Metodat e profetit për trajtimin e gabimeve të njerëzve (3)

Nga: ardhmeriaonline

Metodat e profetit për trajtimin e gabimeve të njerëzve (3)

21- Nëse gabimi bëhet nga dy persona duhet t’u drejtohesh të dyja palëve
Në shumë raste, faji nuk është vetëm i një njeriu dhe personit që bën gabimin mund t’i jetë bërë padrejtësi, por gabimi nuk ndahet në mënyrë të barabartë. Në këtë rast, duhet t’u drejtohesh të dyja palëve dhe duhet të këshillohen. Më poshtë jepet një shembull:
Abdullah ibn Ebu Aufa ka thënë: Abdur-Rahman ibn Auf u ankua për Khalid ibn el-Ualidin tek i dërguari i Allahut. Profeti tha:
“Mos mërzisni asnjërin prej atyre që ishin të pranishëm në Bedr, sepse edhe nëse do të shpenzonit flori sa madhësia e Uhudit, veprat tuaja nuk do të barazoheshin me veprat e tyre”. Ai tha: “Ata më fyen në fillim dhe unë reagova”. Profeti tha: Mos e mërzisni Khalidin sepse ai është një nga shpatat e Allahut të dërguara kundër kuffarëve”. (el-Haythami ka thënë: burrat e at-Tabaranit janë thiqah. “el-Majma”. Shih gjithashtu dhe “el-Mujam el-Kabeer” nga at-Tabarani)
22- Ti kërkosh një personi ta falë atë që i bëri padrejtësi
Enes ibn Maliku ka thënë: “Arabët i shërbenin njëri-tjetrit kur udhëtonin dhe Ebu Bekri dhe Umeri kishin një burrë me vetë, i cili u shërbente. Ata i zuri gjumi dhe më vonë u zgjuan dhe ai nuk kishte përgatitur ushqim për ta. Njëri prej tyre i tha shokut: “Ky burrë flen shumë”. (Ky është në “Tefsie Ibn Katheer”. Sipas versionit të cituar nga el-Albani në “as-Silsilah as-Saheehah”)
            Ata e zgjuan dhe i thanë: “Shko tek i dërguari i Allahut dhe thuaji se Ebu Bekri dhe Umeri të dërgojnë selam dhe të kërkojnë ushqim” Ai tha:
“Jepu atyre selamin tim dhe thuaji se sapo kanë ngrënë”. Ata u mërzitën kështu që shkuan tek profeti dhe e pyetën: “O i dërguari i Allahut të çuam fjalë për ushqim dhe ti na the se kemi ngrënë? Çfarë kemi ngrënë?” Ai u përgjigj: “Mishin e vëllait tuaj. Për Atë në duart e të Cilit është shpirti im, e shoh mishin e tij në dhëmbët tuaj” – duke nënkutuar mishin e atij për të cilin kishin përgojuar. Ata thanë: “Kërkoji Allahut të na falë”. Profeti tha: “Lëreni atë të kërkojë falje për ju”.           
 
23- T’i kujtosh një njeriu cilësitë e mira të atij të cilit i ka bërë padrejtësi, që atij t’i vijë keq për atë që ka bërë dhe të kërkojë falje
            Kështu veproi profeti në situatën që u krijua mes Ebu Bekrit dhe Umerit (Allahu qoftë i kënaqur me ta). Buhariu ka transmetuar në “Saheeh Kitab at-Tefsir” se Ebu Darda ka thënë: “Pati një grindje mes Ebu Bekrit dhe Umerit. Ebu Bekri e nxehu Umerin dhe ai u largua i zemëruar dhe Ebu Bekri e ndoqi, duke i kërkuar të kërkojë falje për të, por ai nuk e bëri atë dhe ia mbylli derën në fytyrë. Ebu Bekri u kthye dhe shkoi tek i dërguari i Allahut dhe ne po rrinim me të. I dërguari i Allahut tha:Shoku yt është përfshirë në një grindje”. Pastaj Umeri u pendua për atë që kishte bërë, prandaj erdhi dha selamin dhe u ul pranë profetit. Ai i tregoi të dërguarit të Allahut se çfarë kishte ndodhur. I dërguari i Allahut u nxeh dhe Ebu Bekri nise të thotë: “Për Allahun, o i dërguari i Allahut unë kam më shumë faj”. I dërguari i Allahut tha: “Do ta lësh të qetë shokun tim? Do ta lësh të qetë shokun tim? Unë u thashë njerëzve: “Unë jam i dërguari i Allahut për të gjithë ju dhe ju të gjithë thatë ‘Ti je gënjeshtar’, por Ebu Bekri tha ‘Ti po thua të vërtetën”.
            Buhariu e ka treguar gjithashtu këtë ndodhi në “Kitab el-Manaqib” (Libri i Virtyteve” në “Saheeh” e tij, nga Ebu Darda, i cili ka thënë: “Isha ulur me profetin kur erdhi Ebu Bekri, duke e mbajtur fundin e rrobës së tij në atë mënyrë që i dukeshin gjunjët. Profeti tha:“Shoku yt është përfshirë në një grindje”. Ebu Bekri përshëndeti me selam pastaj tha: “Ka ndodhur dika mes meje dhe djalit të el-Khattabit. Unë e mërzita, pastaj u pendova dhe i kërkova të më falte, por ai kundërshtoi, prandaj kam ardhur tek ti”. Ai tha tri herë: “Allahu të faltë o Ebu Bekër”. Pastaj Umeri u pendua (për atë që kishte bërë) dhe shkoi tek shtëpia e Ebu Bekrit dhe pyeti: “A është Ebu Bekri aty?” Ata i thanë: “Jo”. Kështu që ai shkoi tek profeti dhe pa se shenjat e zemërimit ishin aq shumë të dukshme në fytyrën e profetit saqë Ebu Bekri u ndie i hidhëruar. Ai u gjunjëzua dhe tha dy herë: “O i dërguari i Allahut, për Allahun unë kam më shumë faj”. Profeti tha: “Allahu më dërgoi mua tek të gjithë ju dhe ju të gjithë thatë: “Ai është gënjeshtar”, por Ebu Bekri tha ‘Ai po thotë të vërtetë’ dhe më ndihmoi me veten dhe me pasurinë e tij. A nuk do ta lini të qetë shokun tim?” Ai e tha këtë dy herë dhe pas saj Ebu Bekri nuk u ndie më i prekur.
24- Ndërhyrja për t’i qetësuar njerëzit dhe për t’i dhënë fund fitnes (mosmarrëveshjes) mes atyre që po kryejnë gabime
            Profeti e ka bërë këtë në shumë raste kur ishte gati të niste luftimi mes muslimanëve, prandaj ai ndërhynte, ashtu si tregohet në ndodhinë e përgojimit kundër Aishes. Ajo tha: “I dërguari i Allahut u ngrit atë ditë dhe kërkoi dikë që të merrej me Abdullah ibn Ubayy për të, ndërsa ai ishte në minbar. Ai tha:
“O muslimanë! Kush do të merret me një burrë, i cili kam dëgjuar se po më sulmon në lidhje me familjen time? Për Allahun, për familjen time di vetëm të mira dhe ata kanë përmendur një burrë për të cilin di vetëm të mira dhe ai nuk ka bërë asnjëherë vizitë në shtëpinë time pa mua”. Sad ibn Muadhi, vëllai i Bani Abdul-Ashhal, u ngrit dhe tha: O i dërguari i Allahut, unë do të merrem me të për ty. Nëse ai është nga Aus (një fis arab), do t’ia pres qafën (do t’i pres kokën) dhe nëse është nga vëllezërit tanë të Khazraj (një fis arab), na trego çfarë të bëjmë dhe ne do ta bëjmë”. Pastaj një burrë nga fisi Khazraj u ngrit; Umm Hassan ishte kushëriri i tij nga i njëjti fis dhe ai ishte Sad ibn Ubadah, lideri i Khazraj. Para saj ai njihej si njeri i drejtë, por në këtë rast shpirti i tribalizmit e nxorri jashtë kontrollit dhe i tha Sad ibn Muadhit: “Po gënjen! Për Allahun ti nuk do ta vrasësh atë dhe nuk do të jesh i aftë ta vrasësh. Nëse ai do të ishte njëri nga njerëzit e tu, nuk do të doje që të vritej!”. Usayh ibn Hudayr, kushëriri i Sad, u ngrit dhe i tha Sad ibn Ubadahut: “Po gënjen! Për Allahun, ne do ta vrasim atë! Ti je një hipokrit që mbron hipokritët!” Të dyja palët e fisit Aus dhe Khazraj u nxehën kaq shumë saqë gati sa nuk filluan të luftonin, ndërsa i dërguari i Allahut po qëndronte në minbar. I dërguari i Allahut nisi t’i zbusë gjërat derisa u qetësuan”. (Buhariu dhe Muslimi)
            Profeti shkoi tek Bani Amr ibn Auf për t’i pajtuar dhe qëndroi atje për këtë qëllim derisa erdhi koha për një nga faljet si tregohet në “as Saheehayn” (Buhariu dhe Muslimi) dhe në një transmetim të en-Nasait. Sahl ibn Sad es-Saidi ka thënë: “Mes dy palëve nga ensarët lindi një grindje, që arriti deri në atë pikë saqë nisën t’i hidhnin gurë njëri-tjetrit. Profeti shkoi t’i pajtonte dhe erdhi koha e namazit, kështu që Bilali thirri ezanin dhe priti për të dërguarin e Allahut, por ai nuk erdhi. Prandaj ai tha ikametin dhe Ebu Bekri e drejtoi namazin…” (El-Mijtaba” “Kitab Dab el-Qudah”)
            Sipas një transmetimi të Ahmedit, Sahl ibn Sad es-Saidi ka thënë: “Dikush shkoi tek i dërguari i Allahut dhe i tha “Banu Amr ibn Auf po luftojnë dhe po i hedhin njëri tjetrit gurë”. Atëherë i dërguari i Allahut shkoi t’i pajtojë ata…”. (“El-Musnad”)
25- Tregimi i zemërimit për një gabim
            Kur profeti shihte apo dëgjonte për ndonjë gabim, ai e tregonte zemërimin e tij, veçanërisht nëse kishte të bënte me çështjet e besimit (akides). Kjo përfshin dhe debatet për al-Qadar (urdhrin hynor) dhe Kuranin. Në “Sunan Ibn Majah”, ka një transmetim nga Amr ibn Shuayb të cilit ia ka treguar i ati, dhe këtij të fundit babi i tij, i cili ka thënë: “I dërguari i Allahut shkoi tek shokët e tij, të cilët po debatonin për al-Qadar dhe dukej sikur i kishte shpërthyer në fytyrë një shegë, dmth. fytyra e tij ishte skuqur nga zemërimi. Ai tha:‘Për këtë jeni urdhëruar? Për këtë jeni krijuar? Po përdorni disa pjesë të Kuranit për të kundërshtuar të tjerat? Popujt para jush janë shkatërruar nga kjo!”
