Mëshirë për botët – Justinian Topulli

Allahu e përshkruan dërgimin e Muhamedit (alejhi salatu ue selam) si mëshirë për botët, Ai thotë në Kuran: “Ne të dërguam ty (o Muhamed) vetëm si mëshirë për të gjitha botët.” (21:107) Kjo do të thotë se mesazhi dhe feja e tij janë mëshirë për mbarë njerëzit. Dhe të qenit e Islamit mëshirë për të gjithë njerëzit, do të thotë se mesazhi i tij është universal dhe jo i kufizuar për një racë, komb, popull apo grup të caktuar njerëzish. Si i tillë, mesazhi i Islamit nuk mund të jetë ndryshe, por vetëm se publik, i hapur dhe gjithëpërfshirës, pasi duke qenë universal në kohë dhe hapësirë, ai është për të gjithë individët e kësaj bote, kushdo qofshin ata, përndryshe, mëshira e tij do të ishte e kufizuar vetëm te një grup i caktuar njerëzish, të cilët kanë zgjedhur ta besojnë dhe ndjekin atë në privatësi.

Të qenit e Islamit një mesazh publik i hapur për të gjithë, do të thotë gjithashtu, se ai nuk ka asgjë çfarë t’i fshehë njerëzimit, përderisa ai është mëshirë për ta, mëshira e tij universale nuk mund të ketë elementë të fshehtë në të, me të cilët disa ndjekës të tij do të duhet të veçoheshin me disa njohuri, nga të cilat ata do të përfitonin një mëshirë më të madhe sesa të tjerët. Kjo, detyrimisht do të thotë se mësimet e Islamit i ngjajnë një banketi bujarie të hapur për të gjithë, ku janë vetë individët ata që në mënyrë të drejtë ose të gabuar, mund të zgjedhin të marrin një sasi të madhe apo të kufizuar mëshire.

Të qenit e Islamit i hapur për të gjithë, do të thotë se burimet e tij bazë, që janë Kurani dhe Suneti, janë të hapur dhe të arritshëm për të gjithë, ata nuk mund të mbahen sekret dhe as të fshehur për t’u lexuar vetëm nga një grup i caktuar njerëzish, përndryshe, kjo do të binte ndesh jo vetëm me universalitetin e Islamit, por edhe me vetë mesazhet e Kuranit dhe Profetit (alejhi salatu ue selam). Mjafton këtu të citojmë një thënie të tij, ku ai deklaron haptazi: “Përcillni prej meje qoftë edhe një ajet” (Buhariu nr. 3461), që tregon qartë se ai që u dërgua si mëshirë për botët nuk mund t’u fshihte atyre asgjë, përndryshe, mëshira e misionit të tij nuk do të ishte universale.

Kjo, detyrimisht do të thotë se në Islam nuk ka mistere dhe as sekrete të caktuara, të cilat mund t’i dinë vetëm një pjesë e njerëzve dhe për rrjedhim ata meritojnë të kenë një status të veçantë referimi, nisur nga ky aspekt, apo të jenë elitë drejtuese, pikërisht për shkak të kësaj njohjeje të veçantë të mistereve, apo sekreteve që i dinë vetëm ata dhe askush tjetër. Ky aspekt është aq i qartë në burimet islame, saqë kur disa njerëz menduan se kushëriri i Profetit, Aliu (radijAllahu anhu) kishte trashëguar diçka të veçantë nga ai, që ata nuk e dinin, Aliu iu përgjigj duke u betuar se asgjë e tillë nuk ekzistonte dhe se ai nuk posedonte asgjë tjetër pos Kuranit dhe kuptimit që mund t’i dhurohet çdokujt prej besimtarëve. (Buhariu nr. 3047)

Fakti që Islami është mëshirë universale dhe se ai nuk mbart mistere dhe sekrete për asnjë, do të thotë gjithashtu se mesazhi dhe profeti i tij janë përfundimtarë, për rrjedhojë, nuk ka nevojë për profetë të tjerë pas tij, për të sjellë nga Zoti diçka që njerëzit nuk e dinë dhe u nevojitet, por gjithashtu, kjo do të thotë se nuk ka as trashëgimtarë të veçantë që të mbartin mistere dhe të fshehta që i dinë vetëm ata.

Nga sa thamë më sipër, kuptohet qartë se themelet e Islamit ngrihen mbi njohuri dhe dituri, të cilat janë të mundshme dhe të arritshme për të gjithë, ashtu siç Islami është mëshirë për të gjithë.
Kjo, sigurisht nuk cenon aspak hierarkinë e njerëzve të dijes, që duhet të udhëheqin bashkësinë e besimtarëve dhe procesin e përvetësimit të saj brez pas brezi, mësues pas mësuesi, strukturë kjo, e cila nuk krijohet kurrsesi nga një trashëgimi e veçantë misterioze dhe sekrete, apo e përftuar në mënyrë të veçantë shpirtërore, por është fryt i përkushtimit dhe mësimit të kësaj dijeje të trashëguar dhe të hapur njëkohësit për të gjithë, si dhe pjesë e dhuntisë individuale për t’u thelluar në kuptimin e fesë, dhuratë kjo, që i Gjithëmëshirshmi ia jep kujt të dojë. Ndaj, pikërisht për këtë, i Dërguari i Allahut ka thënë: “Allahu lartëson me këtë Libër disa njerëz, dhe ul me të, disa të tjerë.” (Muslimi nr. 817) Një e vërtetë kjo, që përjashton çdo hierarki mbi bazë racore, fisnore, klani, sekti apo grupimi.

