Sektori privat si gjenerator i zhvillimit ekonomik dhe kontribuues i mbushjes së arkës së shtetit, është në gjendje të rëndë dhe shpërndarja e mjeteve financiare përmes pakove të ndryshme, po shihen si të gabuara nga komuniteti i biznesit.
Shoqatat e bizneseve kritikojnë po ashtu qeverinë se në këtë kohë krize financiare, ekzekutivi ka shkëputur komunikimin dhe dialogun qeveri-biznese.
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Kosovë po kërkon një pako të veçantë mbështetëse për punëtorët dhe bizneset.
Përveç krizës energjetike, kryetari i DHTIK-së, Skënder Krasniqi thotë se situata për sektorin privat mbetet e rënduar edhe me rënien e prodhimtarisë, shitjes së produkteve dhe mungesa e punëtorëve. Sfidë tjetër për kreun e kësaj dhome, mbetet edhe kërkesa e punëtorëve për rritjen e pagave.
“Kjo vështirësi është rrit sidomos pas fillimit të pandemisë e është përshkallëzuar pas luftës në Ukrainë. Me fillimin e invazionit rus në Ukrainë, çdo gjë ka ndryshuar, edhe më keq se sa ka qenë më parë, dhe kjo e ka sjellë biznesin në një gjendje të jashtëzakonshme, shumë të rëndë. Situata mbetet e rënduar tash edhe me mungesë të punëtorëve, me kërkesën e punëtorëve për rritjen e pagave, me rritjen e çmimeve në treg, më rënien e shitjes së produkteve, edhe me pamundësinë me u ballafaquar me tregun global. Për këtë krizë, shtetet tjera kanë ndërhyrë shumë më shumë se sa vendi ynë”, thotë Krasniqi.
Krahas kësaj krize të shkaktuar nga inflacioni i lartë, po kërkohet mbështetja e sektorit privat. Ai thotë se që nga koha e pandemisë e deri tash as 80 për qind e kërkesave nuk janë përmbushur nga qeveria aktuale dhe ato të kaluarat.
“Në fillimin e pandemisë kemi kërkuar nga qeveritë të ndërmerren masa për mbështetje, kërkesat kanë qenë qoftë për uljen e taksave, financim të kredive me kamata të ulëta, për uljen e TVSH-së nga 18 për qind në 5 dhe për produktet esenciale, kemi kërkuar që për 3 deri 6 muaj të jetë zero TVSH-ja. Po ashtu, kemi kërkuar heqjen e akcizës së naftës, si dhe shumë kërkesa të tjera siç janë infrastruktura ligjore, ku kemi kërkuar që të ndryshohet ligji dhe të bëhen blerjet disa ditë në javë pa TVSH në mënyrë që të rritet prodhimi dhe shitja. Megjithatë as 80 përqind e këtyre kërkesave tona nuk janë realizuar”, thekson ai.
Krasniqi thotë se mbështetja e deritanishme nga shteti për bizneset dhe punëtorët është tejet e ulët.
“Gjatë këtij viti krejt çka kemi përkrahje është ajo që nuk ka rritje të çmimit të rrymës. Kemi përkrahje për punëtorë në shumë 100 euro për këta 9 muaj, që i bie rreth 11 euro në muaj është përkrahur punëtori, ndërsa bizneset nuk janë përkrahur me asgjë”, shton Krasniqi.
Për pakon e fundit për përballje me inflacionin që parasheh edhe ndarjen e mjeteve jo drejtpërdrejt për punëtorët e sektorit privat, ai thotë se është një mbështetje e kushtëzuar dhe jo e drejtë.
Me masën e kësaj pakoje parashihet subvencionimi prej 50 për qind të rritjes së pagës deri në 100 euro për punëtorët e sektorit privat, për 3 muajt e parë.
Krasniqi kërkon që të hiqet kushtëzimi dhe të ndahen mjetet financiare për punëtorët e sektorit privat sikur për ata në administratë publike.