            Abdullah ibn Amr ka thënë: “Nuk jam ndier asnjëherë i kënaqur nga humbja e një takimi me të dërguarin e Allahut, por u ndieva i kënaqur që nuk kisha qenë në këtë takim”. (I transmetuar nga Ibn Majah, hadithi numër 85. Ai ka thënë në “az-Zauaid” se është saheeh isnad dhe burrat e saj janë thiqah. Është në “Saheeh Ibn Majah, hasan saheeh, hadithi numër 69).
            Sipas Ibn Ebu Asim në “Kitab as-Sunnah”: “I dërguari i Allahut shkoi tek shokët e tij dhe ata po debatonin për al-Qadar, njëri citonte një ajet dhe tjetri një ajet tjetër. U duk sikur profetit i kishin hedhur një farë shege në fytyrë (sepse i ishte skuqur nga zemërimi). Ai tha:
‘Për këtë jeni krijuar? Këtë jeni urdhëruar të bëni? Mos përdorni pjesë të librit të Allahut kundër pjesëve të tjera. Shikoni se çfarë jeni urdhëruar të bëni dhe bëjeni dhe çfarë e keni ndaluar ta bëni dhe shmanguni nga ajo’”.  (Albani ka thënë se isnadi i tij është hasan.)
            Një rast tjetër që profeti është zemëruar për mohimin e njërit nga parimet themelore, është ajo që ndodhi në rastin e Umerit, në lidhje me burimet. Ahmedi ka transmetuar në “Musnad” nga Xhabir ibn Abdullah  se Umer ibn al-Khattabi shkoi tek profeti me një libër që e kishte marrë nga disa nga Njerëzit e Librit (hebrenjtë dhe të krishterët). Ai ia lexoi dhe profeti u nxeh. Ai tha: “Të janë ngatërruar mendimet nga ai, o biri i al-Khattabit? Për Atë në duart e të Cilit është shirti im, ju kam sjellë (mesazhin) të pastër dhe të drejtë, prandaj mos i pyesni për asgjë, se mos ju thonë diçka të vërtetë dhe ju ta refuzoni, ose t’u thonë diçka të rreme dhe ju ta pranoni. Për Atë në duart e të Cilit është shpirti im, nëse Musai do të ishte gjallë, do të më ndiqte vetëm mua”. (I cilësuar si hasan nga Albani për shkak të transmetimeve konfirmuese në “al-Irva”.)
Hadithi transmetohet gjithashtu nga ad-Darimi, nga Xhabiri, i cili tha se Umer Ibn al-Khattabi shkoi tek i dërguari i Allahut me një kopje të Tevratit dhe tha: “O i dërguari i Allahut, kjo është një kopje e Tevratit”. Profeti nuk tha asgjë. Umeri nisi ta lexojë dhe fytyra e profetit ndryshoi (dmth u zemërua). Ebu Bekri tha: “Nëna të humbtë! A nuk e sheh fytyrën e të dërguarit të Allahut?” Umeri shikoi fytyrën e të dërguarit të Allahut dhe tha: “Kërkoj mbështetje tek Allahu, nga zemërimi i Allahut dhe zemërimi i të dërguarit të Tij. Ne jemi të kënaqur me Allahun si Zoti ynë, me Islamin si fenë tonë dhe me Muhamedin si profetin tonë”. I dërguari i Allahut tha:“Për atë në duart e të Cilit është shpirti i Muhamedit, nëse mes jush do të shfaqej Musai dhe ju do ta ndiqnit atë e do të largoheshi nga unë, ju do të humbisnit nga rruga e drejtë. Nëse do të kishte jetuar deri në kohën e profecisë time, ai do të më kishte ndjekur mua”. (Abdullah Hashim Yamani ka thënë se transmetohet gjithashtu nga Ahmedi dhe një hasan isnad dhe nga Ibn Hibbani me një saheeh isnad.)
Nga transmetimet konfirmuese është hadithi i Ebu Dardasë i cili ka thënë: “Umeri i solli disa faqe të Tevratit të dërguarit të Allahut dhe tha: “O i dërguari i Allahut, këto janë faqet e Tevratit, që i kam marrë nga një vëlla i imi nga fisi Bani Zurayq’. Fytyra e të dërguarit të Allahut ndryshoi dhe Abdullah ibn Zaydi – personit të cilit iu tregua Adhan në ëndërr – tha: ‘Mos ke rrjedhur? Nuk e shikon shprehjen e fytyrës së të dërguari të Allahut?’ Umeri  tha: ‘Ne jemi të kënaqur me Allahun si Zoti ynë, me Islamin si feja jonë, me Muhamedin si profetin tonë dhe me Kuranin si udhëzuesi ynë. I dërguari i Allahut u qetësua dhe tha:‘Për atë në duart e të Cilit është shpirti i Muhamedit, nëse mes jush do të ishte Musai dhe ju do ta ndiqnit atë dhe jo mua, do të humbisnit. Ju jeni pjesa ime mes popujve dhe unë jam pjesa juaj mes profetëve’”. (Al-Haythami ka thënë në “al-Majma”. Transmetohet nga at-Tabarani në “al-Mujam al-Kabeer dhe përfshin Ebu Amir al-Qasim ibn Muhamed al-Asadin dhe unë nuk kam parë njeri të japë biografinë e tij, por pjesa tjetër e burrave janë të besueshëm al-Mujam.)
Nga këto transmetime mund të theksojmë se nësuesi, profeti kishte mbështetjen e personave të tjerë të pranishëm kur ata e vunë re se si ndryshoi shprehja e fytyrës së tij dhe mbajtën qëndrimin e tyre duke u bazuar tek ajo që panë. Nuk ka dyshim se ky kombinim ngjarjesh pati një ndikim të madh tek personi i cili po qortohej.
Procesi kaloi nëpër etapat e mëposhtme:Së pari: Profeti u zemërua aq sa i ndryshoi shprehja e fytyrës, para se të fliste.
Së dyti: Ebu Bekër es-Sidiku dhe Abdullah ibn Zayd e vunë re këtë dhe i treguan Umerit.
Së treti: Umeri e kuptoi gabimin e tij dhe nxitoi ta korrigjonte atë dhe të kërkonte të falur për atë që kishte bërë, duke kërkuar mbështetje tek Allahu nga zemërimi i Allahut dhe zemërimi i të dërguarit të Tij dhe duke ripohuar parimin bazë të të qënurit i kënaqur me Allahun, të dërguarin e Tij dhe fenë e Tij.
Së katërti: Profeti u qetësua kur Umeri u tërhoq dhe kuptoi gabimin e tij.
Së pesti: Komenti i profetit konfirmoi dhe përforcoi këtë parim themelor, duke ripohuar detyrimin e ndjekjes së rrugës së profetit dhe duke këshilluar kundër marrjes së burimeve të tjera si burim udhëzimi.
