Ndërsa lufta, ideologjia dhe proteksionizmi e ndajnë botën në blloqe të veçanta, vendet në zhvillim po grumbullojnë shufra ari për t’u përgatitur për ditën kur sistemi financiar global, i dominuar nga SHBA-ja dhe Evropa, do të shembet dhe do të zëvendësohet nga një i ri.
Ky trend, i cili filloi një dekadë më parë, u përshpejtua këtë vit nga faktorë afatshkurtër, veçanërisht nga kthesa në rënie e normave globale të interesit. Si rezultat, çmimet shkuan nga një rekord i lartë në tjetrin, duke u mbyllur mbi 2,800 dollarë për ons për herë të parë në histori. Vetëm këtë vit, ari është rritur me 35%, shumë më tepër se rritja prej 20% në stoqet amerikane dhe më shumë se dy herë më shumë se çdo indeks i aksioneve evropiane. Lina Thomas e Goldman Sachs e sheh atë duke shkuar mbi 3,000 dollarë deri në fund të vitit të ardhshëm.
Në qendër të tubimit janë bankat qendrore, veçanërisht ato që ose janë – ose kanë frikë se mund të jenë në të ardhmen – në shënjestër të sanksioneve të SHBA. Kina ka blerë 316 tonë që nga fillimi i luftës në Ukrainë. Rusia ka qenë gjithashtu një blerës i madh, siç kanë qenë bankat qendrore në Lindjen e Mesme, Azinë Qendrore dhe Indi.
Kohët e fundit, tregjet janë dominuar nga dy vende, historia dhe përvojat e fundit të të cilave i kanë sensibilizuar ndaj rrezikut gjeopolitik: Polonia dhe Hungaria. Polonia ka dashur prej kohësh të rrisë arin në 20% të rezervave të saj zyrtare, por Banka Kombëtare e Hungarisë rifilloi blerjet për herë të parë në tre vjet në shtator, duke thënë: “Mes pasigurisë në rritje, roli i arit si një element aktiv i strehës dhe ruajtjes së sigurt me vlerë është veçanërisht e rëndësishme pasi forcon besimin në vend dhe mbështet stabilitetin financiar.”
Zyrtarë të tjerë e shprehën më troç. “Është një shenjë e luftërave që do të vijnë,” tha një bankier qendror evropian, të cilit iu la anonimiteti nga Politico.
Dhe nuk bëhet fjalë vetëm për frikën nga armiqësitë dhe sanksionet, por edhe për besueshmërinë e dështuar të shteteve që ndërtuan rendin financiar global të pasluftës. Si SHBA ashtu edhe Europa kanë borxhe në rritje që duken të paqëndrueshme në terma afatgjatë, siç theksoi Fondi Monetar Ndërkombëtar në mbledhjen e tij vjetore. Me borxhin e SHBA-së tani në 124% të PBB-së dhe në rritje të shpejtë, siç vuri në dukje Thomas, “shumë banka qendrore mbajnë shumicën e rezervave të tyre në thesaret e SHBA-së dhe politikëbërësit mund të shqetësohen gjithnjë e më shumë për ekspozimin e tyre ndaj rreziqeve fiskale në SHBA”.
Kjo ka implikime të pallogaritshme për një botë në zhvillim, e cila prej kohësh e ka inatosur atë që e sheh si ngacmim financiar, vuri në dukje analisti i TS Lombard, David Oneglia.
Ideja është “të diversifikohen ngadalë aksionet ndërkombëtare larg asaj që mbetet një zotërim shumë i madh i aktiveve të shprehura në dollarë”, tha Mohamed El Erian, ish-kreu i gjigantit të tregtimit të obligacioneve Pimco. Dollari ende përbën rreth 58% të rezervave valutore botërore, duke e bërë atë pothuajse thelbësor për çdo lloj tregtie ndërkufitare, por kjo ka rënë nga rreth 65% vetëm një dekadë më parë.
Neutraliteti dhe pandryshueshmëria e arit e bëjnë atë një “spirancë” të përshtatshme për një sistem financiar paralel ende në ndërtim: një sistem që SHBA nuk do të jetë në gjendje ta dominojë apo manipulojë.
Duke folur në Uashington në takimin vjetor të FMN-së në tetor, presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde vuri në dukje se “Kina po blen ar si kurrë më parë” dhe iu referua përpjekjeve për “promovimin e monedhave të tjera”.
Megjithatë, sapo u kthye në Evropë, ajo dukej më e qetë, duke i thënë Le Monde se dollari nuk do të rrëzohet së shpejti nga froni. Ndërsa takimet e BRICS shpesh kanë prodhuar retorikë në mënyrë eksplicite kundër dollarit, komunikata e fundit e samitit u fokusua në problemet e sanksioneve të SHBA-së, por përndryshe mbështeti reformën e institucioneve ekzistuese si FMN.
Do të jetë një veprim i gjatë balancues. Ndërsa ekonomitë e përparuara mbajnë deri në 70% të rezervave të tyre në ar, bankat qendrore të BRICS-ut zakonisht mbajnë rreth 10%, me pjesën më të madhe në dollarë. Kjo do të thotë se ata ka të ngjarë të mbeten blerës të arit në terma afatgjatë, edhe nëse – siç është rasti sot me Bankën Popullore të Kinës – ata mund të frenohen kur mendojnë se çmimet kanë shkuar shumë larg.
Tradicionalisht, çmimet e arit kanë qenë të ndërlidhura me normat e interesit të bankës qendrore. Kur yield-et e kursimeve dhe obligacioneve u rritën, siç janë rritur që nga viti 2022, ari zakonisht lëvizte në drejtim të kundërt, sepse nuk ofron kthime. Por këtë herë duket se po ecën ndryshe. Çmimet e arit u rritën ndërsa bankat qendrore rritën normat e interesit – dhe u rritën edhe më shpejt pasi Rezerva Federale e SHBA dhe Banka Qendrore Evropiane filluan t’i ulnin ato.
Sipas të dhënave të përpiluara nga Komisioni Amerikan i Tregtisë së të Ardhmes së Mallrave, shuma neto e kontratave të së ardhmes së arit të mbajtura nga pjesëmarrësit e tregut është më shumë se trefishuar gjatë 12 muajve të fundit, edhe pse blerjet nga bankat qendrore janë lehtësuar këtë vit. Interesi neto spekulativ tani është vetëm pak nën nivelin rekord të parë në fillimin e pandemisë.
Ashtu si në të kaluarën, interesi për arin sugjeron një dëshirë të shtuar për besueshmëri mes pasigurisë dhe dobësimit të besimit te institucionet, thonë analistët.
Kjo vlerë po rritet krahas dyshimeve për vlerën e aseteve të tjera, madje edhe dollarit të fuqishëm. /tesheshi.com/
