Një qasje studimore mrekullisë së Kur’anit dhe përmbajtjes së tij/marrur nga “Vision of Islam”
MREKULLIA
Kur’ani është Libri i zbritur nga Zoti të Dërguarit të tij Muhammedit i cili iu jep muslimanëve thelbin e besimit të tyre dhe rregullat bazë që t’ua rregullojë jetën e tyre. Ai është mrekullia me të cilën Muhammedi sfidoi pabesimtarët dhe e cila dëshmoi profetësinë e tij.
اdo njeri gjuha amtare e të cilit është arabishtja lehtë mundet të dallojë stilin e Kur’anit nga cili do stil tjetër njerëzor, duke përfshirë edhe stilin e thënjeve të Muhammedit. Arabët e shekullit të shtatë ishin të njohur për nga gojëtaria dhe zotësia e të folurit. Ata na kanë lënë neve një thesar të mrekullueshëm të poezisë dhe prozës. Kur ata arabë dëgjuan Kur’anin mbetën të fascinuar me melodinë e tij të pashoqe dhe me stilin e tij të pakrahasueshëm. Fjalët e përdorura nga Kur’ani ishin mirë të kuptuara për arabët, megjithatë stili ishte krejt ndryshe. Në çdo fjali të atij Libri ka përplot kuptime sa që ata të cilët e lexojnë atë gjejnë në zemrat e tyre ndjenja të veçanta pas leximit të çdo fjale. Shumë nga të hershmit të cilët e pranuan Islamin besuan në profetësinë e Muhammedit thjesht duke dëgjuar atë tek po lexonte vargjet e shpallura. Kur idhujtarët mekas refuzuan Muhammedin dhe mesazhin e tij, Zoti sfidoi ata të kompozojnë bilë vetëm dhjetë vargje të ngjashme me ato të shpallurat nga Zoti [Kur’an, 11:13]. Si duket ata provuan ta bëjnë atë, por asnjëherë nuk pretenduan se mund ta arrijnë gjuhën e Kur’anit. Profetët tjerë kishin mrekulli fizike – Ibrahimi duroi zjarrin e ndezur fort, Musai trupoi detin, Isai ngjalli të vdekurit, etj. Edhe pse këto mrekulli mbetën histori, pa lënë dëshmi të prekur, muslimanët besojnë në to, sepse ato përmenden në Kur’an. Librat tjerë janë zbritur nga Zoti te pejgamberët tjerë, por janë zbritur në gjuhët që tani janë të vdekura. Kur’ani iu transmetua në gjuhën të cilën është caktuar të jetojë përgjithmonë dhe Zoti dha premtim ta ruajë Kur’anin nga prishja dhe ndryshimi. “Ne, me të vërtetë, e zbritëm Dhikrin [Kur ‘anin], dhe ne sigurisht se do ta ruajmë atë [nga prishja].” [Kur’an, 15:9]
Mrekullia e gjuhës së Kur’anit përmban tri aspekte kryesore:
1. ثshtë e mbrojtur nga ndryshimi, sepse është e pa mundur të krahasohet. اdo ndryshim në fjalë, çdo shtesë apo fshirje lehtë mund të vërehet.
2. Kuptimet e tij janë të pakufishme; ato janë të thella si deti i pafund. Lexuesi mund të thellohet në të në çdo thellësi të cilën ai mund ta arrijë. Ky aspekt i jep Kur’anit përshtatshmëri të amshueshme. Shekuj me rradhë muslimanët kanë gjetur në të përgjegje për pyetjet e tyre dhe udhëzim për jetën e tyre dhe private.
3. Ai ka një melodi së cilës nuk i humb vlera duke u përsëritur. Përkundrazi, sa më shumë që dikush e lexon atë aq më tepër do të kënaqet me të. Kënaqësia e leximit të gjuhës së mrekullueshme mbush zemrën dhe ngrit besimin në All-llahun. Kjo ndërton një urë komunikimi ndërmjet muslimanit dhe Krijuesit të tij.
Vargjet e para të Kur’anit janë zbritur në vitin 610 të erës së re kur Muhammedi ishte katërdhjetë vjeçar. Shpallja apo zbritja erdhi nga “Shpirti i shenjtë” [Kur’an, 16:102] apo “Shpirti i besueshëm” [Kur’an, 26: 193] apo “Shpirti nga urdhëri Jonë” [Kur’an, 42: 52]. “Shpirti” këtu quhet Xhibrili, engjëlli i cili ia transmetoi Muhammedit Fjalën e Zotit [Kur’an, 2:97]. Roli kryesor i Muhammedit si profet ishte t’u përcjellë të njëjtat fjalë njerëzve të botës.