            Një shembull tjetër i zemërimit të profetit kur ai pa diçka të dënueshme transmetohet në “Saheeh Buhariu” nga Enes ibn Maliku, i cili ka thënë se profeti pa pështymë në xhami në drejtimin e kiblës, ai u mërzit dhe kjo dallohej qartë në fytyrën e tij. Ai e fshiu me dorë dhe tha:“Kur çdonjëri prej jush ngrihet për t’u falur, ai po flet me Zotin e tij, ose Zoti i tij është mes tij dhe kiblës, prandaj ai nuk duhet të pështyjë në drejtim të kiblës, por në të majtën e tij ose nën këmbë”. Pastaj ai mori qoshen e rrobës së tij, pështyu në të dhe fërkoi njërën anë të saj me anën tjetër dhe tha “ose mund të veproni kështu”.
            Një shembull i zemërimit të profetit, kur ai dëgjonte se një gabim çonte në keqbërje, transmetohet gjithashtu nga Buhariu, nga Ebu Mesud el-Ansari, i cili ka thënë: ‘O i dërguari i Allahut, nesër do të shkoj vonë në namaz për shkak të filanit, i cili e zgjat shumë namazin për ne’. Nuk e kam parë asnëjherë profetin më të zemëruar në qortimin e tij se atë ditë, kur ai tha:‘O njerëz! Disa prej jush po largojnë të tjerët. Kur kushdo prej jush po drejton faljen, le ta shkurtojë atë, sepse mes tyre ka të moshuar, të dobët dhe persona që kanë nevoja të ngutshme’”.
            Një shembull tjetër është për myftiun (dhënësin e vendimeve ligjore islamike) që tregon zemërimin kundrejt një njeriu që po bën pyetje kur ai nis të bëjë kritika pedante në mënyrë qesharake. Zayd ibn Khalid al-Juhani ka thënë: “Një beduin shkoi tek profeti dhe e pyeti për një pasuri të humbur, të cilën ai e kishte gjetur. Ai tha:
Njoftoji njerëzit për një vit. Mbaj mend përshkrimin e enës dhe fillin me të cilin është lidhur dhe nëse ndonjëri vjen dhe e kërkon dhe e përshkruan atë siç është, jepja; përndryshe, përdore’. Ai tha: ‘O i dërguari i Allahut po për një dele të humbur?’ Profeti u përgjigj: ‘Ajo është për ty, për vëllain tënd (dmth pronarin, ose për ujkun’. Ai tha: ‘Po për një deve të humbur?’ Fytyra e profetit u bë e kuqe (nga zemërimi) dhe tha: ‘Nuk ke çfarë t’i bësh. Ajo ka këmbë, ka ujë dhe mund të hajë pemë’. (Buhariu)
            Mësuesi mund ta tregojë zemërimin e tij në raport me gabimin në kohën kur kryhet gabimi, ose kur ai e sheh apo dëgjon për të, në atë mënyrë sa që zemërimi të mund të shihet në fytyrën e tij, apo të kuptohet nga toni i zërit të tij. Kjo është një shenjë që tregon se zemra e tij është vigjilente kundër keqbërjes dhe nuk do të heshtë për këtë, në mënyrë që të pranishmit do të kenë frikë të përsërisin të njëjtin gabim. Të flasësh kur zemërohesh, mund të ketë një ndikim më të madh sesa të heshtësh dhe të presësh derisa të qetësohen gjërat, sepse atëherë ndikimi i komenteve tuaja do të ketë humbur.
            Nga ana tjetër, mund të jetë veprim i mençur të vonosh komentimin në një ndodhi të vajtueshme deri të mblidhen të gjithë bashkë ose kur të takonhen, për shkak të rëndësisë të asaj që është përfshirë ose sepse nuk ka njerëz të mjaftueshëm rreth e rrotull, që ta kuptojnë dhe ta përçojnë informacionin tek të tjerët. Nuk ka asgjë të keqe t’i drejtohesh një individi menjëherë dhe ta vonosh diskutimin e përgjithshëm të çështjes për më vonë. Sipas “Saheeh al-Buhari”, Ebu Humayd as-Saidi ka transmetuar se i dërguari i Allahut caktoi dikë për të mbledhur zekatin. Kur ai e kishte mbaruar punën e tij ai erdhi dhe tha: “O i dërguari i Allahut, kjo është për ty dhe kjo më është dhënë mua si dhuratë”. Ai tha: “Përse nuk ulesh në shtëpinë e prindërve të tu dhe të shohësh nëse të sjell ndonjëri, ndonjë dhuratë?’ Në mbrëmje i dërguari i Allahut i ngrit për t’u falur tha shehadetin, lavdëroi Allahun ashtu si Ai e meriton të lavdërohet, pastaj tha:
“Çfarë nuk shkon me një punonjës që erdhi sot tek ne dhe na tha: ‘Kjo është për ty dhe kjo më është dhënë mua si dhuratë? Përse nuk ulet ai në shtëpinë e prindërve dhe të shohë nëse ndonjëjeri i dërgon ndonjë dhuratë apo jo? Për Atë në duart e të Cilit është shpirti i Muhamedit, nëse ndonjëri prej jush merr diçka në mënyrë të paligjshme nga ne, ditën e gjykimit do t’i vihet rreth qafës; nëse është një deve do ta sjellë duke pëllitur, nëse është lopë do ta sjellë duke pëllitur dhe nëse është dele do ta sjellë duke blegëruar. O Allah, unë e kam përçuar mesazhin”. Ebu Humayd shtoi: “Pastaj i dërguari i Allahut e ngriti krahun e tij aq lart saqë mund të shihnim sqetullën e tij”.
26- Largimi nga ai që ka bërë gabimin dhe shmangia e debatit me të, duke shpresuar se mund të kthehet në rrugë të drejtë
            Buhariu ka transmetuar se Ali Ibn Abi Talib ka thënë se i dërguari i Allahut shkoi një natë tek ai dhe Fatimah, vajza e të dërguarit të Allahut dhe tha: “Nuk do vish të falesh?” Aliu u përgjigj: “O i dërguari i Allahut shpirtrat tanë janë në dorën e Allahut. nëse Ai do të na kthejë në jetë (nga gjumi), Ai do të bëjë këtë!” I dërguari i Allahut u largua kur Aliu ia tha këtë dhe nuk i ktheu farë përgjigje, por Aliu e dëgjoi teksa po largohej duke i rënë kofshës me dorë dhe duke thënë:
“…Po njeriu (jobesimtar), më shumë se çdo gjë tjetër është kundërshtar”. (Kuran 18: 54) 
(Fjalët e Aliut mund të kuptohen në shumë mënyra.)
27- Qortimi i atij që ka kryer gabimin
            Këtë bëri profeti me Hatibin, kur ai dëgjoi se kishte dërguar fjalë tek kuffari i kurejshëve, duke i informuar për qëllimin e muslimanëve për të shkuar drejt Mekës për ta pushtuar atë. Profeti e pyeti:“Çfarë të detyroi ta bësh atë që bëre o Hatib?” Ai u përgjigj: “Unë i besoj Allahut dhe të dërguarit të Allahut dhe nuk kam ndryshuar asnjëherë, por doja të bëja disa veprime me ndikim tek ata me anë të të cilave Allahu mund të mbrojë familjen dhe pasurinë time. Të gjithë shokët e tu kanë dikë këtu me anë të të cilit Allahu do t’i mbrojë familjet dhe pasurinë e tyre”. Profeti tha: “Ai ka thënë të vërtetën, prandaj thojini vetëm fjalë të mira”. Umer ibn Khattabi tha: “Por ai ka tradhtuar Allahun, të dërguarin e Tij dhe besimtarët! Lejomë t’ia pres qafën (kokën e tij)!” Profeti tha: “Nga e di ti? Ndoshta Allahu i ka parë njerëzit e Bedrit dhe ka thënë: “Bëni çfarë të doni, sepse parajsa është garantuar për ju”. Lotët rrëshqitën nga sytë e Umerit dhe ai tha: “Allahu dhe i dërguari i Tij e dinë më mirë”.
Nga kjo ngjarje mësojmë shumë pika të rëndësishme edukative:
1. Profeti e qortoi sahabin i cili kishte bërë një gabim të rëndë duke e pyetur: “Çfarë të detyroi ta bësh atë që bëre?”
2. Pyetja për arsyen që e shtyu atë ta bëjë gabimin, ka pa dyshim një ndikim në mënyrën më të cilën ai trajtohet.
3. Ata që kanë një të kaluar të shkëlqyer nuk janë të përjashtuar nga kryerja e mëkateve të mëdha.
4. Mësuesi duhet të jetë pa paragjykime kur merret me gabimet e shokëve të tij, në mënyrë që ata të vazhdojnë të bëjnë përparime në rrugën e drejtë. Qëllimi është t’i përmirësosh ata dhe jo t’i tjetërsosh.
