtarë”.
“Ndikimi ekonomik i luftës në Ukrainë për pjesën tjetër të botës ndoshta arriti kulmin në verë, nëse jo më herët,” vlerëson Matt Klein. “Dëmi që është bërë është përvetësuar kryesisht për të gjithë, përveç Rusisë dhe Ukrainës. Thënë kështu, ka vend për surpriza pozitive (një zgjidhje të drejtë paqeje) dhe negative (përshkallëzim të rëndësishëm të luftës)”.
Sfida nr. 4: Rreziku i falimentimit
Mihir Desai shton rrezikun e falimentimit në faktorë që gjithashtu duhet të monitorohen nga afër. “Ekziston mundësia që kompanitë që kërkojnë financim të jashtëm (qoftë kompani me levë ose kompani me rritje të lartë, jofitimprurëse) të luftojnë dhe të shkaktojnë shqetësime financiare dhe falimentime me një shkallë të lartë,” paralajmëron ai, duke shtuar: “Gjithashtu, brishtësia e tregjeve në zhvillim, sepse e rritjes së normave të interesit është një rrezik i nënvlerësuar.”
“Nivelet më të larta të borxhit të qeverisë që do të rezultojnë nga pandemia janë potencialisht një punë e madhe,” vëren Karen Dinan. “Shumica e vendeve patën deficite të mëdha fiskale në 2020 dhe 2021 për shkak të të ardhurave më të ulëta tatimore dhe niveleve më të larta të shpenzimeve qeveritare. Dhe me rritjen e normave të interesit globalisht, shumë vende – veçanërisht vendet me të ardhura më të ulëta – ka të ngjarë të përballen me vështirësi në pagimin e borxhit të tyre. Një valë e falimentimit të borxhit sovran jo vetëm që do të ishte e ashpër për vendet që nuk paguajnë, por do të shkaktonte potencialisht përçarje të mëdha në tregjet financiare globale”.
2023: Skenarët optimistë
“Rasti jashtëzakonisht optimist është se inflacioni zbutet shumë shpejt dhe ne kthehemi në inflacionin 2% në fillim të vitit të ardhshëm, duke lejuar një periudhë më të shkurtër të normave të larta të interesit dhe pa humbje të konsiderueshme të vendeve të punës”, thotë Mihir Desai. “Ky më duket si një skenar fantastik, megjithëse është e jashtëzakonshme se sa e ngulitur është kjo pikëpamje sot”.
“Sipas mendimit tim, një ulje e butë – domethënë një zbutje e inflacionit pa humbje të konsiderueshme të vendeve të punës – do të ishte një rezultat vërtet i mirë,” argumenton Karen Dinan. “Nëse inflacioni për vitin 2023 mund të ulet në 3% pa humbje të konsiderueshme të vendeve të punës, do ta konsideroja një rezultat shumë të mirë për SHBA-në. Një pjesë e Evropës është ndoshta tashmë në recesion për shkak të krizës energjetike, por këto recesione ka të ngjarë të jenë të lehta nëse lufta në Ukrainë përfundon relativisht shpejt.
Gjëja më e mirë që mund të ndodhë për rritjen ekonomike globale është që inflacioni themelor të fillojë të ulet vetë dhe që politikëbërësit të jenë mjaft fleksibël për t’u përshtatur në përputhje me rrethanat,” tha Matt Klein. “Në përgjithësi, gjërat do të jenë më mirë nëse politikëbërësit ekonomikë kujtojnë se qëllimi është të gjejnë mënyra që njerëzit të prodhojnë më shumë, jo të konsumojnë më pak. Nëse Rusia tërhiqet nga Ukraina dhe zhbllokon fluksin e mallrave, kjo do të ndihmonte shumë”.
2023: Skenarët pesimistë
“Rasti pesimist është inflacioni i vazhdueshëm mbi 5% gjatë gjithë vitit 2023 për shkak të një spiraleje paga-çmim që do të thotë se normat e interesit duhet të qëndrojnë të larta për shumë më gjatë,” shpjegon Mihir Desai. “Stoqet vazhdojnë të bien sepse perspektiva e rënies së fitimeve të korporatave dhe normave të vazhdueshme më të larta të interesit ende nuk janë vlerësuar plotësisht.”
“Shumica e shqetësimeve të mia kanë të bëjnë me çmimet e aseteve dhe tregjet financiare,” thotë Karen Dinan. “Kushtet më të shtrënguara financiare kanë çuar në rënie të mëdha të çmimeve të aksioneve, por ne nuk e dimë se sa më tej mund të bien, veçanërisht nëse FED shtrëngohet më shumë se sa pritej sot. Çmimet e shtëpive u rritën gjatë pandemisë. Ne nuk e dimë se sa nga kjo rritje reflekton një ndryshim thelbësor në vlera ose nëse është një flluskë, kështu që është e vështirë të dihet se sa do të bien ndërsa kushtet e kredisë për strehim shtrëngohen. Dhe, siç e përmenda më herët, ekziston një potencial real për përçarje të tregut financiar nga mospagesat e borxhit sovran. Rritja më e dobët në Kinë është gjithashtu një burim rreziku. Mbylljet në shkallë të gjerë Covid në Kinë mund të jenë prapa nesh, por ka një rënie të madhe në pasuri të paluajtshme që kërcënon të shtrydh ndjeshëm aktivitetin ekonomik në 2023 atje. Duke qenë se Kina është një pjesë kaq e madhe e ekonomisë globale, mund të ketë efekte të rëndësishme negative në vendet e tjera.”
“Rreziku tjetër i madh negativ është se bota mund të përballet me një surprizë të re të keqe. Ekonomia botërore sot do të dukej krejtësisht ndryshe nëse nuk do të ishte për koronavirusin dhe pushtimin rus të Ukrainës. Kush e di se çfarë mund të ndodhë tjetër?”, komenton Matt Klein./tesheshi/