Shpallja i erdhi Muhammedit përgjatë njëzet e tre viteve të profetësisë së tij, ndonjëherë disa vargje përnjëherë, dhe ndonjëherë një kaptinë e tërë e shkurtër apo e gjatë. Në të shumtën e rasteve vargjet janë shpallur për t’iu përgjigjur ndonjë pyetjeje apo qështjeje përkatëse. Nganjëherë ato ishin shpallur për të japur përgjigje për ndonjë dyshim apo akuzë nga idhujtarët e Mekës, çifutëve të Medinës, apo krishterëve të veriut dhe jugut të Arabisë. Shumë shpesh vargjet janë shpallur për të themeluar rregulla të reja shoqërore, politike dhe ekonomike. Nuk është e rallë që të zbresin vargje kur’anore për të larguar dhe ndaluar gradualisht disa praktika dhe tradita para-islame.
Vargjet e shpallura në Mekë merreshin kryesisht me idenë e të qenurit të Zotit një – njejësisë [teuhid]. Mesazhi është bashkim i debateve logjike dhe këshillë e vërejtje drejtuar arabëve të cilët nuk iu nënshtroheshin arsyetimit. Rrëfimet për pejgamberët e mëparshëm dhe përvojat e tyre me popujt e tyre janë treguar e ritreguar me fjalë të ndryshme, çdo herë me theks tjetër. Lexuesi kurrë nuk ndjen se përsëritja është e tepërt apo monotone. Vargjet kur’anore janë në të shumtën e rasteve të shkurtëra, ritmike dhe të forta. Ato janë aq të qarta dhe të pastra në përbërjen e tyre, aq të thjeshta dhe të logjikshme në kuptimin e tyre, sa që sfidimi i tyre nga të zotët e gjuhës në mesin e idhujtarëve arab ishte humbje e qindpërqindtë.
Në anën tjetër, vargjet e zbritura në Medinë merreshin kryesisht me qështjet që lidhen me ritualet fetare dhe qështjet që lidhen me qështjet e kësaj bote në Islam. Vargjet ishin më të gjata; gjuha ishte më e qartë dhe më e lehtë, dhe ritmi ishte më i lloj–llojshëm. Këto vargje kishin një veçanti të mrekullueshme për të treguar raste të ndryshme që aktualisht ngjanin dhe për të cilat udhëzimi hyjnor ishte i domosdoshëm dhe në të njëjtën kohë themelonte parime të përgjithshme që të zbatohen gjatë shekujve në raste të njejta. Kjo përshtatshmëri e pashoqe e gjuhës së Kur’anit e bën atë të pranishën kudo dhe të amshueshëm në jetën e përditshme të muslimanit. Njeriu mund ta lexojë atë në çdo kohë, në çdo shoqëri dhe mund të ndjejë se ai po i drejtohet asaj shoqërie përkatëse në kohën përkatëse, pa marrë parasysh shkallën e qytetërimit që ka arritur ajo shoqëri. Stili i Kur’anit ka luajtur rol të jashtëzakonshëm në tjetërsimin e shoqërisë para islamike me të gjitha traditat dhe zakonet e poshtëra në një ummet apo komunitet të përparuar, të civilizuar dhe bashkëkohor. Vetëm ky transformim radikal është dëshmi për natyrën mrekullore të Kur’anit.
PËRMBAJTJA E KUR’ANIT
Kur’ani nuk është libër i historisë dhe i shkencës përkundër faktit se rrëfen shumë ngjarje historike dhe cek shumë fakte historike. Qëllimi kryesor i këtij Libri të shenjtë është të udhëzojë njerëzimin drejt asaj që është dobiprurëse për ta, t’ua mësojë atyre faktet rreth krijimit dhe të predikojë mençurinë dhe mëshirën. Për Kur’anin Zoti thotë:
“Ky është Libri, në të cilin nuk ka asnjë dyshim, udhëzim për njerëzit që i frikësohen Zotit.” [Kur’ani, 2:2]
“Sigurisht që ky Kur’an udhëzon drejt më të mirës dhe më të vërtetës dhe përgëzon besimtarët që punojnë mirësi se do të kenë shpërbëlim të madh.” [Kur’ani, 17:9]
“O njerëz! Ju ka ardhur juve një këshillë e mirë nga Zoti juaj (Kur’ani) dhe shërim për atë (sëmundjet) në gjokset tuaj, udhëzim dhe mëshirë për besimitarët.” [Kur’ani, 10:57]
“Me të vërtetë Ne e kemi dërguar atë (Kur’anin) dhe me të vërtetë ai ka zbritur dhe Ne nuk të kemi dërguar ty (O Muhammed) si jë tjetër, veçse si mbartës i myzhdesë (për xenetin) dhe tërheqës i vërejtjes e frikësues (për mëkatarët).” [17:105]
Ekzistojnë qindra vargje të tilla në Kur’an qëllimi kryesor i të cilave dukshëm është të udhëzohet njeriu në principet e njejësisë [teuhidit]. Muslimani beson se dituria e shpallur njerëzimit nga Zoti përmes Kur’anit formon gjithë të Vërtetën, ngase Zoti është e Vërteta absolute dhe Realiteti i vetëm [Kur’an 6:62, 20:114]. Kur një individ pranon këtë koncept ai bëhet besimtar në Islam, i vetëdishëm për mëshirën dhe dashamirësinë e All-llahut. Nga ai çast ai duhet të jetojë sipas standardeve të vlerave të All-llahut dhe të ndjekë urdhërat e Tij. Kur’ani qartë thekson se besimtarët e vërtetë do të kenë fat, paqë dhe shpërbëlim të madh në këtë botë dhe pas vdekjes. Ata të cilët rregullisht kryejnë lutjet, përmbahen nga të folurit e kotë, largohen nga kurvëria dhe që përmbushin zotimet dhe premtimet e tyre – ata janë besimtarët e drejtë të cilët “do të jenë të suksesshëm” në këtë botë dhe “do të trashëgojnë Parajsën”.