5. Mësuesi duhet t’i vlerësojë çastet e dobësisë njerëzore që mund të mposhtin disa nga ata që janë me të dhe ai nuk duhet të tronditet nga një gabim i rëndë kur ai kryhet nga një njeri që është i përparuar ose i moshuar.
6. Mbrojtja e atij që e meriton të mbrohet edhe pse ka bërë një gabim.
7. Nëse një njeri që kryen një gabim ka bërë shumë vepra të mira, kjo duhet të merret parasysh gjatë vlerësimit të shkallës së gabimit të tij dhe trajtimit i tij.
28- Fajësimi i personit që e ka kryer gabimin
            Një gabim i dukshëm nuk mund të injorohet; faji duhet t’i vihet atij që e ka kryer gabimin dhe ai duhet të qortohet që në fillim, në mënyrë që ta kuptojë që ai ka kryer një gabim. Buhariu ka transmetuar në “Saheeh” se Aliu ka thënë: “Kisha një deve femër si plaçkë nga Bedri dhe profeti më kishte dhënë një deve tjetër femër nga khums (një e pesta e proporcionit nga az-Zakah). Kur doja të martohesha me Fatimen, vajzën e të dërguarit të Allahut, lashë një takim me një argjendar nga Bani Qaynuqa (një fis arab) që të vinte me mua në Ishkhur. Doja t’i shisja dy byzylyqe floriri dhe t’i përdorja paratë për ualeemah (gostinë e dasmës). Ndërsa po mblidhja shalët, thasët, rripat dhe pajisjet e tjera, devetë ishin ulur pranë një dhome që i përkiste një ensari. Pasi mblodha gjërat që duhej, u ktheva dhe pashë që pjesa e mbrapme e deveve ishte e hapur, anët ishin hapur me thikë dhe u kishin marrë mëlçitë. Mezi e pashë këtë skenë. Thashë: ‘Kush e bëri këtë?’ Ata thanë: ‘Hamzah ibn Abdul Mutalibi. Ai është në atë shtëpi duke pirë me një ensar’. Shkova tek profeti dhe Zayd ibn Harithah ishte me të. Profeti e kuptoi se diçka nuk shkonte nga fytyra ime. Ai më pyeti: ‘Si është puna me ty?’ I thashë: ‘O i dërguari i Allahut, nuk kam parë kurrë diçka, si ajo që ndodhi sot! Hamzah sulmoi dy devetë e mia femra, u çau shpinat pastaj i hapi anash me thikë. Ai është në një shtëpi duke pirë’. Profeti kërkoi mantelin e tij, e veshi pastaj nisi të ecë dhe Zayd ibn Harithah e ndoqi nga pas derisa arriti në shtëpinë ku ishte Hamzah. Ai kërkoi leje për të hyrë brenda dhe ata e lejuan. Ata po pinin dhe i dërguari i Allahut nisi të fajësojë Hamzah për atë që kishte bërë, por pastaj ai vuri re se Hamzah ishte i pirë dhe i ishin skuqur sytë. Kjo ndodhi para se të ndalohet pirja e pijeve alkoolike. Hamzah shikoi të dërguarin e Allahut. Ai shikoi gjunjët e tij, pastaj barkun, pastaj fytyrën dhe pastaj tha: ‘Ti nuk je vetëm se një rob për babain tim’. I dërguari i Allahut e kuptoi se ai ishte i dehur, prandaj u largua dhe ne shkuam me të.
29- Shmangia e atij që ka bërë gabimin
            Imam Ahmedi ka transmetuar se Humayd ka thënë: “El-Ualid erdhi tek unë dhe një miku im tha: ‘Eja me mua, sepse ti je më i ri se unë dhe di më shumë për hadithin’. Ai në çoi tek Bishr ibn Asim. Ebu el-Aliyah i tha: ‘Do t’jua tregosh këtyre të dyve hadithin tënd?’ Ai tha: ‘Uqbah ibn Maliku na tregoi se Ebu Nadr el-Laythi ka thënë se, Bahz, i cili ishtë një nga grupi i tij ka thënë: “I dërguari i Allahut na dërgoi për të luftuar me disa njerëz. Njëri u largua nga turma dhe një luftues (musliman) e ndoqi nga pas me shpatë. Ai i cili u largua nga turma tha: ‘Jam musliman’, por muslimani nuk i kushtoi vëmendje por e qëlloi dhe e vrau. Këtë e mori vesh i dërguari i Allahut dhe ai foli me zemërim kundër tij. Këtë e mori vesh personi që e kishte vrarë dhe ndërsa i dërguari i Allahut po mbante një ligjëratë, ai tha: ‘O i dërguari i Allahut, për Allahun, ai e tha atë vetëm për t’u mbrojtur’. Profeti u largua nga ai dhe nga njerëzit rreth tij dhe vazhdoi ligjëratën. Personi që e kishte vrarë atë nuk duroi dot dhe tha për të tretën herë: ‘O i dërguari i Allahut, për Allahun, ai e tha atë vetëm për t’u mbrojtur’. I dërguari i Allahut iu kthye dhe dukej në fytyrë sa i mërzitur ishte. Ai tha:
            ‘Allahu e përbuz atë që vret një besimtar’, ai e tha këtë tre herë”.
            Nasai ka transmetuar nga Ebu Saeed el-Khudri se një burrë erdhi nga Najrani tek i dërguari i Allahut dhe kishte vënë një unazë floriri. I dërguari i Allahut u largua nga ai dhe tha:     “Ti ke ardhur tek unë me thëngjill nga zjarri i ferrit në duar”.
            Ahmedi ka transmetuar një version më të hollësishëm nga Ebu Saeed el-Khudri:“Një burrë erdhi nga Najrani tek i dërguari i Allahut dhe kishte vënë një unazë floriri. I dërguari i Allahut u largua nga ai dhe nuk e pyeti për asgjë. Burri u kthye tek gruaja e tij dhe i tregoi çfarë kishte ndodhur. Ajo i tha: ‘Kjo duhet të ketë ndodhur për një arsye. Kthehu tek i dërguari i Allahut’. Prandaj ai u kthye dhe i hoqi unazën dhe rrobën që kishte veshur. Kur kërkoi leje për të hyrë, ai u lejua. Ai e përshëndeti të dërguarin e Allahut, i cili ia ktheu përgjigjen. Ai tha: ‘O i dërguari i Allahut, kur erdha më parë u largove nga unë’. I dërguari i Allahut i tha: ‘TI erdhe tek unë me një thëngjill nga zjarri i ferrit në duar’. Ai tha: ‘O i dërguari i Allahut, unë erdha me shumë thëngjij’. Ai kishte sjellë disa rroba nga Bahraini. I dërguari i Allahut i tha: ‘Ajo që ke sjellë nuk do të na ndihmojë në asnjë mënyrë (në lidhje me botën e përtejme), ato janë njëlloj si shkëmbinjtë e el-Harrah, por ato janë luksi i kësaj bote’. Burri tha: ‘O i dërguari i Allahut, shjegojua këtë sokëve të tu që të mos mendojnë se je i zemëruar me mua për ndonjë arsye”. I dërguari i Allahut u ngrit dhe e shpjegoi këtë dhe tha se problemi kishte qenë unaza e tij e floririt.
            Sipas një transmetimi të Ahmedit nga Amr ibn Shuayb, nga babai i tij, nga gjyshi i tij, profeti pa që njëri prej shokëve të tij kishte vënë unazë floriri dhe u largua nga ai. Sahabi e hodhi dhe vendosi nëj unazë hekuri dhe profeti tha:“Ky është mëkat, këto janë bizhuteri të njerëzve të ferrit”, prandaj ai e hodhi dhe vendosi një unazë argjendi dhe profeti nuk i tha asgjë.
