Në vitin 1534, forcat e Sulejmanit të Madhërishëm pushtuan Bagdadin, një qytet që deri atëherë ishte sunduar nga Persia Safavide. Shekuj më parë, Bagdadi ishte qyteti më i madh në Lindjen e Mesme dhe kryeqyteti i Kalifatit, në një kohë ndoshta qyteti më i madh në botë.
Sulejmani i Madhërishëm ndoqi një politikë jashtëzakonisht të shtrirë, kështu që forcat e tij luftuan në të njëjtën kohë në disa pjesë të botës. Për shembull, ata pushtuan në 1541 Budimin dhe rreth një të tretën e Mbretërisë së Hungarisë. Pothuajse në të njëjtën kohë, Osmanët luftuan në zonen e Mesdheu (Tunizia, Andaluzia, Siçilia, Sardenja) deri në Oqeanin Indian (afër Gujaratit në Indinë e sotme, Jemenin dhe shumë zona të tjera).
Pasi pushtoi Bagdadin, Sulejmani i Madhërishëm hyri triumfalisht në qytetin e pushtuar në krye të një ushtrie të madhe.
Sundimi i Sulltan Sulejmanit konsiderohet epoka e artë e Osmanëve, madje edhe e historisë turke. Prandaj, Evropianët e quajtën atë me emra të tillë si “Madhështor” ose “Magnifique dhe “Grand Turc”.
Sulltan Sulejmani lindi në Trabzon, në një kohë kur babai i tij ishte guvernator atje, nëna e tij ishte e bija e një Kani të Krimesë. Sydney Nettleton Fisher shkruan se “asnjë nga princat nuk ishte aq i arsimuar sa Sulejmani i Madhërishëm dhe asnjë nga perandorët nuk e sundoi perandorinë aq praktikisht sa ai”.
Teksa ishte në Trabzon, ai mësoi artin e punimit të bizhuterive nga një mjeshtër grek. Pothuajse çdo sulltan e dinte dhe merrej me zejtari në historinë osmane.
Ai shërbeu si guvernator i gadishullit të Krimesë dhe Manisit. Pas vdekjes së të atit, ai hipi në fron në moshën 26-vjeçare, në vitin 1520 si trashëgimtar i vetëm. Si një gjest bujarie ndaj Iranit, ai hoqi ndalimin e tregtisë të vendosur nga babai i tij dhe kompensoi mallrat e tregtarëve, mallrat e të cilëve u sekuestruan gjatë asaj periudhe.
Ai shtypi rebelimin e një fisniku memluk të emëruar nga Sulltan Selimi si guvernator i Damaskut dhe i cili u rebelua me mbështetjen e Kalorësve të Rodosit. Sikur Sulltan Sulejmani të dështonte, shteti Memluk do të ishte ringjallur dhe përpjekjet e Sulltan Selimit do të kishin qenë të kota. Më pas ai marshoi drejt mbretin hungarez, i cili i ekzekutoi të dërguarit që ishin dërguar për të shpallur ngjitjen e tij në fron.
Ai pushtoi Beogradin në 1521, dhe më pas pushtoi në mënyrë paqësore Rodosin në 1522. Ai u nis për në Hungari dhe mundi hungarezët në Mohács brenda dy orëve në vitit 1526. Kështu Hungaria u bë territor osman. Më pas, në vitin 1529, ai rrethoi Vjenën, por për shkak të kushteve të dimrit nuk arriti ta pushtojë.
Sundimtari më i fuqishëm i Evropës, perandori Charles V, nuk u shfaq kurrë para Sulejmanit. Meqë ra fjala, për Osmanët nuk ishte perandori, ishte vetëm Mbretëria e Nemtze-së (Austri). Veziri i Madh konsiderohej bashkëbiseduesi diplomatik i perandorit.
Sulltani dërgoi ekspedita në Austri, Venedik, Moldavi dhe Hungari. Ai bëri paqe me Venedikun në 1540 për të parandaluar që ajo të binte në duart e gjermanëve, dhe më pas bëri paqe me Perandorinë e Shenjtë Romake në vitin1547.
Admirali osman Hajreddin Pasha Barbarossa, i cili kishte 122 anije dhe 20,000 ushtarë, gjithashtu mundi flotën e kryqëzatave, e cila kishte 600 anije dhe 60,000 ushtarë, në Prevezë në vitin 1538. Beteja e Prevezës ishte beteja më e madhe detare në histori e deri atëherëshme. Marina Osmane udhëhoqi ekspedita në Indi për të mbrojtur muslimanët nga portugezët.Nga Gjibraltari në Gjirin Persik, detet ranë nën sundimin Osman.
Ekspedita e fundit e Sulejmanit ishte përsëri në Hungari.
U shua në Siget, gjatë kësaj ekspedite në moshën 72-vjeçare, në vitin 1566. Lodhja, përdhesi, dizenteria, angina dhe goditjet në tru thuhet se janë disa nga arsyet e vdekjes së tij.
Duke ngulur sytë në kalanë e Sigetvarit, ai tha: “A nuk është akoma e pushtuar kjo kala e mallkuar?”. Këto ishin fjalët e tij të fundit.
Ai zgjeroi kufijtë e perandorisë, nga 6.5 milionë kilometra katrorë tokë që trashëgoi nga i ati në 14.9 milionë kilometra katrorë. Dhjetë vjet të mbretërimit të tij, nga gjithsej 46 vjet në fron, mbretërimi më i gjatë ndër sulltanët Osmanë, ai i kaloi mbi kalë. Ai vetë mori pjesë në 13 ekspedita të mëdha.
Ai mbrojti Protestantizmin dhe princat protestantë dhe doli në anën e Francës kundër Perandorisë së Shenjtë Romake, ashtu si gjyshi i tij mbrojti Ortodoksinë nga Katolicizmi. Kështu, Osmanët vendosën dominimin e tyre botëror përmes pushtetit politik. Orientalisti Joseph von Hammer-Purgstall tha: “Të gjithë sundimtarët Protestantë ia detyrojnë shpëtimin e tyre Sulltan Sulejmanit”.
Kur u pushtua Skezesfehervari, ai nuk e shndërroi kishën më të madhe të qytetit në xhami, duke respektuar besimet kombëtare të hungarezëve, sepse mbretërit hungarez kurorëzoheshin në këtë kishë dhe varroseshin kur vdisnin. Osmanët nuk e grabitën thesarin e çmuar të vendosur pranë trupave të mbretërve.
Por ka një tipar të sulltanit që është më i rëndësishëm se të tjerët. Emrin “kanuni” e ka marrë jo për shkak të miratimit të ligjit, por për respektimin e ligjit.
Sipas shkrimtarit Fairfax Downey, mbreti Henri VIII i Anglisë dërgoi një delegacion në tokën e Sulejmanit të Madhërishëm dhe kishte përgatitur një raport mbi sistemin gjyqësor Osman.
Mbreti ndërmori një hap për ta bërë Anglinë një shtet të fuqishëm në botë duke ndërmarrë reforma në përputhje me këtë raport.
Karakteristika më e dukshme e Sulejmanit ishte respekti për drejtësinë, ligjin dhe traditën. Pa e kuptuar këtë, nuk mund të kuptohet madhështia e Perandorisë Osmane të shekullit të 16-të.
/tesheshi.com/
