Kamata (pj.8) | Llojet e kamatës

Ebu bekër El-Xhezairi thotë:“Dihet që kamata e perudhës së injorancës ishte një borxh i shtyrë me kusht që të shtohej,kështu që shtesa ishte një kompesim për shtyerjen dhe këtë Allahu xh.sh e konsideroi të pavlefshme“.

Në një transnmetim tjetër i dërguari i Allahut a.s e ka përmendur bashkë me fjalën e borxhit duke thënë:”Nuk ka kamatë vëtëm se tek borxhi”.

Pra kamata e përfituar nga borxhet është kamata e e periudhës së injorancës e cila është e ndaluar me me tekst Kuranor që njihet si kamata e vonesës,e cila është shtesa  në këmbim të vonesës qoftë kjo e kushtëzuar gjotë dhënies së borxhit  apo pas dhënies së tij në kohën e shlyerjes,madje në origjinë shtesa vihet si kusht gjatë marrëveshjes.Më këtë kuptimin njihej kamata që në kohët më të lashta,se ajo përfaqëson një borxh të shoqëruar me një shtesë të kushtëzuar që në fillim të marrëveshjes dhe e cila praktikohej gjatë shfaqjes së islamit,formë të cilën e kishin ndaluar të gjitha legjistacionet qeillore pa përjashtim,me të cilën u bënë të njohur çifutët më shumë se të tjerët dhe vazhdojnë ta praktikojnë në të njëjtën formë të vjetër,që është borxhi me kamatë.

Transmetohet se Imam Ahmedi është pyetur rreth kamatës për të cilën nuk ka asnjë lloj dyshimi dhe është përgjigjur:”Që dikush të ketë një borxh e të thotë ose shlyeje ose jip kamatë,e nëse nuk e shlyen,ai shton paratë e ky shton afatin”Kjo nuk do të thotë se kamata e vonesës në periudhën e injorancës nuk kishte vetëm se këtë formë ku dihet qartë kushtëzimi i shtesës në momentien e afrimit të afatit për shlyerjen e borxhit,por kjo do të thotë se kjo ishte forma dhe mënyra më e përhapur në transaksione t e tyre dhe forma më e pamëshirshme e kamatës.

Kamata me anë të vonesë është mëse e qartë dhe nuk ka nevojë të sqarohet sepse në të janë të pranishëm elementet kryesorë të ç’do veprimi që lidhet me kamatën,që janë shtesa e kuotës së pasurisë dhe kohës së shlyrjes,për të cilën paguhet kjo shtesë dhe gjithashtu konsiderimi i kamatës një kusht i padiskutueshëm në marrëveshje pa të cilën ajo(marrëveshja)nuk konsiderohet e saktë,gjë që sjell lindjen e pasurisë nga pasuria me shkak kohën ose afatin

Kamata e shtesës

Për të qënë më të qartë mund të themi se kamata e shtesës është të shesësh apo të këmbesh diçka me diçka tjetër të të njëjtit lloj duke shtuar diçka,siç mund të jetë shitja e arit me arë,derhemit me derhem,grurit me grurë,elbit me elb etj.

Argumentet që ndalojnë këtë lloj kamate është hadithi i të dërguarit t ë Alahut a.s:”Mos shisni një derhem me dy drehem sepse kështu kam frikë se bini në kamatë”

Hadithi tregon se lejohet shitja ose këmbimi i arit me arë dhe i argjëndit me argjënd,nëse veprohet menjëherë në dorë dhe pa tepricë në peshë,ashtu siç tregon se lejohet të shiten apo të këmbehen me njëri-tjetrin dy lloje të ndryshme mallrash siç është rasti i arit me argjëndin ose gruri me hurmat edhe nëse ndryshojnë në masë me kusht nëse këmbimi bëhet dorë më dorë.Në të njëjtën kohë Hadithi tregon se dy lloje shitjesh apo këmbimesh janë të ndaluara dhe konsiderohen prej kamatës:

a-Këmbimi bëhet brenda llojit siç është rasti i arit me arin,argjëndit me argjëndin ose gruri me grurë duke shtuar diçka në masë nga njëri krah mbi tjetrin,qoftë ky këmbim dorë më dorë ose pas një afati,për shkak se duhet të sigurohen dy kushte themelore që ky këmbim apo shitje të jetë i saktë,të kenë të njëjtën masë dhe të këmbehen dorë më dorë ne vend.

b-Këmbimi ose shitja bëhet midis dy llojeve të ndryshme,por ndërrimi bëhet pas një afati dhe jo dorë më dorë,pa marrë parasysh ndryshon apo jo masa apo pesha e tyre.

Këto kufizime bëhen për arsye që të mos ekzistojë frika se qëllimi i shitjes apo i këmbimit të jetë borxhi dhe jo shitja përderisa vlera dhe pesha e tyre ndryshon.