30 – Bojkotimi i atij që ka bërë gabimin
            Kjo është një nga metodat më efikase që ka përdorur profeti, veçanërisht kur kryhej një gabim shumë i rëndë, për shkak të ndikimit të madh që ka bojkoti tek personi për të cilin bëhet fjalë. Një shembull për këtë është ajo që i ka ndodhur Kab ibn Malikut dhe dy shokëve të tij, të cilët qëndruan prapa nga ekspedita ushtarake e Tabukut. Profeti kishte konstatuar se ata nuk kishin asnjë justifikim të vlefshëm dhe ata e pranuan. Kab tha:“I dërguari i Allahut i ndaloi muslimanët të na flisnin ne të treve, që kishim qëndruan larg luftës. Prandaj njerëzit na u shmangën dhe qëndrimi i tyre kundrejt nesh ndryshoi, aq sa edhe toka mbi të cilën ecja më dukej ndryshe se më parë. Qëndruam kështu për pesëdhjetë ditë. Dy shokët e mi u izoluan dhe qëndruan në shtëpi duke qarë, por unë isha më i riu dhe më i vendosuri, prandaj dilja dhe merrja pjesë në falje me muslimanët dhe shkoja në treg, por asnjë nuk më fliste. Shkoja tek i dërguari i Allahut ndërsa ishte në një ligjëratë pas faljes dhe e përshëndeta me selam, duke pyetur veten nëse i kishte lëvizur buzët për t’u përgjigjur, apo jo. Falesha pranë tij, duke e shikuar fshehurazi. Kur kthehesha për t’u falur, ai kthehej nga unë dhe kur unë kthehesha nga ai, ai largohej nga unë. Kur vrazhdësia e njerëzve kishte vazhduar për shumë kohë për mua, u largova dhe hipa në murin e kopshtit të Ebu Qatadah, i cili ishte kushëriri im (djali i xhaxhait) dhe më i dashuri prej njerëzve për mua. E përshëndeta me selam, por për Allahun, ai nuk mu përgjigj. I thashë: “O Ebu Qatadah, të kërkoj për Allahun, a nuk e di që unë e dua Allahun dhe të dërguarin e Tij?” Ai nuk foli, prandaj ia përsërita atë që ia kisha thënë, duke iu lutur, por ai nuk foli përsëri. Ia përsërita përsëri duke iu lutur dhe ai tha: “Allahu dhe i dërguari i Tij e dinë më mirë”. Sytë e mi u mbushën me lotë, u ktheva dhe u largova duke kapërcyer murin.
            Kishin kaluar pesëdhjetë netë qëkur i dërguari i Allahut, i kishte ndaluar njerëzit të na flisnin. Pasi kisha falur mëngjesin e ditës së pesëdhjetë dhe ndërsa isha në çatinë e shtëpisë sonë, i ulur siç e ka përshkruar Allahu, sa që toka u bë e ngushtë për mua, përkundër gjerësisë së saj, u ngushtua për mua (Kuran 9: 118), dëgjova dikë që bërtiste nga kodra e Sal me gjithë forcën e zërit: “O Kab ibn Malik, gëzohu!”.
            Nga kjo ngjarje nxjerrim mësime të mëdha, të cilat nuk duhet të anashkalohen. Për disa prej tyre lexojmë në komentimet e dijetarëve për këtë ngjarje si në “Zad el-Mad” dhe “Fath el-Bari”.
            Një tregues tjetër se profeti e ka përdorur këtë metodë është transmetuar nga Tirmidhiu nga Aishja, e cila ka thënë:
            “Asnjë mënyrë sjelljeje nuk ishte më e urryer për të dërguarin e Allahut sesa gënjeshtra. Nëse një njeri do të thoshte gënjeshtra në prani të profetit, ai zemërohej për këtë derisa ta dinte se personi është penduar për atë veprim”. (Ebu Eesa ka thënë se është hadith hasan.)
            Sipas një transmetimit nga Ahmedi    “…ai do të zemërohej me të…”.
            Sipas një transmetimi tjetër:“Nëse ndonjëri prej anëtarëve të familjes së tij thoshte një gënjeshtër, ai largohej prej tij derisa ai të pendohej”. (“El-Hakim”. “Saheeh el-Jami”.)
            Nga transemtimet e përmendura është e qartë se largimi nga personi që po kryen një gabim derisa ai të largohet nga ai, është një metodë edukative e frytshme. Por që ajo të jetë efikase, personi që po largohet nga tjetri duhet të ketë një pozitë në sytë e të fundit, përndryshe nuk do të ketë një ndikim pozitiv, përkundrazi mund t’i japë personit një arsye që ai të kënaqet.
31 – Lutja kundër atij që këmbëngul me kokëfortësi në kryerjen e gabimeve
            Muslimi ka transmetuar se një burrë hëngri me dorën e majtë në prani të profetit. Ai tha:    “Ha me dorën e djathtë!” Burri tha: “Nuk mundem”. Ai tha: “Kurrë mos mundsh!”
            Asgjë nuk e ndalonte atë përveç krenarisë dhe pas kësaj ai nuk mund ta ngrinte më dorën e tij të djathë tek goja.
            Sipas një transmetimi nga Ahmedi: “Iyas ibn Salamah ibn el-Akua ka treguar se babai i ka thënë:
“Kam dëgjuar të dërguarin e Allahut t’i thotë një burri të quajtur Busr ibn Rai el-Eer, të cilin e pa të hante me dorën e majtë, të hajë me të djathtën. Ai tha: ‘Nuk mundem’. Profeti i tha: ‘Kurrë mos mundsh!’. Dhe pas kësaj ai nuk mund ta çonte më tek goja dorën e tij të djathtë.
 
            An-Nauaui ka thënë:
            “Ky hadith tregon se lejohet të lutesh kundër atij që vepron në kundërshtim me vendimet e sheriatit pa arsye të shëndoshë. Kjo tregon gjithashtu se duhet të urdhërojmë për të mirë dhe të ndalojmë nga e keqja në të gjitha çështjet, edhe për ngrënien”.
Këtu duhet të theksojmë gjithashtu se duaja kundër tij nuk ishte për diçka që mund ta ndihmojë shejtanin kundër tij, ishte për diçka që më shumë ishte si qortim ose dënim.
32 – Të mos marrësh parasysh disa gabime dhe të jesh i kënaqur duke e lënë personin t’i kuptojë, nga respekti për atë që po e bën gabimin
“(Përkujto) kur pejgamberi ndonjërës prej grave të veta i kumtoi fshehurazi një lajm. E kur ajo e tregoi atë (lajm) e Allahu (pejgamberit) i zbuloi atij (kallzimin e lajmit nga ajo grua), ai ia bëri (asaj) me dije një pjesë të tregimit, kurse për pjesën tjetër heshti. E kur ai (pejgamberi) e njofoi atë (gruan) me atë (që i kishte treguar), ajo tha: “E kush të tregoi ty këtë?” Ai tha: “Më tregoi i Gjithëdijshmi, Njohësi i të fshehtave!” (Kuran 66: 33)                                       
                        El-Qasimi ka thënë në “Mahasin at-Taueel” (titull libri):“Përkujto kur pejgamberi” i referohet Muhamedit. “Ndonjërës prej grave” i referohet Hafsah. “I kumtoi fshehurazi një lajm” do të thotë që asaj iu kërkua të mos e tregojë, ose e ndaloi vetë edhe pse Allahu e kishte lejuar. “Kur ajo e tregoi atë” do të thotë se ajo ua tregoi sekretin shoqeve të saj (Aishes). “Allahu i zbuloi atij” do të thotë se Allahu i tregoi atij çfarë i kishte thënë Hafsah, Aishes. “Ai ia bëri me dije një pjesë të tregimit” do të thotë se ai i tregoi asaj një pjesë të asaj që ajo kishte zbuluar si qortim; “dhe për pjesën tjetër heshti” do të thotë se nuk ia tregoi një pjesë, nga respekti që kishte për të.
            Në “El-Ikleel” theksohet:
            “Ajeti tregon se nuk ka asgjë të keqe të flasësh fshehurazi me dikë të cilit i beson, si për shembull bashkëshortit ose një miku dhe ai ose ajo detyrohen të mos flasin. Ajeti tregon gjithashtu trajtimin e mirë të grave, butësinë kur i qorton dhe frenimit për të kërkuar çdo faj”.
            El Hasan ka thënë: “Asnjë fisnik nuk kapet pas çdo gabimi të vogël”. Sufjani ka thënë: “Të bësh sikur nuk i vë re është veprimi i njerëzve fisnikë”.
 
33 – Të ndihmosh një musliman të korrigjojë gabimin e tij
Ebu Hurejra ka thënë: “Ndërsa ishim ulur me profetin, erdhi një burrë dhe i tha:
‘O i dërguari i Allahut, unë jam i mallkuar!’ Ai i tha: ‘Çfarë të ka ndodhur?’ Burri u përgjigj: ‘Kam kryer marrëdhënie me gruan time ndërsa po agjëroja’. I dërguari i Allahut tha: ‘A ke mundësi të lirosh një rob?’ Ai u përgjigj: ‘Jo’. Profeti e pyeti: ‘A mund të agjërosh për dy muaj radhazi?’ Ai u përgjigj: ‘Jo’. Profeti e pyeti: ‘A ke mundësi të ushqesh 60 të varfër?’ Ai u përgjigj: ‘Jo’. Atëherë profeti heshti për këtë çështje për pak kohë dhe ndërsa po rrinim aty, profetit i sollën një enë të madhe plot hurma. Ai tha: ‘Ku është ai që më pyeti tani?’ Burri tha: ‘Këtu jam’. Ai i tha: ‘Merri këto dhe jepi sadaka’. Burri tha: ‘O i dërguari i Allahut a ka mes el-Harrataynëve (dmth në Medinë) familje më të varfër se familja ime?’ Profeti buzëqeshi aq sa mund t’i shihje dhëmbët, pastaj tha: ‘Ushqe familjen tënde”. (Buhariu)
            Sipas një transmetimi të Ahmedit nga Aishja, ndërsa i dërguari i Allahut ishte ulur në hijen e një pemë të madhe, një burrë erdhi dhe i tha:
            “O i dërguari i Allahut, jam i djegur!” Ai e pyeti: “Çfarë të ka ndodhur?” Ai u përgjigj: “Kam kryer marrëdhënie me gruan, ndërsa po agjëroja”. Aishja tha: ‘Kjo ka ndodhur gjatë muajit të Ramazanit’. I dërguari i Allahut i tha: “Ulu”. Ai u ul në fund të grupit të njerëzve. Pastaj një burrë erdhi me një gomar, ku kishte ngarkuar një enë me hurma dhe tha: “Kjo është sadakaja (bamirësia) ime, o i dërguari i Allahut”. I dërguari i Allahut tha: “Ku është ai i djeguri që ishte këtu?” Burri u përgjigj: “Këtu jam o i dërguari i Allahut”. Profeti i tha: “Merri këto dhe jepi për bamirësi”. Ai i tha: “Kujt t’ia jap përveç vetes time? Për Atë i Cili të ka dërguar me të vërtetën, nuk kam asgjë për veten dhe fëmijët e mi”. Ai i tha: “Atëherë merri”, kështu që ai i mori.