Muslimani mëson të barazpeshojë jetën e tij shpirtërore dhe atë materiale. Muslimani mëson nga Kur’ani të besojë se është i lindur nga Fjala e Zotit, se shpirti i tij është nga Zoti i Shenjtë dhe krijimi i tij përgjithmonë është caktuar nga Zoti. Kur’ani na mëson se njeriu është lindur neutral, pa “mëkat origjinal” dhe për nga natyra ai është i mirë, jo mëkatar. Kur’ani e mëson atë se se si të arrijë mirësinë e tij të brendshme dhe si t’i largohet gabimeve dhe mëkateve të mëdha. Zoti ia dhuroi njeriut privilegjin e “besimit” apo lirinë e vullnetit dhe zgjedhjes. Pasi që njeriu nuk mund të formulojë për veten e tij standardet e vlerave sipas të cilave ai duhet të jetojë në shqëri, Zoti u përshkruajti këto standarde dhe urdhëra njerëzve që rreptësisht t’iu përmbahen atyre. Ata të cilët zgjedhin të mos respektojnë këto standarde dëmtojnë edhe veten edhe pasardhësit e tyre.
A. QËSHTJET SHPIRTËRORE
Zoti sqaron në Kur’an qështjet më të fshehta të cilat janë jashtë kapjes së mendjes njerëzore.
1. Krijimi. Zoti, Krijuesi i gjithëmundshëm deshi të ekzistojë gjithësia dhe krijoi njeriun, duke i japur atij besimin dhe duke e bërë atë zëvendës të Tij. Shpirti i njeriut është një grumbull energjie që nuk mund të mirret me mend [Kur’ani, 17:85], porse do të mund të ndjehet përmes ndikimeve të tij. Për këtë arsye njerëzit janë përgjegjës vetëm për veprat e tyre, ndonëse Zoti i nxit ata të zhvillojnë fuqitë e tyre shpirtërore përmes ndjekjes së udhëzimeve të Tij. Ademi është krijuar nga substanca, uji dhe materiali tokësor. Se a ka kaluar ai nëpër etapa dhe ka evuluar me kohë, apo është krijuar i tëri qysh në fillim në Kur’an nuk është përmendur. Qështja me rëndësi është se njeriu ekziston dhe se ai ka detyrë të cilën ai duhet ta kryej gjatë jetës së kufizuar të tij në tokë. Kjo detyrë përcaktohet në Kur’an – ajo është adhurimi i Zotit përmes ndjekjes së urdhërave të Tij dhe zbatimit të ligjeve të Tij.
2. Engjujt. Muslimanët besojnë në ekzistimin e engjujve si një kusht të besimit. Zoti përshkruan engjujt si shërbëtorë të Tij të cilët, duke mos patur vullnet të lirë, i nënshtrohen Atij pa u pyetur. Këto krijesa nuk përzihen dhe nuk ndikojnë në zgjedhjen apo në veprat e njeriut. Marrëdhënia e vetme mes tyre dhe njerëzve, siç ceket ne Kur’an, është se ato shënojnë çfarëdo që njerëzit bëjnë në jetën e tyre [Kur’an, 41:25, 50:21-27].
Përkundër engjujve, Shejtani është cytës i së keqes dhe i sjelljes së keqe [Kur’an, 2:286]. Të gjitha këto krijesa janë të ndryshme nga njeriu për kah natyra e tyre, si për kah ndërtimi ashtu edhe për kah funksionimi i tyre.
