Parimi i Finalitetit – Rudian Zekthi
1.
Askush nuk e nis veprën e vet nga asgjëja dhe prandaj askush nuk mund të jetë gjykatës i veprës së vet ( ose po aq e vërtetë e anasjella: mund të jesh gjykatës i veprës tënde vetëm në një rast, pra kur e nis nga asgjëja). (Sigurisht askush nuk mund të jetë gjykatës i veprës së vet mëvete, sepse gjykimi i çdo gjëje i takon Zotit, por ne këtu nuk po shqyrtojmë këtë se kjo është e pashqyrtueshme – jashtë çdo dyshimi.Këtu e kemi fjalën për marrëdhënien me publikun, pra si rregull publiku është gjykatës i veprës të kujtsedo prej tij, (në fakt edhe nëse një vepër nis nga hiçi, vetëm se në këtë rast kryerësi i veprës mund ta pretendojë pamundësinë apo mosautoritetin e publikut për ta gjykuar;kurse kur vepra nuk nis nga hiçi kryerësi i veprës nuk mund të ketë dot as këtë pretendim).Dhe kjo është mundësia e parë.
(E në këtë kuptim jemi duke përshkruar një utopi, pasi parimisht nuk ekziston asnjë vepër e nisur nga asgjëja, ciladoqoftë natyra dhe vlera e saj: sado e paktë apo e pavënëre, çdo ndërmarrje i ka rrënjët e saj në një apo më shumë dispozitave paraekzistues.)
Në fakt, në fakt ka vetëm një mundësi që të jesh gjykues i veprës tënde, pavarësisht prej publikut, pra kur deklaron se vepra që po kryen synon të ndryshojë vetë publikun, që do të thotë se ti ve në dyshim sistemin e vlerave me të cilat gjykon publiku e për pasojë, nëse publiku ndryshon si pasojë e veprës tënde nga vetë ky fakt (eo ipso)është publiku që pajtohet e konfirmon gjykimin tënd për vlerën e veprës së kryer; e në të kundërt, nëse publiku nuk ndryshon pavarësisht qortimit, atëherë nga ky fakt (eo ipso) ai nuk mund të të gjykojë dhe mbetet fusha e lirë ta gjykosh vetë veten. Dhe kjo është mundësia e dytë.
Dhe çka përshkruajmë më poshtë, është vetëm për të plotësuar të njëjtën skemë: nëse nuk e nis veprën tënde nga asgjëja dhe nëse nuk e shpall që në fillim se veprimësia jote synon të ndryshojë sistemin e vlerave të publikut, atëherë çdo veprim i yti do të gjykohet pashmangshmërisht vetëm nga publiku, ose gjithsesi do të gjykohet në mënyrë përfundimtare vetëm nga publiku, pavarësisht gjykimit tënd. Në të vërtetë, në këtë rast as nuk pritet të ketë dualitet mes gjykimit tënd dhe atij të publikut, se në origjinë me një vepër që niset nga një gjendje e dhënë e gjërave dhe që nuk synon sistemin-themelin e vlerave ku mbështetet gjykimi i publikut, nga vetë kjo sa (eo ipso) është pranuar autoriteti i publikut si gjykatës përfundimtar. Dhe kjo është mundësai e tretë (e cila manifestohet me disa versione) (si më poshtë):
-Kryerësi i veprës, disponohet që në origjinë, që vepra që kryen të fitojë gjykim pohues-vlerësues nga publiku, apo tjetërlloj e koncepton veprën e tij që para se ta përmbushë, të jetë e tillë që publiku ta miratojë. – Apo që të jetë e tillë, që çfarëdo kontestimi nga publiku të jetë i negociueshëm dhe jopërfundimtar. -Apo që vepra e tij të jetë e tillë që nuk i intereson publikut dhe për pasojë mund të mos angazhohet fare për ta gjykuar. – Apo që vepra e tij të jetë e kamufluar, pra të paraqitet ndryshe nga sa është për të përfituar nga një gjykim i keqorientuar i publikut.
Vetëkuptueshmërisht, për thirrësin në të vërtetën e çdo gjëje si të prejardhur nga E Vërteta e Zotit, vetëm alternativa e dytë është e duhura: të deklarojë që në fillim se nëse sistemi i vlerave të publikut nuk përputhet me Të Vërtetën e Zotit, atëherë ai synon ta ndryshojë këtë sistem vlerash.