 
34 – Të takohesh me personin që ka kryer gabimin që të diskutosh për të
            Në “Saheeh el-Buhariu”, transmetohet se Abdullah ibn Amr ka thënë: “Im atë më martoi me një vajzë që vinte nga një familje e mirë. Ai vinte dhe e takonte nusen dhe e pyeste për të shoqin. Ajo i thoshte: ‘Ai është njeri shumë i mirë. Ai nuk ka fjetur asnjëherë në shtratin tonë dhe as na ka shqetësuar, që kur u martuam’. Pasi kjo situatë vazhdoi për shumë kohë, ai ia tregoi profetit, i cili tha:‘Më lejo ta takoj’. Atëherë u takova me të dhe më pyeti: ‘Sa herë agjëron?’ Unë i thashë: ‘Çdo ditë’. Ai më pyeti: ‘Sa herë e përfundon Kuranin?’ Unë u përgjigja: ‘Çdo natë’. Ai më tha: ‘Agjëro tre ditë çdo muaj dhe përfundoje Kuranin njëherë në muaj’. Unë i thashë: ‘Unë mund të bëj më shumë se kaq’. Ai më tha: ‘Agjëro tri ditë në javë’. Unë i thashë: ‘Unë mund të bëj më shumë se kaq’. Ai tha: ‘Mos agjëro dy ditë, pastaj agjëro një ditë’. Unë i thashë: ‘Unë mund të bëj më shumë se kaq’. Ai tha: ‘Zbato llojin më të mirë të agjërimit, agjërimin e profetit Davud, duke agjëruar një ditë, pastaj tjetrën jo, dhe përfundoje Kuranin njëherë çdo shtatë ditë’. Do të doja ta kisha pranuar lejen e të dërguarit të Allahut, sepse kur u plaka dhe u bëra i dobët, nisa t’i lexoja familjes time gjatë ditës një të shtatën e Kuranit dhe ajo që lexoja gjatë ditës ma bënte të lehtë ta përfundoja gjatë natës. Nëse dua ta ndihmoj veten time, nuk agjëroj për disa ditë, pastaj i numëroj ditët, që nuk i kam agjëruar dhe agjëroj po aq ditë më vonë. Nuk dua të lë diçka që i dhashë fjalën profetit se do ta bëja, përpara se ai të vdiste”. Ebu Abdullah ka thënë: “Disa prej tyre thanë në tre dhe në pesë dhe pjesa më e madhe në shtatë”.
            Në një transmetim të Ahmedit çështja përshkruhet më qartë dhe përmban mësime të rëndësishme. Abdullah ibn Amr ka thënë: “Im atë më martoi me një grua nga kurejshët. Kur ajo erdhi, unë nuk iu afrova, sepse isha shumë i dhënë pas adhurimit të Allahut duke agjëruar dhe duke u falur. Amr ibn el-Asi erdhi tek nusja e tij dhe e pyeti: “Si të duket bashkëshorti?’ Ajo tha: ‘Ai është njeriu më i mirë, ose si bashkërshortët më të mirë mes burrave. Ai nuk na ka shqetësuar asnjëherë dhe nuk ka fjetur asnjëherë në shtratin tonë’. Prandaj ai erdhi tek unë dhe më qortoi. Ibn el-Atheer ka thënë: …sipas një hadithi tjetër Abdullah ibn Amr ibn el-Asi ka thënë: ‘Prandaj babai im erdhi tek unë dhe më qortoi’. Ai i tha: ‘Të martova me një vajzë që vjen nga një familje e mirë e kurejshëve dhe ti po e refuzon (dmth nuk po e trajton si bashkëshorte) dhe po vepron kështu e kështu’. Pastaj ai shkoi tek profeti dhe iu ankua për mua. Profeti dërgoi njerëz të më thërrisnin dhe unë shkova tek ai. Ai më tha:
            ‘Agjëron gjatë ditës?’ U përgjigja: ‘Po’. Ai më tha: ‘Falesh (qiyam) natën?’ Unë u përgjigja: ‘Po’. Ai më tha: ‘Unë agjëroj dhe e ndërpres agjërimin, falem dhe fle dhe i prek gratë (bashkëshortet e mia). Kush nuk vepron sipas Sunetit tim nuk është prej meje’. Ai tha: ‘Lexoje Kuranin njëherë në muaj’. Unë i thashë: ‘Unë mund të bëj më shumë se kaq’. Ai tha: ‘Lexoje njëherë çdo dhjetë ditë’. Unë i thashë: ‘Unë mund të bëj më shumë se kaq’. Njëri nga ata – ose Huseini ose Mugheerah – tha: ‘Lexoje çdo tri ditë’. Ai tha: ‘Agjëro tri ditë të çdo muaji’. Unë i thashë: ‘Unë mund të bëj më shumë se kaq’. Ai nisi ta rrisë numrin derisa tha: ‘Agjëro një ditë po e një ditë jo. Ky është agjërimi më i mirë, agjërimi i vëllait tim Davudit’. Huseini ka thënë në transmetimin e tij të hadithit: ‘Pastaj profeti tha: ‘Çdo adhurues ka një kohë kur është i motivuar dhe i gjallë dhe pas çdo kohe të tillë vjen një periudhë dobësimi, ku ai ndjek ose Sunetin ose bidatin. Personi i cili gjatë dobësimit ndjek Sunetin është i udhëzuar, por ai që gjatë dobësimit ndjek bidatin është i dënuar”.
Mujahid ka thënë: “Kur Abdullah ibn Amr u plak dhe u dobësua, ai agjëronte disa ditë radhazi, që të bëhej më i fortë, pastaj e ndërpriste agjërimin po aq ditë sa kishte agjëruar. Ai e lexonte po aq Kuranin, ndonjëherë më shumë, ndonjëherë më pak, në mënyrë që ta mbaronte të gjithë Kuranin për shtatë ditë ose për tri ditë. Pas kësaj ai thoshte: ‘Do të doja të kisha pranuar lejimin e të dërguarit të Allahut, sepse do të kishte qenë më mirë për mua se sa ajo që zgjodha për veten time, ose të largohesha duke thënë se do të bëja diçka dhe unë e urreja të bëja diçka tjetë”.
 
            Nga kjo ndodhi, mes të tjerave mësojmë:
– Profeti e kuptoi shkakun e problemit, të (Abdullah ibn Amrit), i cili po lodhte veten duke bërë adhurim në atë pikë, saqë nuk kishte kohë të kujdesej për detyrat e tij kundrejt bashkëshortes dhe po dështonte.
– Parimi i kushtimit të vëmedjes së duhur gjithësecilit që ka të drejta kundrejt tjetrit, zbatohet për këdo që është i shqetësuar për çështjet e adhurimit, si për shembull një student që po merr shumë mësime, ose një dauyah që është shumë i zënë me dauan, saqë gruaja e tij ankohet për keqtrajtim. Kjo mund të shkaktojë një humbje të ekuiklibrit në zbatimin e veprave të ndryshme të adhurimit dhe ndarjes së kohës mes të gjithë atyre, që bëjnë kërkesa të drejta. Pra nuk ka asgjë të keqe që mësuesi ta ulë numrin e mësimeve që u jep studentëve, apo që daiyah të ulë aktivitetet, për t’i lejuar vetes së tij kohë të mjaftueshme për t’u kujdesur për veten, shtëpinë, gruan dhe fëmijët dhe t’u japë atyre të drejtat e tyre, përsa i përket udhëzimit, shoqërisë dhe edukimit.