3. Vdekja. Vdekja është ndarje e shpirtit nga trupi fizik [Kur’an, 39:42]. Ajo ngjan si pasojë e disa çrregullimeve në strukturën e organizmit jetësor. Zoti e ndan shpirtin nga trupi i cili dezintegrohet apo vdes. Muslimanët besojnë se ajo çfarë e quajme vdekje nuk është fundi i shpirtit njerëzor. Kur’ani na informon se shpirti vazhdon të jetojë edhe pas ndarjes së trupit fizik dhe bëhet më i vetëdishëm për faktet e ekzistencës [Kur’ani, 50:22]. Pas vdekjes shpirti kalon dy përjetime. I pari është vetëdijësimi i plotë dhe senzitiviteti i tij. Ai vuan nga e keqja që personi ka mundur të bëjë gjatë jetës së tij, dhe gëzon të mirën që ai ka kryer. I dyti është qëndrimi i tij në Ditën e gjykimit, ku të gjithë njerëzit do të ringjallen dhe gjykohen para Zotit.
4. Dita e gykimit. Dita e gjykimit është dita në të cilën secili njeri do të merret ne pyetje nga Krijuesi i tij. Ata të cilët nuk kanë respektuar Zotin, ata të cilët e kanë mohuar hyjninë e Tij dhe të cilët qeniet tjera i kanë barazuar me Të do të ndëshkohen rreptë. Në anën tjetër, ata të cilët kanë besuar tek Ai, kanë pranuar të dërguarit e Tij dhe kanë ndjekur kënaqësinë e ligjin e Tij do të jenë të bekuar dhe të shpërbëlyer. Gati në të gjitha kaptinat e Librit të shenjtë ky fakt është përmendur dhe është theksuar disa herë. Jeta, sipas konceptit islam, është fenomen i vazhdueshëm që rrjedh nga bota e përhershme e Zotit.
Parajsa dhe ferri janë dy shprehje që emërtojnë gjendjen e njeriut pas Gjykimit. Nuk ka parajsë apo gëzim më të mirë se sa të arrihet kënaqësia e Zotit, dhe nuk ka ferr më të keq se sa të arrihet zemërimi dhe pakënaqësia e Tij. Një numër i vargjeve në Kur’an e përshkruajnë parajsën si një vend me plot kopshte dhe me gjëra të mira. Ferri përshkruhet si zjarr i pafund dhe mundim i padurueshëm. Zoti u premton besimtarëve jetë të amshueshme në mëshirën dhe shoqërinë e Tij. Ky premtim nuk përjashton mundësinë e ringjalljes dhe shpërbëlimit fizik. Në premisat se Zoti është i gjithëmundshëm dhe se ai ka krijuar të gjitha qeniet, nuk është logjike të besohet se Ai nuk ka mundësi të ringjallë njerëzit dhe t’i shpërbëlejë ata në kuptim fizik.
5. Shpëtimi. Kur’ani nuk njeh “shpëtim” përpos në një formë – vepra e mirë e individit. Ata të cilët mëkatojnë i ekspozohen dënimit të vetvetes. Muslimani beson se asnjë person nuk ka fuqi të ndërmjetësojë në mbrojtjen dhe dobinë e tjetërkujt [Kur’an, 17:15, 35:18]. Muhamedi para vdekjes së tij i tha vajzës së tij Fatimes se ai asesi nuk mund t’i ndihmojë asaj para Zotit. Vargjet kur’anore janë përplot me vërejtjen se çdo person është përgjegjës për atë çfarë ka bërë. Pendimi është mënyrë islame e shpëtimit [Kur’an, 5:39, 6:54, 19:60, 25:71].
Për shkak se njeriu është gabimtar pritet që ai të mëkatojë. Përkundër kësaj, Zoti është i Plotëmëshirshëm dhe pranon pendimin. Ai i fal ata të cilët pranojnë gabimet e tyre, me kusht që mos t’i përsëritin ato dhe që të bëjnë punë të mira si dëshmi të keqardhjes së tyre të vërtetë. Në Islam është vetëm një mëkat i pafalur – t’i veshet hyjësia qenieve tjera pos Zotit. “Padyshim që All-llahu nuk fal që Atij t’i vehen shokë në adhurim, por Ai fal përveç kësaj (çdo gjë tjetër) këdo që A dëhiron. Dhe kushdo që i vë shok All-llahut në adhurim, vërtet ai ka shpifur jë gjynah të tmerrshëm.” [Kur’ani: 4:48, 116]
B. QËSHTJET E KËSAJ BOTE
Shumica e vargjeve të shpallura Muhammedit në Medinë merren me tre dimensionet e individit: si shërbyes i Zotit, si person individual dhe si anëtar i ummetit apo shoqërisë.
