Në qarkun e Ohio, flotat e kamionëve dhe buldozerëve po zhvendosin tokën në vendin e ardhshëm të fabrikave të çipave ku Intel po ndërton dy “fabs” me një kosto prej rreth 20 miliardë dollarësh. Në mars, presidenti Joe Biden e quajti këtë hapësirë një “fushë ëndrrash” në fjalimin e tij pasi ishte “toka mbi të cilën do të ndërtohet e ardhmja e Amerikës”, theksoi ai.
Në pranverë ishte e lehtë të ëndërroje për industrinë e çipave të Amerikës. Kërcimi i gjysmëpërçuesve i shkaktuar nga pandemia kishte vërtetuar se sa vendimtare ishin çipat për jetën moderne. Kërkesa ishte ende në rritje për të gjitha llojet e teknologjive me çip, e cila këto ditë është më e rëndësishmja. Investitorët ishin më pak të zymtë për çipat se sa për teknologjitë e tjera, e cila po mposhtte tregun e aksioneve. Akti i Çipave po bënte rrugën e tij përmes Kongresit, duke premtuar se do të fuste subvencione me vlerë 52 miliardë dollarë në industrinë vendase, në mënyrë që të zvogëlonte mbështetjen e Amerikës në fabrikat e huaja dhe në mbështetje të projekteve si fabrika e Intel-it në Ohio.
Gjysmë viti më vonë ëndrrat duken makth. Kërkesa për silikon duket se po bie po aq shpejt sa ishte rritur gjatë pandemisë. Në fund të shtatorit, Micron, një prodhues i çipave memorie me bazë në Idaho, raportoi një rënie prej 20% nga viti në vit në shitjet tremujore. Një javë më vonë AMD, një projektues kalifornian i çipave, uli vlerësimin e shitjeve për tremujorin e tretë me 16%. Brenda disa ditësh Bloomberg raportoi se Intel planifikon të pushojë nga puna mijëra punonjës, pas një vargu rezultatesh të dobëta që ka të ngjarë të vazhdojnë kur të prezantojë raportin e tij të fundit tremujor më 27 tetor. Që nga korriku, një shportë prej 30 apo më shumë firmave më të mëdha të çipave në Amerikë kanë ulur parashikimet e të ardhurave për tremujorin e tretë nga 99 miliardë dollarë në 88 miliardë dollarë. Deri më tani këtë vit më shumë se 1.5 trilion dollarë janë fshirë nga vlera e kombinuar e tregut të kompanive gjysmëpërçuese të listuara në Amerikë.
Industria e çipave është jashtëzakonisht ciklike në kohën më të mirë: kapaciteti i ri i ndërtuar në përgjigje të kërkesës në rritje kërkon disa vite për t’u materializuar, kohë në të cilën kërkesa nuk është më e nxehtë. Në Amerikë ky cikël tani po ‘karikohet’ nga qeveria. Akti i çipave, i cili u bë ligj në gusht nën brohoritjet nga bosët e çipave, po stimulon anën e ofertës së biznesit gjysmëpërçues, ashtu si administrata e Biden po shton përpjekjet për të ndaluar çipat dhe pajisjet e prodhimit amerikan të shkojnë në Kinë, duke ulur kërkesën për produktet amerikane në tregun më të madh të gjysmëpërçuesve në botë.
Pavarësisht nëse ka apo jo kuptim strategjik për Amerikën që të sjellë më shumë prodhim të çipave në shtëpi dhe të pengojë rivalin e saj gjeopolitik me ndalime të eksporteve, kombinimi i më shumë oferte dhe më pak kërkesë është një recetë për telashe. Dhe nëse politikat amerikane përshpejtojnë përpjekjet e Kinës për të “fituar me vendosmëri betejën në teknologjitë kryesore”, siç pohoi Presidenti Xi Jinping në një fjalim në kongresin e Partisë Komuniste më 16 tetor, ato mund të krijojnë konkurrentë të fuqishëm kinezë. Fusha e ëndrrave? Mjafton që natën të të mbajë zgjuar të tmerruar.
Rënia ciklike deri më tani është ndjerë më akute në mallrat e konsumit. Kompjuterët dhe telefonat inteligjentë përbëjnë pothuajse gjysmën e çipave me vlerë 600 miliardë dollarë që shiten çdo vit. Me një rritje masive blerjesh gjatë pandemisë, blerësit e lodhur nga inflacioni po blejnë më pak pajisje. Gartner, një firmë kërkimore, pret që shitjet e smartfonëve të bien me 6% këtë vit dhe ato të kompjuterëve me 10%. Firmat si Intel, e cila në shkurt po u thoshte investitorëve se priste që kërkesa për PC të rritet në mënyrë të qëndrueshme për pesë vitet e ardhshme, po rishikojnë perspektivat e tyre pasi bëhet e qartë se shumë blerje të epokës së Covid thjesht u çuan përpara.
Shumë analistë mendojnë se segmente të tjera mund të jenë të radhës. Blerjet e panikut mes mungesës globale të çipave të vitit të kaluar ka lënë shumë prodhues makinash dhe prodhues të pajisjeve të biznesit me inventar të tejmbushur me silikon. New Street Research, një firmë analistësh, vlerëson se midis prillit dhe qershorit stoku i çipave të firmave industriale ishte rreth 40% mbi nivelin historik në krahasim me shitjet. Inventarët për prodhuesit e kompjuterave dhe kompanitë e makinave janë në mënyrë të ngjashme plot. Intel dhe Micron fajësuan rezultatet e tyre të dobëta të fundit pjesërisht për inventarët e lartë.