Nuk ka dyshim se kjo lloj kamate nuk ndodh vetëm në rastin e këmbimit midis dy llojeve pasurishë të përmendura në hadith ose pasurive që i përngjajnë atyre sendeve që konsiderohen vlera monetare apo ushqime.Dijetarët kane mendime të ndryshme rreth shkakut apo motivit të kamatës në këtë formë të saj siç vijon:

Hanefitë mendojnë se shkaku dhe parametri me të cilin njihen pasuritë përbërëse të kamatës,është që kjo pasuri të jetë e peshueshme apo e matshme me masë(kejl) dhe që të jenë mallra të të njëjtit lloj.Sipas mendimit të tyre kamata i tejkalon gjashtë llojet dhe përmbledh ç’do gjë që peshohet apo matet me masë(kejl) dhe që është i të njëjtit lloj me mallin që këmbehet,qofshin këto mallra vlera monetare apo ushqime.

2- Ushqimi dhe vlera monetare

Tek Shafitë shkaku i kamatës tek katër ushqimet(të cilat i përmend Hadithi)është qënia e tyre mallra ushqimorë(siç është gruri,elbi,kripa,hurmat etj)fakt që do të thotë se kamata hyn gjithshtu tek gjithçka që përdoret si ushqim,qofshin këto prej ushqimeve që peshohen apo maten me Kejl.

Kurse përsa i përket arit dhe argjnedit shkaku është se këta përfaqësojnë vlera monetare që shërbejnë për shkëmbim,e kështu këtu nuk mund të bëjë pjesë ç’do metal(siç është hekuri,plumbi,bakri etj)sepse ato nuk përfaqësojnë vlera monetare për të kryer këmbimin e tyre me mallrat.Këtë mendim kanë edhe Malikitë me Hambelitë edhe pse kushtëzojnë që ushqimi të jetë i përhershëm apo i matshëm me Kejl.

Duke krahasuar argumentat e sejcilës palë disa mendojnë se duke parë me kujdes,mendimi i Imam Shafiut është më racional dhe ekonomik duke depërtuar kështu deri në ajkën e temës,kurse mendimi i Hanefive është më afër aparencës sesa thelbit,për këtë arsye ata nuk ngurojnë aspak për ti dhënë përparësi mendimit të Imam Shafiut.Urtësia në ndalimin e kamatës së shtesës qëndron në faktin e domozdoshmërisë së mbylljes së manipulimeve tek kamata e vonesës,në mënyrë që njerëzit të mos orjentohen nga fitimi i shpejtë në para kesh drej fitimit të vonuar me anë të kamatës së vonesës.Për të mbyllur dyert e praktikimit të shkëmbimit të mallrave të të njëjtit lloj,duke parandaluar paragjykimt dhe padrejtësitë nga njëra palë,njerëzit le të zgjedhin parametrin e drejtë,që është shitja e këtij lloji me para e më pas blerja e të njëjtit lloj apo i ndonjë lloji tjetër me këto para.Siç vihet re këto lloj shitjesh apo këmbimesh janë të një natyre të rrallë për këtë lloj kamate me vetë dëshminë e të dërguarit t ë Alalhut a.s”E nëse këto lloje ndryshojnë(nga njëra tjetra)atëherë shisni si të doni”

Duhet të mos anashkalojmë faktin se kamata e cila njihej periudhën e ijnorancës ishte kamata e borxheve(e vonesës),të cilën ata e praktikonin pa ditur se ajo ishte e ndaluar derisa erdhën Hadithet të cilat sqaruan situatën.Dijetarët kanë rënë dakort për ta quajtuar atë kamatë si “kamata e sunetit” për ta dalluar nga kamata e borxheve ose e Kuranit,sepse ajetet e Kuranit janë ato të cilat e kanë trajtuar atë.

Nuk ka dyshim se midis dy gjërave të të njëjtit lloj ka dallime rrënjësore kur bëhet fjalë për tepricë ose shtesë e kjo duket qartë në Hadithin e Bilalit kur ai ndërroi dy sa’h nga hurmi i vjetër me një sa’h nga hurmi i mirë,e duke parë njëllojshmëria e llojit mund të krijojë sensin e kamatës i dërguari Allahut a.s e demaskoi dhe e konsideroi atë kamatë duke e ndaluar dhe urdhëruar njëkohësisht shitjen e llojit që duhej të këmbehej me para dhe më pas blerjen e llojit që dëshirohej përsëri me para duke larguar kështu përfundimisht dyshimin e kamatës nga ky transaksion.

Ky hadith është argument se shitja e llojit me llojin e vet duhet të ketë masë të barabartë,pa marrë parasysh janë apo jo të të njëjtit  kualitet.