 
35 – T’i flasësh tjetrit hapur për gabimin që ka bërë
            Buhariu ka transmetuar se Ebu Dharr ka thënë: “U grinda me një burrë. E ema e tij ishte joarabe dhe unë thashë diçka fyese për të. Ai ia tha këtë profetit, i cili më pyeti:
Ke fyer filanin?’ U përgjigja: ‘Po’. Ai tha: ‘The diçka fyese për nënën e tij?’ I thashë: ‘Po’. Ai tha: ‘Ti je një burrë që ka akoma diçka nga xhahilijeti’. I thashë: ‘E thashë atë që thashë, sepse po plakem’. Ai tha: ‘Po, por ata janë vëllezërit e tu. Allahu të ka dhënë pushtet mbi ta, por kujtdo që i jepet pushtet mbi dikë, le ta ushqejë atë ashtu si ai e ushqen veten e tij, ta veshë atë, ashtu si vishet vetë, dhe mos i japë më shumë punë për të bëre se sa ai ka mundësi. Nëse ai i jep atij shumë punë, le ta ndihmojë”.
            Në “Saheeh Muslim” transmetohet se Ebu Dharr ka thënë: “U grinda me njërin prej vëllezërve të mi. E ëma e tij ishte joarabe dhe i thashë diçka fyese për nënën e tij. Ai u ankua tek i dërguari i Allahut. Kur profeti me takoi më tha: ‘O Ebu Dharr, të ka mbetur akoma diçka nga xhahilijeti’. Unë i thashë: ‘O i dërguari i Allahut, kushdo që fyen një person, njerëzit do të fyejnë nënën ose babain e tij’. Ai tha: ‘O Ebu Dharr, ty të ka mbetur akoma diçka nga xhahilijeti. Ata janë vëllezërit e tu dhe Allahu të ka dhënë pushtet mbi ta, prandaj ushqeji si ushqen veten dhe vishi sikur vishesh vetë. Mos u jep më shumë punë se ç’mund të bëjnë dhe nëse u jep shumë punë për të bërë, ndihmoji ata”. (Muslimi)
Profeti i foli Ebu Dharrit në këtë mnëyrë të hapur dhe të drejtpërdrejtë, sepse e dinte se ai do ta pranonte. Kjo metodë e drejpërdrejtë mund të jetë një metodë e dobishme dhe kursen kohën dhe energjinë dhe e bën të ditur mesazhin në mënyrën më të lehtë, por duhet të aplikohet kur është e përshtatshme për situatën dhe për njerëzit që përfshihen në të.
Kjo metodë e drejtpërdrejtë më mirë të mos përdoret nëse mund të shkaktojë diçka më të keqe ose nëse një interes më i madh nuk mund të arrihet. Për shembull nëse ai që e kryen gabimin është në një pozitë pushteti dhe autoriteti dhe nuk do t’i pranonte komente të tilla të sinqerta, ose një metodë e drejtpërdrejtë do t’i shkaktonte shumë çoroditje personit që ka bërë gabimin. Ajo nuk duhet të përdoret edhe nëse personi është shumë i ndjeshëm dhe mund të ketë një reagim të papëlqyeshëm. Pa dyshim një metodë e drejtpërdrejtë do të ishte e tepërt për një njeri nëse bëhet me një frymë kundërvenieje dhe me qëllimin e vënies në siklet dhe mburrjes, në kohën kur kritiku i tij shfaqet më superior. Në mënyrë të ngjashme është e rëndësishme të tregohemi të matur për përdorimin e metodave “jo të drejtpërdrejta”, ku ndikimet e shumta negative mund t’ua tejkalojnë të mirave të një metode të drejtpërdrejtë. Për arsye se metoda të tilla mund ta bëjnë mëkatarin të mendojë se ai që po e këshillon, mendon se ai është budalla ose po sillet pa përgjegjësi, ose sepse mund ta ofendojnë përderisa mendon se po bën vërejtje mashtruese. Kjo mënyrë e theksimit të asaj që është e drejtë mund të mos jetë efikase, sepse ajo që po thuhet mund të mos jetë e qartë për personin të cilit i drejtohet, prandaj ai do të vazhdojë ta bëjë gabimin. Në përgjithësi njërëzit ndryshojnë kur është puna për të pranuar këshilla dhe metoda e duhur do të ndryshojë në secilin rast, por një qëndrim i mirë në diskutimin e gabimeve dhe udhëzimin e njerëzve do të ketë gjithashtu ndikimin më të madh në arritjen e qëllimit të dëshiruar.
36 – Bindja e personit se po bën një gabim
 Hyrja në diskutim me një mëkatar për ta bindur atë mund të çojë në largimin e sinjalit të drejtimit nga sytë e tij dhe kthimin e tij në rrugën e drejtë. Një shembull i kësaj është ndodhia e treguar nga at-Tabarani në “el-Mujam el-Kabeer” nga Ebu Umamah, i cili ka thënë se një i ri erdhi tek i dërguari i Allahut dhe tha: “O i dërguari i Allahut, më lejo të bëj zina (tradhti, imoralitet)”. Njerëzit i bërtitën dhe profeti tha:“Ndaloni!” I dërguari i Allahut tha: “Lëreni të qetësohet. Eja këtu”. Ai shkoi dhe u ul para të dërguarit të Allahut, i cili i tha: “Do ta doje këtë për nënën tënde?” Ai tha: “Jo”. Ai tha: “Dhe të tjerët gjithashtu nuk do ta donin një gjë të tillë për nënat e tyre. Do ta doje për vajzën tënde?” Ai tha: “Jo”. Ai i tha: “As të tjerët nuk do të donin që diçka e tillë t’u ndodhte vajzave të tyre. Do ta doje për motrën tënde?” Ai tha: “Jo”. Ai tha: “As të tjerët nuk do ta donin një gjëtë tillë për motrat e tyre. Do të doje t’u ndodhte tezeve të tua?” Ai u përgjigj: “Jo”. Profeti i tha: “As të tjerët nuk do të donin t’u ndodhte tezeve të tyre. Do të doje t’u ndodhte hallave të tua?” Ai u përgjigj: “Jo”. Ai i tha: “As të tjerët nuk do të donin t’u ndodhte hallave të tyre. Pastaj i dërguari i Allahut e vuri dorën në kraharor dhe tha: “O Allah falja gjynahet, pastroja zemrën dhe bëje të pastër”.
37 – Ta bësh një person të kuptojë se justifikimi i tij jobindës
nuk është i pranueshëm
            Disa njerëz që bëjnë gabime, mundohen të ofrojnë kompensim, shlyerje, justifikime të paranueshme, veçanërisht kur kapen duke e kryer gabimin. Në të vërtetë, disa prej tyre mund të belbëzojnë kur i japin justifikimet e tyre jobindëse, veçanërisht ata që nuk janë mësuar me gënjeshtra, sepse thellë në zemër ata janë të mirë. Si duhet të veprojë mësuesi kur has një situatë të tillë? Ndodhia e mëposhtme tregon një qëndrim të shkëlqyer të profetit, kur ai trajtoi situatën e njërit prej shokëve të tij që kishte këtë natyrë. Ngjarja tregon gjithashtu se si mësuesi duhet të këmëbngulë derisa personi të largohet nga sjellja e gabuar.
Khauat ibn Jubayr ka thënë: “Bëmë një fushim me të dërguarin e Allahut në at Mar as-Zahran (një vend pranë Mekës). Dola nga tenda dhe pashë disa gra që po bisedonin. Më pëlqyen, kështu që hyra brenda, mora valixhen dhe nxorra një hillah (kostum). E vesha dhe dola u ula me to. I dërguari i Allahut doli dhe tha:
‘O Ebu Abdullah!’ (dmth ai po e qortonte pse ishte ulur me ato gra jo-mahram). Kur pashë të dërguarin e Allahut, u frikësova dhe nisa të belbëzoj (duke u munduar të nxjerr një justifikim). I thashë: ‘O i dërguari i Allahut, më humbi deveja dhe po kërkoj një litar që ta lidh’ (ai tha një justifikim të rremë për atë që kishte bërë). Ai u largua dhe unë u shkova pas. Ai ma hodhi mantelin dhe shkoi tek disa pemë araku – dhe është sikur mund ta shoh bardhësinë e shpinës së tij në mës të gjelbërimit të pemëve arak. Ai iu përgjigj thirrjes së natyrës, mori abdes dhe u kthye nga unë me ujin që i rridhte në kraharor dhe tha: ‘O Ebu Abdullah çfarë i ndodhi devesë që kishte humbur?’ Pastaj vazhduam udhëtimin dhe sa herë që më arrinte thoshte ‘Eselamu alayka Aba Abdullah. Çfarë i ndodhi devesë që humbi?’ Kur e kuptova këtë, nxitova për në Medinë, filllova të shmang vajtjen në xhami dhe në ligjërata ku ishte i pranishëm profeti. Pasi kjo zgjati për shumë kohë, kur nuk kishte asnjeri rreth e rrotull. Shkova në xhami dhe nisa të falem, por i dërguari i Allahut doli nga një nga dhomat e tij dhe nisi të falë dy rekatë të shkurtër. Unë e zgjata faljen, duke shpresuar se do të ikë dhe do të më lërë. Ai tha: ‘Zgjate sa të duash o Ebu Abdullah, se unë nuk do të iki derisa të mbarosh’. Thashë me vete: ‘Për Allahun, duhet t’i kërkoj falje të dërguarit të Allahut që ta gëzoj atë’. Pasi mbarova ai tha es-selamu alejka o Ebu Abdullah. Çfarë ndodhi me devenë që të kishte humbur?’ Unë i thashë: ‘Për Atë që të ka dërguar me të vërtetën, ajo deve nuk më ka humbur asnjëherë që kur jam bërë musliman’. Ai tha tre herë: ‘Allahu të mëshiroftë’ dhe nuk e përmendi më asnjëherë”. (El-Haythami ka thënë: at-Tabarani e ka transmetuar me dy isnade. Burrat e saj janë të gjithë saheeh përveeç el-Jarrah ibn Mukhallad, që është thiqah.)