“Shuma prej 100 eurosh nuk është e definuar se a do të jetë mujore apo e përgjithshme për këta tre muaj. Ajo që nuk do të duhej të bëhet në formë kushtëzimi për bizneset, sepse biznesi i rritë pagat për aq sa ka mundësi dhe në kontinuitet është duke i rritë pagat. Ne si Dhomë e Tregtisë kemi kërkuar që të mos kushtëzohet biznesi, por të ndahen ashtu siç po jepen punëtorëve të tjerë, sektorit publik, ku po i ndahen nga 50 euro për katër muaj ose nga 200 euro. Ndërsa për të punësuarit e kompanive publike nga 100 euro, ndërsa ata që e mbajnë shtetin me tatime të drejtpërdrejt nga punëtorët e sektorit privat që janë shumica, si dhe bizneset që krijojnë 80 për qind të hyra shtetit po kushtëzohen me rritje 50/50 nga ana e biznesit. Ky kushtëzim është jo i drejt dhe i dëmshëm, si dhe afatshkurtër. Prandaj, në këtë mënyrë nuk po ndihmohen bizneset, por prapë po i jepet edhe një goditje bizneseve me rritje të detyrueshme… Të hiqet ky kushtëzim, por të ndahen mjetet ashtu siç po iu jepen sektorit publik, shtesat të ndahen edhe për punëtorët e sektorit privat”, thotë ai.
Kryetari i DHTIK-së, Krasniqi po ashtu po kërkon sigurime shëndetësore për punëtorë dhe mbulimin e pagave nga shteti për lehonat.
“Po, ne kemi kërkuar së pari që punëtorët të kenë sigurim shëndetësor, siguri në punë-të mbrohen punëtorët nëse mbesin pa punë. Të krijohet shporta familjare, të mbrohen familjet dhe punëtorët me të ardhura të ulëta. Kjo është përgjegjësi e shtetit. Shteti nuk po i kryen detyrat e veta, ndërkohë gjithë barrën po ia delegon biznesit. Kështu të hiqet obligimi që për gratë lehona të paguajë biznesi 70 për qind të pagës për 6 muaj. Kjo është përgjegjësi e shtetit, sepse asnjë vend nuk e ka as në Ballkan, as në Evropë që e kushtëzon biznesin… Këtë pagë duhet ta mbulojë shteti sikur në çdo vend tjetër… Detyrimi është antikushtetues e anti-ligjor”, thotë ai.
Sa i për krizës energjetike ku pritet të ketë reduktime gjatë dimrit të ardhshëm, Krasniqi ka thënë se këto reduktime çojnë bizneset në falimentim dhe mbyllje të mijëra vendeve të punës.
Krasniqi po kërkon të dhëna zyrtare nga qeveria dhe distributori KEDS për përgatitjet e furnizimit me rrymë gjatë dimrit.
Derisa për humbjet e mëdha financiare të bizneseve nga reduktimet e ashpra në muajin gusht, Krasniqi thekson se kompanitë nuk morën mbështetje.
“Ne kemi kërkuar një takim edhe me KEDS-in që të informohemi se si është gjendja e furnizimit me energji elektrike, sa ka blerje të rregullta vjetore krahas konsumit. Po ashtu, informata kemi kërkuar edhe nga Qeveria që të na jep informacione dhe të mos vjen deri te ai momenti siç erdhi që në orën 23:00 të natës të njoftohen qytetarët se nga nesër ka reduktime, edhe ato të ashpra. Kjo në mënyrë që biznesi të përgatitet. Por, nuk kemi marrë ende përgjigje as nga qeveria. Ndërkohë që të gjitha vendet e rajonit kanë siguruar rrymë 24 orë me energji për qytetarët dhe bizneset. Ndërsa, i vetmi vend që nuk ka garantuar energjie elektrike është Kosova. Ky është një rrezik për bizneset, sepse për një muaj, në gusht që patën reduktime deri në 6 orë pa rrymë, biznesi ka pasur humbje të mëdha… Biznesi mund të shkojë në kolaps, me ndërprerje të plotë të punës, humbje të klientëve dhe humbje të vendeve të punës si rezultat i reduktimeve të energjisë elektrike”, përfundon Krasniqi.
Kreu i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë Kosovë, Krasniqi në fund ka thënë se Qeveria po vonohet në procedim të projektligjit për punë publike, që parasheh kompensimin e inflacionit për materialet ndërtimore dhe punët përcjellëse për kontratat ekzistuese. /KP/