1. Shërbyesi i Zotit. Kur’ani përcakton marrëdhëniet mes njeriut dhe Zotit, duke dëftuar qartë se njeriu i përket Zotit dhe duhet t’i nënshtrohet vetëm Atij. Në këtë marrëdhënie njeriu është më superior nga të gjitha krijesat për shkak se Zoti i ka japur atij vullnetin e lirë dhe e ka bërë zëvendës. “Dhe vërtet që Ne i kemi nderuar bijtë e Ademit dhe ne i kemi mbartur ata në tokë e në det dhe i kemi furnizuar ata me gjithë të mirat, më të zgjedhurat e lejuara e të ligjshme, si edhe i kemi parapëlqyer ata përmbi shumë prej atyre që Ne i kemi krijuar me mirësi të veçantë.” [Kur’an, 17:70] Ky privilegj e detyron njeriun të njeh favorizimin e Zotit dhe t’i zbatojë udhërat e Tij. Kjo është esenca e zëvendësisë dhe kuptimi i adhurimit në Islam. “Dhe thuaju (O Muhammed): “Punoni! All-llahu do t’i shohë punët tuaja, edhe i Dërguari i Tij, edhe besimtarët. Dhe ju do të silleni përsëri tek i Gjithëdituri i së fshehtës dhe i së hapurës, kur Ai do t’ju njohë ju me punët që keni bërë.” [Kur’ani, 9 :105]
Njeriu e gëzon edhe një përparësi në raport me mundësinë e tij të komunikojë me Zotin:
“Dhe kur robërit e Mi të pyesin ty (o Muhammed) për Mua, atëherë (përgjigju atyre): Vërtet Unë jam praën, Unë u përgjigjem lutjeve të lutësit kur ai ai më drejtohet Mua me lutje. Kështu pra, ata le të më binden Mua dhe le të më besojnë mua që në këtë mënyrë të mund të udhëzohen drejt.” [Kur’ani, 2 :186]
Kjo afërsi e Zotit me njerëzimin, hapja e Tij ndaj thirrjeve të lutësve dhe gatishmëria e Tij të udhëzojë ata drejt së mirës dhe së drejtës është çelësi i lumturisë së njeriut në këtë botë dhe në të ardhmen. Muslimanët besojnë se Zoti është kurdoherë prezent t’i përgjigjet çdokujt që e lutë Atë për udhëzim, ta udhëzojë nëse lutësi është besimtar i vërtetë dhe nëse jep mundin e tij të ndjekë rrugën e përcaktuar nga Zoti dhe i Dërguari i Tij. Ky raport personal mes Zotit dhe njerëzimit nuk është një koncept abstrakt, mirëpo është një diciplinë e lartë dhe një organizim i fortë nën atë që muslimanët e quajnë “adhurim ritual“. Zoti përcaktoi namazin (faljen), zekatin (lëmoshën), agjërimin (saum) dhe haxhin (piligrimazhin) si rituale të udhëzojë besimtarët e vërtetë në komunikim me Të dhe të ndihmojë ata që të jetojnë në harmoni me njëri tjetrin. Kur’ani gjykon ata të cilët janë të pakujdesshëm ndaj këtyre ritualeve dhe nuk i kryejnë ato, dhe të tillët i konsideron mëkatarë.
2. Familja. Është ligj i ekzistencës që në të gjitha qeniet e gjalla njësia themelore përbëhet nga negativja dhe pozitivja. Atomi i cili është njësia themelore e së vdekurës është një martesë ndërmjet pozitives dhe negatives. E njëjta gjë ekziston edhe në të gjitha qelizat e organizmave të gjalla. Ky fakt shkencor gjithashtu ceket edhe në Kur’an: “Edhe nga çdo gjë Ne kemi krijuar dy palë, që ju të mund të përkujtoni (mirësinë e All-llahut).” [Kur’ani, 51:49]
Njësia themelore e njerëzimit është familja, bashkimi mes mashkullit dhe femrës. “O njerëz! Ne ju krijuam ju prej një mashkulli dhe një femre dhe ju bëmë ju në kombe e fise që të njiheni me njëri-tjetrin.” [Kur’ani, 49:13] Martesa në Islam është e përcaktuar për të gjithë individët dhe posa të jenë të gatshëm për të, sepse familja është institucion vital për ekzistimin e shëndoshë të llojit njerëzor. Përderisa krijesat tjera mund të jetojnë vetëm pak kohë pas lindjes, njerëzve iu nevojitet mbrojtja nga ana e prindërve të tyre për një periudhë të konsideruar kohore. Për shkak se njerëzit, për dallim nga krijesat tjera, kanë detyrë në këtë botë, atyre u nevojitet të jetojnë bashkë dhe të bashkpunojnë në mënyrë që të arrijnë qëllimet e tyre. Ata kërkojnë dashuri dhe simpati të cilat janë ushqimi emocional i shpirtit. Ndjenjat e kultivuara në familje ndaj fëmijëve, bashkëshortve, prindërve dhe vëllezërve e motrave i pregatitë njerëzit të kujdesen për njerëzit tjerë. Kur’ani e thekson këtë fakt të jetës me fjalët më të fuqishme, kur Zoti urdhëron muslimanët të respektojnë dhe të jenë të këndshëm me prindërit e tyre [Kur’ani, 17:23, 4:46, 31:14]. Për të ruajtur dhe forcuar insitucionin e familjes, Kur’ani detajizon ligjet e trashëgimisë, cek të drejtat dhe obligimet e burrave dhe grave dhe përcakton të drejtat e të afërmeve. Me ligje të tilla, Kur’ani e ka bërë familjen bazë të shoqërisë muslimane.