2.
Në fakt, kjo do të thotë se ekziston pashmangshmërisht si detyrim, ekspozimi (të ekspozohesh është kuptimi i të deklarosh) i qëllimit më të madh dhe përfundimtar të ndërmarrjes së nisur. Që nga ana e tij ekspozimi do të thotë aktivizim i një parimi të rëndë themelor, parimit të finalitetit: të synosh që fundi i veprës tënde të jetë dëshmi e mjaftueshme e vlerës dhe vërtetësisë së saj (pra se ç’ke bërë ka qenë maksimumi, ti nuk ke kyrsyer asgjë për të arritur qëllimin më të lartë: tekefundit a nuk është një imperativ sheriatik që nuk mund të deklarohet pamundësia e asgjëje për pa e provuar paraprakisht?.
( Çdo gjë e nisur ka fundin e vet, vetëm se fundi mund të jetë dynivelësh: ose fund i cili nuk jep mundësi për të gjykuar për vlerën dhe vërtetësinë e veprimit, apo tërësisë së veprimeve të kryera, e ky fund konceptualisht është një Ndërprerje, një Mosfinalizim, ose fund që shërben si prizëm ku zbërthehet gjithë spektri i veprimeve që e paraprinë dhe shkaktuan, fund i cili konceptualisht është një Finale, apo ndryshethënë, tejkalim i ndërprejes.)
Mosdeklarimi i qëllimit fundor të veprës së thirrësave në Rrugën e Unitetit të të Vërtetës me Zotin, pra mosaktivizimi i parimit të finalitetit, i fut ata dashjepadashje në kurthin që në fund të veprimësisë së tyre, të mos ketë as të dhëna të mjaftueshme nga jashtë për të gjykuar vlerën e kësaj vepre, dhe as të drejtë morale për ta gjykuar nga brenda ai, apo ata vetë, vlerën e ndërmarrjes së kryer.
Sepse pashmangshmërisht pa këtë deklarim që aktivizon parimin e finalitetit, thirrësi bie në trivialitetin e mundësisë së tretë, secili prej katër versioneve të së cilës, është më problematik se tjetri. Pra ose të synojë që shoqëria me sistemin e vet të vlerave të pajtohet me veprën e kryer (thirrjen në këtë e çdo rast), ose të modifikojë në mënyrë të vazhdueshme efektet e veprës së vet duke e shtyrë gjithmonë në një moment tjetër finalizimin e saj, ose të kryejë vepër që që në origjinë ze vend në rendin e veprimtarive periferike të shoqërisë, a ose të kamuflohet duke synuar ndryshimin e publikut pa ia kumtuar këtë atij paraprakisht (kjo e fundit mund të duket një hile e lejuar, por jo – e prandaj e palëvruar nga profetët dhe Profeti a.s.- pasiqë duke mos u ekspozuar se cila është finalja e kësaj vepre, kryerësi i thirrjes është në konflikt interesi, pra i jep pa të drejtë vetes tagrin që vetëm ai mund ta gjykojë vlerën e veprës – thirrjes së vet. E prej kësaj i jep të drejtën vetes të justifikojë veprën e mangët, përpjekjen e dobët, ndikimin e paktë. (i jep të drejtën vetes do të thotë edhe këtu si në çdo rast: nuk mund ta gjykojë dot askush përveçse ai veten, paçka se padyshim edhe Zoti). (Gabim që mund të shlyhet vetëm me duanë e pendesës së Junusit a.s. në barkun e balenës.)
3.
Parimi i finalitetit është gjeneruesi i thirrjes së profetit Muhamed a.s..Ai që prej deklarimit – ekspozimit të qëllimit më të lartë (qëllimit finalizues) tek Kodra Safa, vetëm se avancoi në këtë ekspozim dhe vetëm se përforcoi këtë qëllim. Përse e bëri Ai këtë? Sigurisht që ne e dhamë deritash një përgjigje të mjaftueshme të kësaj pyetje (pra për të shmangur konfliktin e interesit në gjykimin e veprës së vet, për të mos uzurpuar pa merituar të drejtën për ta gjykuar ai vetë veten pavarësisht publikut) ( e duke shmangur këtë konflikt, duke e rujatur veten nga iluzioni, vetëkënaqësia, autarkia), por në vazhdim do tregojmë edhe sesi ky parim (i finalitetit) është i vetmi temperues dhe incentivues për të nxjerrë nga vetja maksimumin ( e për ta plotësuar këtë maksimum me ndihmën e posaçme që Zoti u jep atyre që janë njëherazi vetëmohues, empatikë dhe të mprehtë) në përmbushjen e të vetmes ndërmarrje që mes ndërmarrjeve joutopike ka probabilitetin më të vogël të kryhet me sukses: ndryshimi i themeleve mbi të cilat mbështetet shoqëria.
