Funksioni i prodhimit në ekonominë islame është rregulluar nga konceptet e rizk-ut dhe burimeve hallall-haram të të ardhurave. Termi rizk përdoret për të nënkuptuar mjetet e jetesës dhe prodhimin e mëtejshëm. Profeti (Paqja qoftë mbi të) ka pohuar se rizk-u i një individi është i paracaktuar nga Allahu që kur ai është në barkun e nënës së tij. Koncepti i paracaktimit të rizk-ut lidhet ngushtë me mekanizmin ligjor të burimeve hallall dhe haram për ta fituar atë. Është theksuar se ndjekja e aktiviteteve haram për të fituar më shumë pasuri është e kotë, pasi sasia e përgjithshme e rizk-ut të dikujt gjatë jetës së tij është e caktuar. Kjo mbështetet më tej nga premtimi i Zotit për të ushqyer, mbështetur dhe mirëmbajtur të gjitha krijesat e Tij në univers (Kur’ani – 11:6). Kur bëhet e qartë se Allahu ka marrë përsipër përgjegjësinë për të përmbushur nevojat e dikujt, tërheqja për të kryer aktivitete haram minimizohet.
Kjo nuk do të thotë që Shariati predikon “fatalizëm” dhe mohon ndërmarrësinë. Siç do të diskutohet më vonë, Shariati i jep rëndësi nismës dhe kreativitetit në prodhimin e pasurisë. Teoria e rizk-ut nuk lidhet me sjelljen ndërmarrësore; ajo vetëm mbështet kornizën ligjore të hallallit dhe haramit. Bindja ndaj ligjit, në Islam, nuk arrihet vetëm nëpërmjet mekanizmave të shtetit, por një sistem vlerash është promovuar për të nxitur vullnetin për bindje. Teoria e paracaktimit të rizk-ut është pjesë e këtij sistemi vlerash.
Koncepti i hallallit dhe haramit në ekonomi është gjithashtu i veçantë për Islamin. Në ekonominë perëndimore, të gjitha ato aktivitete që janë të dobishme sipas matricës utilitariste të kënaqësisë dhe dhimbjes mund të ndërmerren nga individi ose shoqëria. Nuk ka kufizime morale në ndjekjen e tyre. Në ekonominë islame kjo nuk ndodh. Të gjitha aktivitetet ndahen në dy kategori kryesore: hallall dhe haram. (Ka ndarje të mëtejshme të këtyre kategorive, të cilat po i lëmë jashtë për hirë të thjeshtësisë). Sipas rregullit të përgjithshëm, çdo gjë që nuk është shpallur haram është hallall, ndërsa lista e aktiviteteve haram është përcaktuar nga Shariati. Po ashtu, ato aktivitete që janë hallall, por statusi i tyre është i dyshimtë, janë shpallur kategorikisht si hallall.
Vendosja e kontrollit mbi kriteret ekonomike përmes mekanizmit hallall–haram tregon një vlerë më të lartë për standardet morale. Standardet tokësore mund të rekomandojnë një aktivitet prodhimi, por nëse mekanizmi hallall–haram e ndalon atë, aktiviteti do të braktiset. Kjo vlen për të gjithë, përfshirë shtetin. Kriteret e investimeve në ekonominë islame ndikohen ndjeshëm nga ky mekanizëm. Kjo tregon edhe një herë se aktivitetet ekonomike nuk zënë një pozitë qendrore në kuadrin e jetës islame.
Xhabir b. Abdullah transmeton: Profeti i Allahut (Paqja qoftë mbi të) ka thënë:
“O njerëz, kini frikë Allahun dhe kufizoni ambiciet tuaja për jetesë, sepse njeriu nuk do të vdesë pa marrë plotësisht furnizimin e caktuar për të, edhe nëse e pengon veten nga ai. Prandaj, kini frikë Allahun dhe kufizoni ambiciet tuaja në kërkimin e jetesës. Merrni atë që është e ligjshme dhe largohuni nga ajo që është e paligjshme.” [1]
[1] Paracaktimi i referohet dijes së Allahut për sjelljen e një individi në botë. Kjo dije në vetvete nuk e detyron atë të veprojë në një mënyrë të caktuar. Një individ e zgjedh atë me vullnetin e tij të lirë, por Allahu e di se çfarë do të bëjë ai me këtë vullnet të lirë. Pra, paracaktimi i rizk-ut, në asnjë mënyrë, nuk e pengon një person të bëjë atë që është më e mira për të në këtë botë.