Ky është një studim i shkëlqyer për kualifikim dhe për përdorimin e strategjive të urta për të arritur përfundimin e dëshiruar. Nga kjo ndodhi mund të mësojmë gjithashtu pikat e mëposhtme:
– Një njeri që ka kryer një krim ka turp nga një lider i respektuar.
– Mënyra si një mësues shikon dhe pyet një person – edhe pse mund të jetë e shkurtër – ka një ndikim shumë të madh tek ai.
– Mos diskutimi i justifikimit të rremë në kohën e dëgjimit të tij – edhe pse duket qartë se është i sajuar – dhe largimi nga personi mund të jenë të mjaftueshme që ta bëjnë të kuptojë se justifikimi i tij nuk pranohet, gjë që do ta nxisë të pendohet dhe të kërkojë falje. Kjo është ajo që kuptojmë nga shprehja “ai u largua”.
– Mësues i mirë është ai që e bën personin që ka bërë gabim të ndihet shumë i turpëruar prej tij, aq sa ai mundohet të fshihet prej tij, por, në të njëjtën kohë, nevoja e tij për të, e bën të shkojë tek ai. Pastaj i fundit merr më përparësi se i pari.
– Ndryshimi i sjelljes kundrejt mëkatarit bazohet – në këtë rast –  në pranimin e mëkatarit se është gabuar dhe se nuk do ta bëjë më gabimin.
Nëse mësuesi ose drejtuesi vlerësohet nga shokët e tij dhe ai qorton njërin prej tyre ose i thotë se ka bërë një gabim, kjo do të ndikojë tek ai. Drejtuesi duhet t’u kushtojë rëndësi interesave të të tjerëve gjatë qortimit të njërit prej shokëve, në mënyrë që të gjithë të përfitojnë prej tij. Megjithatë kjo nuk do të thotë se ai duhet të mos i marrë parasysh efektet negative tek një individ i caktuar. Kjo mund të trajtohet dhe efektet e saj mund të kufizohen në shumë mënyra, edhe pse një palë e tretë, ashtu si bëri el-Mughereerah kur e pyeti Umerin të bëhej ndërmjetës, ndërsa në të njëjtën kohë, duke shpjeguar situatën dhe duke pohuar sa lart mendon lideri për ndjekësin. 
 
38 – T’u kushtosh vëmendje gjërave që janë të qënësishme në natyrën njerëzore
Një shembull për këtë është xhelozia e grave, veçanërisht në rastin e martesave me më shumë se një grua, disa prej të cilave mund të bëjnë gabime që nëse do të bëheshin nga dikush tjetër në rrethana normale, do të trajtoheshin krejt ndryshe. Profeti i kushtonte vëmendje të veçantë çështjes së xhelozisë mes grave të tij  dhe si pasojë gabimeve të bëra nga to dhe durimi, drejtësia dhe paanësia me të cilat ai e trajtoi këtë çështje janë shumë të qarta. Një shembull për këtë është ndodhia e transmetuar nga Buhariu në “Saheeh” nga Enesi, i cili ka thënë: “Profeti ishte me njërën nga gratë e tij, kur një tjetër nga nënat e besimtarëve (gratë e profetit) i dërgoi një enë plot me ushqim. Gruaja në shtëpinë e profetit, e qëlloi dorën e shërbëtorit dhe ena ra dhe u thye. Profeti i mblodhi copat, i bashkoi bashkë, pastaj mblodhi ushqimin që kishte qenë në enë dhe tha: “Nësa jote është xheloze”. Pastaj ai i kërkoi shërbëtorit të priste dhe i tha dha një enë që i përkiste gruas në shtëpinë e së cilës ishte dhe e mbajti enën e thyer në shtëpinë e asaj që e kishte thyer”.
            Sipas një ndodhie të transmetuar nga en-Nasai, Umu Seleme i solli pak ushqim në një enë të sajën të dërguarit të Allahut dhe shokëve të tij, atëherë Aishja erdhi e mbështjellë me një rrobë, me gur në dorë të cilin ia hodhi enës dhe e theu. Profeti i bashkoi përsëri bashkë copat dhe tha: “Ha, nëna jote është xheloze”. Ai e tha këtë dy herë, pastaj mori enën e Aishes dhe ia dërgoi Umu Selemes dhe Aishes i dha enën e Umu Selemes.
            Sipas një ndodhie të transmetuar nga ad-Darimi, nga Enesi ai ka thënë: Njëra nga gratë e profetit i dërgoi një enë me thareed (një gjellë me bukë të njomur, mish dhe lëng mishi), kur ai ishte në shtëpinë e njërës prej grave të tij, e cila e goditi enën dhe e theu. Profeti nisi të mbledhë gjellën dhe e futi në enën e thyer dhe tha: ‘Ha, nëna jote është xheloze…”.
            Xhelozia e grave është një pjesë e pandarë e natyrës së tyre, që mund t’i bëjë të kryejnë gjëra të këqija dhe të mos i lejojnë të shohin pasojat. Thuhet se kur një grua është xheloze, ajo nuk mund ta shohë fundin e një lugine nga maja e saj.
 
 
Përfundim
 
            Duke ndjekur kërkimin e Sunetit dhe metodat që profeti i ka përdorur në trajtimin e gabimeve të njerëzve, duhet ta përfundojmë duke përmendur pikat e mëposhtme:
            – Korrigjimi i gabimeve është i detyrueshëm dhe shumë i rëndësishëm. Ai është pjesë e an-naseehah (dhënies së këshillës së sinqertë) dhe ndalimit të së keqes, por duhet të mbajmë mend se Islami nuk është vetëm për të ndaluar të keqen, ne urdhërohemi gjithashtu të këshillojmë atë që është e mirë.
            – Edukimi dhe formimi nuk janë vetëm çështje të korrigjimit të gabimeve. Ata përfshijnë gjithashtu mësimin dhe tregimin e parimeve bazë të fesë dhe rregullat e sheriatit dhe përdorimin e metodave të ndryshme për t’i rrënjosur këto koncepte me vendosmëri në mendjet dhe zemrat e njerëzve, për shembull duke i këshilluar, duke u treguar histori ose duke diskutuar për ndodhitë etj. Nga kjo, është e qartë se disa prindër dhe mësues po dështojnë duke i kufizuar përpjekjet e tyre vetëm në përmendjen e gabimeve pa i kushtuar vëmendjen e duhur mësimit të gjërave themelore, ose pa i trajtuar gabimet para se të ndodhin duke rrënjosur atë që do t’i mbrojë njerëzit nga kryerja e gabimeve që në fillim, ose të paktën të ulin ndikimin e tyre.
            – Nga këto ndodhi dhe histori që u përmendën më sipër është e qartë se profeti ka përdorur metoda të ndryshme në trajtimin e gabimeve të ndryshme. Kjo ndodh sepse rrethanat dhe personalitetet ndryshojnë. Ai që e kupton këtë dhe do ta ndjekë këtë duhet ta krahasojë situatën me të cilën po merret me këto shembuj për të gjetur atë që i përngjason më shumë në mënyrë që të vendosë mënyrën më të përshtatshme.
            Ne i kërkojmë Allahut, I Lartësuar dhe i Lartësuar qoftë ai, të na udhëzojë dhe të na mbrojë, të na bëjë hapës të dyerve të së mirës dhe mbyllës të dyerve të së keqes dhe t’i udhëzojë të tjerët prej nesh, sepse ai është Gjithëdëgjuesi dhe Gjithëshikuesi, i Cili u përgjigjet lutjeve. Ai është më i Miri i përkrahësve dhe më i Miri i ndihmuesve dhe Ai është Udhëzimi për në rrugën e drejtë. Allahu e bekoftë profetin që nuk dinte shkrim e këndim, familjen e tij shokët e tij dhe Lavdërimet janë për Allahun, Zotin e botrave!
 
                         

…