Në tezën tonë për brezat tek “ Brezat”, ne tashmë kemi argumentuar mjaftueshëm sesi brezat nuk mund të bashkëpunojnë mes tyre për metodën dhe skemën sesi do të ndërtojnë marrëdhënien me epokën e tyre, por mund të konfirmojnë, ose jo, dakordësinë për sistemin e vlerave dhe fluksin e aspiratave. Kjo pamundësi për të njësuar metodën dhe skemën ka të bëjë me faktin se secili brez, në kulmin e të qenit brez -pra në një të tretën e fundit të jetës së tyre, jeton në një realitet apo botë (do të thotë rend institucionesh, zakonesh dhe mendësish) tjetër nga brezi tjetër në një të tretën e fundit të jetës së vet. Sepse fakti që çdo shekull ka katër breza ( a tre, në varësi sesa e llogaritim një brez, 25 apo 30 vjet), nuk është një fakt arbitrar, por është i bashkëderivuar nga fakti sociologjik dhe kulturor që shoqëria ndryshon çehre 3 ose 4 herë në një shekull. Ndryshim i pakërkuar, i paorientuar dhe si rregull përkeqësues apo minimumi shmangës në raport me gjendje ngaku niset. Dhe çdo brez në kulmin e vet, pra në një të tretën e fundit të jetës së vet (ripërmendim që profecia e Muhamedit a.s. zgjati prej viti të 40- të të jetës së tij deri kur ndërroi jetë, dhe u bashkua me Krijuesin e Tij në Ahiret), ka për detyrë të pikasë, dimensionojë dhe testojë këtë ndryshim, me qëllim që të ndërveprojë në mënyrë aktive me të, ta menaxhojë atë, ta kontrollojë e së fundmi ta rafinojë atë me parimet e përhershme të gjykimit të vlerës së çdo gjëje si shmangie apo përputhje me të vërtetën dhe cakun që i ka caktuar I Vetmi Krijues, njëherazi I Vetmi Zot).
Për t’iu përgjigjur këtij ritmi (ligj kozmologjik i Zotit) prandaj Muhamedi a.s. ndër të tjera me jetën e tij të lavdishme, është shembulli sesi cilido që vjen pas tij, si pasues i tij, veprën më të madhe që mund të kryejë është të mos lejojë që bota pikërisht në një të tretën e fundit të jetës së tij ta kalojë ndryshimin përkeqësues si diçka të papikasur a të pakultivuar, e për pasojë t’i lerë brezit pasardhës një botë më të keqe ngasa mori trashëgim ai vetë nga brezi që e parapriu. E që të mos bjerë në këtë zhvlerësim të peshës së vet, secili brez (secili thirrës apo grup thirrësash të secilit brez) ka vetëm një rrugë që i premton dobi: njohja dhe aktivizimi i parimit të finalitetit, pra i shpalljes paraprake se çfarë quan cakun që synon me veprën e vet, cili është rezultati me të cilin nuk do ta quante punën e tij një dështim dhe do ta ndjente veten të shpërblyer.
4.
Realiteti i thirrjes në tokat shqiptare, ka marrë sot pas rreth 30 vjetësh, një pamje të paprogramuar (nuk ka qenë ky qëllimi po ka qenë njëlloj modus vivendi, një përshtatje përmes inercisë dhe naivitetit të çuditshëm se mjafton nijeti i mirë) (që që nuk mjafton është evidente përderisa ka qenë përherë) zonash autarkike daveti. Pra thirrësa të fortë, pra me personalitet të fortë, me këmbëngulje të paluhatshme, me dert impresionues, kanë marrë përsipër të mbulojnë me davet një territor apo zonë të caktuar,me mënyrën e tyre, me mjetet e tyre, me njerëzit e afërm të tyre. Po të mos e bënin ata këte, ndoshta tani ne nuk do të ishim këtu e as nuk do të kishim mundësi të shqyrtonim këto brenga.Sikur të ktheheshim pas 30 vjet me këtë që dimë tani, prapë do të synonim me çdo kusht ta kryenim këtë punë,mbështetur tek kontakti i përditshëm njerëzor me besimtarët dhe tek pastrimi i pandërprerë i akides e ruajtja e pastër e doktrinës së teuhidit.