3. Shoqëria. Kur’ani predikon një kuptim të ri të shoqërisë njerëzore. Zoti i klasifikon të gjithë njerëzit në tokë, pa marrë parasyshë racën apo vendin e tyre, vetëm në dy komunitete: besimtarë dhe pabesimtarë. Ata të cilët besojmë tek Ai, te të dërguarit e Tij dhe te librat e Tij janë ummeti (Ummeh). Ky komunitet është shumë i disponuar të besojë doktrinën islame dhe të pranojë pushtetin e tij. Ai është një shoqëri politike në të cilën sunduesi absolut është All-llahu i cili fuqinë e Tij të qevrisjes ua dërgon njerëzve. Njerëzit zgjedhin personat më të kualifikuar në mesin e tyre të jenë kryetarë të këtij shteti. Udhëheqësi i zgjedhur zbaton mësimet e Zotit dhe qeveris sipas Kur’anit dhe Sunnetit (fjalët, punët dhe miratimet e Muhammedit] [Kur’an, 4:59]. Kur’ani udhëzon të gjithë besimtarët të themelojnë këtë njësi politike, ummetin. Ideologjia e ummetit është kushtetuta e tij, d.m.th. Kur’ani. Nga qytetatrët e Ummetit kërkohet të arrijnë tri qëllime më të mëdha:
a. Mirëqenia. Kulminacioni i mirëqenies, sipas Kur’anit, mund të arrihet vetëm me ndjekjen e mësimeve të Zotit, qoftë vullnetarisht apo me forcë. Ata të cilët keqtrajtojnë ligjet kur’anore rrezikohen të ndëshkohen. Disa forma të kirmit të cekura në Kur’an përfshijnë vrasjen, agresionin kundër individëve apo pronës, vjedhjen dhe tradhëtinë e shtetit. Krime tjera të cekura nga i Dërguari përfshin tradhëtinë bashkëshortore dhe alkoolizmin. Muslimanët besojnë se zbatimi i ligjit hyjnor dhe ndëshkimet janë esenciale për të ekzistuar ummeti, sikur që pa një ideologji të përbashkët asnjë asnjë shoqëri njerëzore nuk mund të ekzistojë në bashkësi.
Brenda ummetit, përgjegjësia e ndërsjellë vepron si parim kryesor që i kontribuon solidaritetit të komunitetit. Ky parim përmban tri aspekte:
1) Ndihma e ndërsjellë ekonomike. Kjo përgjegjësi relizohet përmes zekatit. Ky tatim prej me më së paku dy e gjysmë për qind i mbledhur nga vlera neto e pasurisë së mbetur duhet të shpenzohet për të varfërit dhe nevojtarët, siç është përcaktuar në Kur’an [Kur’an, 9:60]. Sidoqoftë, nëse zekati nuk mjafton të plotësojë minimumin e nevojave të të varfërve, të pasurit janë të obliguar të kontribuojnë në mënyra tjera. Muslimanët këshillohen në Kur’an tu japin lëmoshën e pasurisë së tyre që origjinalisht i takon Zotit. Kur’ani mëson: “Dhe jepni farefisit të drejtën e tij, po kështu edhe të varfërit, dhe rrugëtarit, por mos shpërdorni (pasurinë tuaj) kot e pa vend si shkapërdar.” [Kur’ani, 17:36, 30:38, 2:177 dhe 4:36] Komenti i përkthyesit në këtë varg është:
“Me ne (muslimanët) adhurimi i Zotit është i lidhur me bamirësi ndaj prindërve, fëmijëve, nevojtarëve, atyre të cilët janë larg shtëpive të tyre edhe pse ata për ne mund të jenë krejt të panjohur. Nuk është krejtësisht thjesht bamirësi. Ata kanë të drejtë të sigurtë e cila duhet të plotësohet.” [Yusuf Ali, The Glorious Qur’an, Translation and Commentary, [Indianapolis, Ind.: American Trust Publications, 2nd. ed., 1977], p.701.]