Teprica e ofertës dhe kërkesa e ulët tashmë po godet çmimet. Kostoja e çipave të memories është ulur me dy të pestat në vitin e kaluar, sipas Future Horizons, një firmë kërkimore. Çmimi i çipave logjikë, të cilët përpunojnë të dhëna është ulur me 3% në të njëjtën periudhë.
Blerësit e çipave do të punojnë me inventarin e tyre por pasi ta bëjnë, ata mund të blejnë më pak se në të kaluarën. Në gusht, Hewlett Packard Enterprise dhe Dell, dy prodhues të mëdhenj harduerësh, lanë të kuptohet se kërkesa nga klientët e biznesit kishte filluar të zbutej. Shitjet e kompjuterëve dhe telefonave inteligjentë kishin filluar të rriteshin përpara pandemisë dhe kjo prirje ndoshta do të rifillojë në vitet e ardhshme. Prodhuesit e telefonave nuk mund të vendosin më shumë çipa në pajisjet e tyre përgjithmonë.
Për kompani të tilla si Qualcomm, e cila nxjerr gjysmën e shitjeve të saj nga çipat e smartfonëve dhe Intel, e cila merr një pjesë të ngjashme nga ato për kompjuterët, kjo është një dhimbje koke reale.
Përgjigja e prodhuesve të çipave ka qenë bastet për tregje të reja me rritje të shpejtë. Amd, Intel dhe Nvidia, një tjetër projektues i madh i çipave, po luftojnë për qendrat e të dhënave të kompjuterit cloud, ku kërkesa për çipa është ende në rritje. Qualcomm po diversifikohet në makina. Në shtator, shefat e firmës u mburrën se tashmë kishte porosi me vlerë 30 miliardë dollarë nga prodhuesit e makinave. Intel, ndërkohë, po zgjerohet në gjysmëpërçues për pajisje rrjeti dhe pajisje për të ardhmen e ndërlidhur të “internetit të gjërave”. Ajo po hyn gjithashtu në biznesin e prodhimit të kontratave, duke shpresuar të fitojë pjesën e tregut nga tsmc e Tajvanit, prodhuesi më i madh i çipave në botë dhe prodhuesi me kontratë i zgjedhur për projektues të çipave si amd dhe Nvidia.
Megjithatë, këto përpjekje tani po kalojnë në gjeopolitikë. Ashtu si homologët e tyre në Kinë dhe Europë, politikanët në Amerikë duan të pakësojnë varësinë e vendeve të tyre nga prodhuesit e huaj të çipave, në veçanti tsmc, e cila prodhon 90% të çipave më të avancuar në botë. Si përgjigje, Amerika, Kina, BE-ja, Japonia, Koreja e Jugut dhe Tajvani së bashku planifikojnë të subvencionojnë prodhimin vendas të çipave në masën 85 miliardë dollarë në vit gjatë tre viteve të ardhshme. Kjo do të blejë pak kapacitet shtesë globalisht.
Në të njëjtën kohë, perspektivat për shkarkimin e çipave që rezultojnë po errësohen, veçanërisht për firmat amerikane, si rezultat i kontrolleve shtrënguese të Amerikës mbi eksportet në Kinë. Shumë firma amerikane konsiderojnë gjigantin aziatik, i cili importoi gjysmëpërçues me vlerë 400 miliardë dollarë vitin e kaluar, si tregun e tyre më të madh. Shitjet kineze të Intel përbënin 21 miliardë dollarë nga të ardhurat e përgjithshme prej 79 miliardë dollarësh vitin e kaluar. Nvidia tha se një raund i mëparshëm kufizimesh, i cili kufizoi shitjet e çipave të avancuar të qendrës së të dhënave për klientët kinezë dhe Rusinë pas pushtimit të Ukrainës, do t’i kushtonte 400 milionë dollarë në shitjet e tremujorit të tretë, ekuivalente me 6% të të ardhurave totale të saj.
Kufizimet e fundit, të cilat synojnë superkompjuterin kinez dhe përpjekjet e inteligjencës artificiale, janë një shqetësim i veçantë për kompanitë që prodhojnë mjete për prodhimin e çipave. Tre nga pesë firmat më të mëdha në botë – Applied Materials, kla dhe Lam Research – janë amerikane. Pjesa e shitjeve të treshes që shkojnë në Kinë është rritur me shpejtësi në vitet e fundit, në rreth një të tretën. Toshiya Hari nga Goldman Sachs, një bankë, thotë se kontrollet ka të ngjarë t’u kushtojnë prodhuesve të mjeteve në botë 6 miliardë dollarë të ardhura të humbura këtë vit, ekuivalente me 9% të shitjeve të tyre të parashikuara. Pasi u zbuluan kontrollet e reja të eksportit amerikan, Applied Materials uli të ardhurat e pritshme të tremujorit të katërt me 4% në 6.4 miliardë dollarë. Çmimi i aksionit të saj ka rënë me 13% në dy javët e fundit. Ato të KLA dhe Lam Research kanë rënë me një të pestën.
Bosët amerikanë të çipave tani kanë frikë se Kina mund të hakmerret, duke kufizuar më tej aksesin e firmave të tyre në tregun e saj të gjerë. Tashmë po dyfishon përpjekjet për të ushqyer kampionë vendas si smic (në çipat logjikë) dhe ymtc (në memorie), si dhe prodhuesit vendas të mjeteve, që një ditë mund të sfidojnë supremacinë historike të silikonit të Amerikës. Rezultati mund të jetë një industri amerikane e zvogëluar me më pak ndikim global dhe më shumë kapacitet nga sa di të bëjë. Ky është një themel i lëkundshëm mbi të cilin mund të ndërtohet e ardhmja e Amerikës./The Economist – Scan/
