Paralajmërimet gjithnjë e më të zëshme të Perëndimit se Serbia nuk mund të luajë më në kartën “edhe Bashkimi Evropian, edhe Rusia”, deri më tash nuk kanë pasur efekt.
Edhe pse anëtarësimin në BE e ka bërë qëllim të sajin strategjik, Serbia është i vetmi vend në Ballkan që nuk u është bashkuar sanksioneve të Perëndimit kundër Rusisë, për shkak të pushtimit të Ukrainës.
Ku e bazojnë zyrtarët serbë një qëndrim të tillë?
Edhe pse ata shpesh flasin me tone të paharmonizuara, kryetari i Qeverisë krahinore të Vojvodinës dhe zyrtar i lartë i Partisë Përparimtare Serbe në pushtet, Igor Miroviq, i ka paraqitur argumentet e tij në një deklaratë me shkrim më 22 korrik.
Ka qenë ajo përgjigje ndaj deklaratës së kryetarit të Partisë opozitare për Liri dhe Drejtësi, Dragan Gjillas, i cili ka vlerësuar se “Serbia duhet t’i vendosë sanksione Rusisë”.
Radio Evropa e Lirë ka verifikuar saktësinë e pretendimeve të Miroviqit.
Pretendim
“Duke kuptuar pjesërisht shqetësimin e Dragan Gjillasit për zhvillimin ekonomik në periudhën e ardhshme, i cili mund të ngadalësohet për faktin se shumica e investimeve direkte vijnë nga vendet e Bashkimit Evropian… vendosja e sanksioneve [Rusisë] do t’i shkaktonte Serbisë në afat të gjatë dëme të mëdha politike dhe akoma më të mëdha ekonomike…”, ka thënë Miroviq.
Pjesërisht i saktë
Përmasat e dëmit të mundshëm ekonomik, që do të shkaktohej nga vendosja e sanksioneve kundër Rusisë, është vështirë të përcaktohen me saktësi.
Megjithatë, vlerësimet e Miroviqit bien ndesh me atë që ka thënë më 15 maj presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, njëherësh udhëheqës i Partisë Përparimtare Serbe në pushtet. Në atë kohë, ai ka thënë për Televizionin Prva se “jeta do të ishte dhjetë herë më e mirë” sikur Serbia t’i vendoste sanksione Rusisë, por “Serbia nuk do ta bëjë këtë, sepse udhëheq një politikë të pavarur”.
Bashkimi Evropian është partneri më i madh tregtar i Serbisë.
Sipas të dhënave të Institutit Republikan të Serbisë për vitin 2021, vendet anëtare të BE-së përbëjnë 60.3 për qind të tregtisë së jashtme të mallrave, përkatësisht 64.5 për qind të eksporteve dhe 57.2 për qind të importeve totale.
Në të njëjtën kohë, 3.9 për qind e eksporteve serbe kanë shkuar në Rusi, ndërsa Serbia ka importuar nga Rusia 5.3 për qind të mallrave.
Pretendim i saktë është se Serbia ka më së shumti investime të huaja direkte nga vendet e Bashkimit Evropian – mbi 1.8 miliard euro vetëm në vitin 2021, tregojnë të dhënat e Bankës Kombëtare të Serbisë. Për të njëjtën periudhë, nga Rusia në Serbi janë investuar 162.2 milionë euro.
Në të njëjtën kohë, në fushën e energjisë, Serbia mbështetet kryesisht te Rusia – gjithë sasinë e gazit e importon nga ai vend.
Përveç në burimet e energjisë, Serbia llogarit edhe në mbështetjen e Rusisë në lidhje me Kosovën, pavarësinë e së cilës nuk e njeh.
Deri më tani, askush nga Rusia nuk ka dalë publikisht me mesazhin se vendosja e sanksioneve nga Serbia, do të nënkuptonte humbjen e kësaj mbështetjeje.
Pretendim
“Tensionet politike në vend do të rriteshin, duke marrë parasysh se shumë qytetarë, pavarësisht interesave, thjesht e shohin atë si vepër në kundërshtim me moralin…”, ka thënë Miroviq.
I saktë
Shumica e qytetarëve serbë e perceptojnë Rusinë si një vend mik, siç tregon edhe hulumtimi i fundit i Qendrës Kërkimore dhe Botuese “Demostat”, i kryer në qershor të këtij viti.
Pretendim
“Shumë qytetarë i shohin sanksionet si një akt që bie ndesh me një aleancë të gjatë dhe të drejtuara kundër asaj që na ka mbështetur në momente shumta të vështira të historisë moderne. Vetëm kujtojeni veton [ruse] mbi rezolutën britanike për Srebrenicën në Kombet e Bashkuara”, ka thënë Miroviq.
Pjesërisht i saktë
Është e vërtetë se, në vitin 2015, Rusia ka bllokuar miratimin e Rezolutës së Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara për Srebrenicën. Rezoluta, e cila ka dënuar gjenocidin e kryer nga forcat serbe më 1995, është propozuar nga Britania e Madhe dhe është mbështetur nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe vendet e Bashkimit Evropian.
Nga ana tjetër, gjatë viteve 1990, Republika e atëhershme Federale e Jugosllavisë (RFJ), e cila ka përfshirë edhe Serbinë, është përballur me sanksione të mëdha ndërkombëtare.
Gjatë asaj periudhe, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara ka miratuar tri rezoluta që, ndër të tjera, kanë paraparë masa ndëshkuese ndaj RFJ-së së atëhershme.
Në mesin e nënshkruesve të atyre rezolutave ka qenë edhe Rusia.
Pretendim
“Nuk ka asnjë tregues se do të marrim ndonjëherë diçka konkrete, të prekshme dhe reale, sa i përket anëtarësimit në BE, përveç disa copave të vogla të karotave”, ka thënë Miroviq.
I pasaktë
“Bashkimi Evropian është donatori më i madh në Republikën e Serbisë. Nga viti 2001, BE-ja, përmes disa instrumenteve dhe fondeve të ndryshme, ka dhënë më shumë se tri miliardë euro grante për Republikën e Serbisë, për ta mbështetur në reforma”, thuhet në ueb-faqen e Ministrisë serbe për Integrime Evropiane.
Serbia vetë e ka bërë anëtarësimin në BE si synim strategjik.
Marrëveshja e Stabilizim Asociimit (MSA) midis Serbisë dhe BE-së ka hyrë në fuqi në vitin 2013.
Disa nga përfitimet që ka Serbia nga kjo marrëveshje, janë: liberalizimi i vizave, çmimet më të ulëta të produkteve, qasja në tregun prej 490 milionë konsumatorësh të BE-së, tërheqja e investitorëve të huaj, si dhe mundësia e shfrytëzimit të fondeve më të mëdha të BE-së.
Pretendim
“Vendosja e sanksioneve kundër Rusisë do të nënkuptonte investim politik në rrugën evropiane pa rezerva, pa shprehur interesat tona të qarta në atë rrugë, njohje e pavarësisë së Kosovës në mënyrë indirekte…”, ka thënë Miroviq.
I pasaktë
Asnjë pako e sanksioneve që Bashkimi Evropian i ka vendosur Rusisë dhe në të cilën ka ftuar Serbinë të bashkëngjitet, nuk përmban ndonjë gjë që lidhet me pavarësinë e Kosovës.
Sanksionet shënjestrojnë ekonominë ruse, ndërsa janë vendosur edhe ndaj individëve, përfshirë presidentin rus, Vladimir Putin, dhe zyrtarë të rrethit të tij të ngushtë.