Përgjegjësia e ndërsjellë ekonomike nuk kufizohet vetëm me muslimanët e ummetit. Të gjithë jomuslimanët të cilët zgjedhin të jetojnë në shtetin islam supozohet të pranojnë ligjet e tij dhe në këtë mënyrë të gëzojnë beneficionet e tij. Kështu ata marrin pjesë në mirëqenien ekonomike të komunitetit, duke paguar një pjesë nga pasuria e tyre përballë së cilës do të gëzojnë beneficionet e tyre.
2) Përgjegjësia e ndërsjellë shoqërore. Nëse njejësia (teuhidi) është parimi i parë i Islamit, e dyta do të jetë të urdhërohet në të mira dhe të drejta dhe të luftohet e keqja dhe e gabuara. Ekzistojnë shumë vargje kur’anore që theksojnë zbatimin e kësaj doktrine shoqërore; dy nga ato vargje janë:
“Ju jeni njerëzit më të mirë të të gjitha kohëve të njerëzimit: ju udhëroni të mirën (ma’ruf) dhe ndaloni të keqen (munkerin) dhe vërtet ju besoni në All-llahun.” [Kur’ani, 3:110. Shiko gjithashtu 3:104, 22:141, 31:17]
“Vërtet që All-llahu urdhëron drejtësinë dhe mirësinë dhe ndihmën e bujarinë ndaj gjakut e farefisit dhe Ai ndalon nga imoraliteti, e keqja (munkerin) dhe padrejtësinë.” [Kur’ani, 16:90]
Në të gjitha vargjet që lidhen me përgjegjësinë e ndërsjellë Zoti urdhëron muslimanët të urdhërojën ma’rufin dhe të ndalojnë munkerin. E para përfshin të gjitha qështjet që sipas standardeve dhe traditave islame konsoderohen të drejta, të mira, të këndshme dhe të dobishme. Munkeri është e kundërta e marufit. Së këndejmi Zoti e ka bërë të obliguar për muslimanët si individë të urdhërojnë mënyrat morale të sjelljes dhe të pengojnë punët e liga, të këqia dhe të egra. Kjo detyrë vështirë mund të kuptohet nga cilado shoqëri moderne demokratike apo autoritare, vetëm për shkak se e shohin si të pamundshme vendosjen e këtyre vlerave morale në praktikë. Por, në shtetin islam, kjo detyrë shoqërore definohet mirë nga mësimet kur’anore dhe nga Hadithi (tradita). Kufijtë e zbatimit të obligimeve morale janë gjithashtu të përkufizuara në Kur’an dhe duhet të definohen nga pushteti në përputhje me rrethanat shoqërore që mbizotërojnë në atë kohë.
Parimi i përgjegjësisë së ndërsjellë shoqërore bazohet edhe mbi një qështje tjetër më bazike që është vëllazëria muslimane. Vargu thotë: “Padyshim që besimtarë janë vëllezër. Kështu pra, vendosni pajtimin ndërmjet vëllezërve tuaj dhe kini frikë All-llahun që të mund të fitoni mëshirën e Tij.” [Kur’an, 49:10, 3:103] Kjo vëllazëri nuk është vetëm një vlerë morale abstrakte, por është një obligim që ka implikacione dhe efekte legale, ekonomike dhe shoqërore. Sikur që obligimet e ndërsjella ekonomike janë të shquara në zekat, këtu vëllazëria shoqërore theksohet duke e bërë secilin individ të përgjegjshëm për mirëqenien shpirtërore dhe materiale të të gjithëve.