Por pa patur mundësi të kthehemi 30 vjet pas, këtu ku jemi na duhet ta përsosim punën tonë, të plotësojmë atë që është lënë mangët, dhe për fat të keq rezulton e mangët pikërisht çfarë përmendëm më lart: mosvëmendja ndaj ndryshimit subversiv të botës a realitetit, tre apo katër herë në shekull, që është prova e vërtetësisë për davetin e një brezi. Kjo mosvëmendje ndaj ndryshueshmërisë akute të realitetit, mjafton për të konstatuar mangësitë e thirrjes, por konstatimi zhvlerësohet nga teza që qarkullon me gjysmëzëri se meqenëse nuk janë arritur rezultatet më të mira të mundshme pavarësisht përpjekjes më të mirë të mundshme, kjo do të kompensohet nga brezi ithirrësva që do të vijë më pas, duke nënkuptuar me këtë vazhdim, plotësim dhe përsosje dhe jo në fakt konfuzion dhe përkeqësim siç realisht është, pasiqë i kalon brezit tjetër barrën e asaj që ka qenë përgjegjësia e brezit pararendës.E për pasojë brezi pasardhës në përpjekjen e tij të modelimit përmirësues të hises së realitet në ndryshim që i takon në një të tretën e fundit të jetës së vet, i duhet të përballojë mbivendosjen e hises së papërmbushur të brezit që e parapriu. Kjo po ndodh, kjo është që është përgatitur të ndodhë,dhe mos humbasim kthjelltësinë: është pasojë e mosdeklarimit të relacionit progresiv mes fuqisë dhe zotësisë së thirrjes dhe qëllimit më të lartë të mundshëm të verifikueshëm në përputhje me të.
Që ta pikasin dhe rrokin këtë ndryshim dhe të ndërhyjnë tek ai që t’ia ndryshojnë kahun, t’ia moderojnë ekseset e t’ia rafinojnë amzën, atëherë siç na mëson Rruga Profetike, nuk ka rrugë tjetër përveç restaurimit dhe aktivizimit të parimit të finalitetit ( i cili tani në fund plotëson qarkun e tezave tona për Metodën Profetike, duke na ritakuar me atë që e kemi paraqitur në fillim si parimi i realitetit).
Parim i cili jo vetëm do të plotësojë tek thirrja atë pjesë thelbësore derimëtani të mangët, por edhe do t’i ruajë thirrësit nga konflikti i interesit në gjykimin e punës së tyre, dhe po ashtu pa e deroguar procedurialisht ndarjen zonale – të davetit të përditshëm territorial -horizontal, duke e tejkaluar fragmentizmin dhe autarkinë e këtij daveti përmes nevojës për të pikasur me përgjegjësi, përpikmëri dhe intensitet çehren e realitetit në ndryshim që e pësojnë njëlloj të gjitha zonat (pra nuk ia vlen ta ruash zonën tënde nga ndikimi ithirrësave të tjerë, ndëekohë që s’ke asnjë mundësi i vetëm ta ruash nga ndikimi i ndryshimit përkeqësues të realitetit.
(Tjetërlloj ne kemi sugjeruar diku tjetër – një teknikë më shumë se një metodë – për ta tejkaluar këtë zonalizim autarkik të davetit: thirrësat që i dominojnë këto territore, t’i veneë vetes si obligim të vizitojnë periodikisht njëri tjetrin në ture informative (e quajtëm teknikë, e po ta quanim parim do ta quanim parimi i raportimit)ku të raportojnë tek njëri tjetri (të ngjashmit mes vetes, e të paktën tek to) për mbarëvajtjen e thirrjes në zonë dhe për urtësinë e thirrjes mbizonale, që do të kërkonte impenjimin e koordinuar (joautarkik) të të gjithë atyre. Ky raportim ciklik do të kërkonte shqyrtim të kushteve të finalitetit për davetin mbizonal, e herët a vonë do të krijonte atë publikun, prania e të cilit nuk të lejon rënien në situatën e padëshirueshme të përvetësimit të të drejtës për ta gjykuar vetë veten.
Rudian Zekthi