3) Sigurimi i ndërsjellë. Qytetarët e Ummetit janë në mënyrë të ndërsjellë të përgjegjshëm për sigurinë e tyre individuale dhe kolektive. Ata janë të urdhëruar të mbrojnë njëri-tjetrin sikurse që janë të urdhëruar të mbrojnë qështjen e tyre të përbashkët:
“Nuk ka dyshim se ata që besuan dhe mërguan dhe që u përpoqën fort dhe që luftuan me pasurinë e me jetën e tyre në اështjen e All-llahut, si dhe ata që u dhanë atyre strehim e ndihmë – të gjithë këta janë miq e mbrojtës të njëri-tjetrit…” [Kur’ani, 8:72-75]
Në vijim të vargut të cituar më lart, si dhe në vargjet e cituara më poshtë, parimi i sigurisë së ndërsjellë është e themeluar fuqishëm. اdo agresion kundër besimtarit musliman apo qytetarit jomusliman konsiderohet agresion kundër të gjithë anëtarëve të ummetit dhe duhet të denoncohet nga të gjithë, edhe poqë se agresori është musliman. ثshtë përgjegjësi e secilit qytetar të frenojë çdo lloj çrregullie dhe shtypjeje:
“Dhe kini frikë fitnen (sprovën çrregullimin, sjelljen e fatkeqësive e mundimeve) e cila nuk dëmton vetëm ata që bëjnë keq.” [Kur’ani, 8:25]
“Dhe luftoji ata deri sa të mos ketë më Fitneh (rrëmujë, trazi, çrregulli, mosbesim, politeizëm) dhe feja e adhurimi të jetë plotësisht vetëm për All-llahun (në gjithë botën). Por nëse ata ndalohen, atëherë padyshim që All-llahu është Gjithëvëzhgues për çdo gjë që ata bëjnë.” [Kur’ani, 8:39]
Kjo mposhtje e rrëmujës, trazisë dhe çrregullisë është baza e xhihadit, që do të thotë luftim për çështjen e Zotit, rruga e të cilit është përhapja e paqes dhe e drejtësisë nën doktrinën e njejësisë (teuhidit).
b. Da’va (Puna misionare). Kur të themelohet ummeti, të gjithë qytetarët muslimanë janë të urdhëruar të propagandojnë Islamin, duke ftuar të gjithë njerëzit të provojnë fenë e tyre dhe të futen në shtetin e paqes dhe të mirëqenies. Shumë vargje në Kur’an iu drjetohen “njerëzve të Librit” – çifutëve dhe kristianëve – duke kërkuar nga ata të besojnë në Islamin, të cilin muslimanët e pranojnë si fe të Abrahamit, Moisiut dhe Jezuit. Pjesë të gjata të Kur’anit thonë se paqja në tokë nuk mund të realizohet përderisa të gjithë njerëzit të mos besojnë në një ideologji dhe të mos pranojnë të vetmen fe të vërtetë, që muslimanët besojnë se është Islami [Kur’ani, 3:64-91, 5:44-85]. Muslimanët janë të urdhëruar që në mënyrë të mirë të debatojnë me jomuslimanët, duke përdorur urtësinë dhe logjikën të bindin ata të pranojnë Islamin. Asnjë musliman nuk guxon të përdorë forcën apo dhunën për të ftuar të tjerët në Islam.
Da’va kërkon kushte të caktuara nga muslimanët. Ata duhet të japin shembull të mirë për të tjerët, duke jetuar me ligjet e Kur’anit dhe duke çuar një jetë shembullore shpirtërore. “Le të dalë nga ju një grup njerëzish të përkushtuar që të ftojnë njerëzit te mirësia, të urdhërojnë të mirën dhe të ndalojnë të keqen. Dhe mu këta janë fituesit.” [Kur’ani, 3:104]
C. QËSHTJET TJERA
Kur’ani, sikurse librat tjerë të shenjtë, e bën njeriun qendër të kësaj bote, e urdhëron atë të shtojë diturinë e tij dhe të punojë me mund të ngrisë standardet e shoqërisë njerëzore. Ai ua mëson muslimanëve kuptimet e universalitetit dhe kultivon në ta ndjenjën e tolerancës dhe drejtësisë.
Shumë vargje të Kur’anit cekin fakte të pastra shkencore të cilat kanë qenë të panjohura për njerëzimin në kohën e shpalljes zbritjes së tij. Fakte të tilla përfshijnë krijimin e jetës nga elementet e ujit, gravitetin e tokës, zvogëlimin e shtypjes atmosferike në lartësi më të mëdha, rritjen dhe zhvillimin e embrionit të njeriut. Këto fakte janë përmendur si shenja të fuqisë së Zotit për të krijuar. Njerëzit janë të urdhëruar të përsiatin për këto shenja, të zbulojnë të fshehtat e tyre dhe t’i përdorin ato për mirëqenien dhe interesat e njerëzimit.
Ndoshta barabartë i rëndësishëm me atë çfarë na mëson Libri i shenjtë është ndikimi i tij në lexuesin. Fjalët e Kur’anit prekin zemrën para se të jehojnë në mendje. Mrekullia e këtij Libri të shenjtë ia përkujton muslimanit Zotin dhe robërimin ndaj Tij.
Përktheu dhe përshtati: Gëzim Selaci
copyright:Albislam.com
Vision of Islam,
18.1.2001