Gjithçka që u tha deri tani nuk është deduksion dhe opinion personal i shkruesit, por një realitet i kuptuar dhe zbatuar i Islamit që nga fillimet e tij. Islami është kumtuar nga Muhamedi (alejhi salatu ue selam) publikisht, nëpër kodrinat dhe luginat e Mekës, në Qabe, në tregje dhe tubime publike të njerëzve, dhe e tillë është natyra burimore e predikimit të tij.

Në historinë e Islamit kurrë nuk ka ekzistuar një kohë kur shpallja hyjnore dhe mësimet e saj të kenë qenë sekret, mister apo të kufizuara vetëm për një pjesë të caktuar njerëzish, ato kanë qenë publike dhe të hapura për të gjithë. Dhe kjo “të gjithë” përfshin të gjithë pa përjashtim, qofshin këta muslimanë ose jo.

Ndoshta dikush, duke keqkuptuar këtë që sapo u përmend, do të thotë se thirrja islame nuk nisi që në fillim në mënyrë publike, por pati një periudhë fshehtësie, duke u zhvilluar nëpër shtëpitë e muslimanëve të parë, kështu që edhe në Islam ka fshehtësi dhe mistere që nuk duhet t’i dinë të gjithë! Në fakt, kjo është keqkuptim i jetës së Profetit, që bie ndesh me të vërtetat që u përmendën më sipër. Thirrja islame në tre vitet e para të saj në Mekë, vërtet nuk ishte publike masive, dhe zhvillohej në mënyrë private me individë dhe grupe të vogla njerëzish në konakët shtëpiakë, por ndërkohë, nuk kishte asgjë sekrete në to dhe as mistere. Madje kurejshët ishin në dijeni të një veprimtarie të tillë, por nuk i kushtuan asaj rëndësi, sepse kjo nuk i shqetësonte ata aspak.

Ndërkohë, mesa kuptohet, arsyeja kryesore e mungesës së publikimit masiv të thirrjes islame në fillimet e saj, ishte bash parapërgatitja për përballjen publike që do të ndodhte më pas, dhe mjedisi mbytës idhujtar, i cili nuk mund të lejonte kurrsesi një sfidë ndaj tij dhe predikim të qetë dhe të lirë në mesin e njerëzve.
Në fakt, kjo është diçka e natyrshme dhe e ngjashme me çdo nismë që dëshiron të bëhet publike. Ajo lind me një person, më pas përhapet tek rrethi i ngushtë i tij dhe në momentin e pjekjes dhe konsolidimit të saj mes atyre që e besojnë, merr përmasa publike për mbarë njerëzit, pa përjashtuar dhe pa pasur sekrete dhe mistere në asnjë moment të saj. E njëjta gjë ka ndodhur edhe me thirrjen islame, pa diskutim, nën kujdesin dhe udhëzimin e Allahut. Kështu që shpesh termi “periudha e thirrjes së fshehtë” që përdoret në librat e jetës profetike, nuk ka për qëllim kurrsesi fshehtësinë dhe misterin e mësimeve të Islamit, por të qenit private dhe mos daljen publike masive që në fillimet e saj, në një shoqëri politeiste si ajo e Mekës, të cilën ajo do ta sfidonte.

Sigurisht që një praktikë e tillë vlen edhe në rastet kur muslimanët mund të ndodhen në të njëjtën situatë, siç u ndodhëm edhe ne shqiptarët gjatë regjimit komunist, ku ndalohej predikimi fetar dhe ushtrimi i lirë i besimit. Ndërkohë, në një shoqëri të lirë, ku cilido ka mundësinë të shprehë publikisht besimin e tij dhe t’i ftojë njerëzit në të, nuk ka vend për ta mbajtur thirrjen islame jashtë syve dhe veshëve të publikut të gjerë, sepse në fakt, kjo është norma dhe modeli profetik, ndërsa predikimi i fshehtë dhe vetëm në privatësi, është përjashtim nga rregulli, i imponuar nga rrethana ekstreme të mungesës së lirisë.

Fakti se mesazhi i Islami është mëshirë për botët dhe çdo mësim i tij është publik dhe për mbarë njerëzit, përjashton gjithashtu mundësinë që në të, të ketë gjëra që bien ndesh me natyrën njerëzore dhe janë të papërshtatshme për njerëzit. Sigurisht, ndodh rëndom që çdo shoqëri, e cila i është larguar natyrshmërisë, në të cilën e ka krijuar Zoti, të refuzojë apo të habitet nga disa mësime dhe parime të së vërtetës së amshuar islame, por problemi qëndron tek ata dhe deformimi i natyrshmërisë së tyre dhe jo tek e vërteta dhe mesazhi i mëshirës universale. Ndaj dhe e vërteta e Islamit mund të hasë në refuzim dhe të marrë kohë në përhapje dhe të kërkojë natyrshëm një përshkallëzim në kërkesën e obligimeve fetare, por kurrsesi fshehje, deformim apo sinkretizëm me të pavërtetat dhe praktikat, që kultura e deformuar e pritësve e shtyn t’i pranojnë ato më lehtë, nëse janë të tilla. Kjo nuk do të thotë assesi se mëshira e botëve refuzon çdo kulturë pritëse, por se ajo refuzon të bëjë kompromis me këto kultura, kur ato tentojnë t’i mbivendosen asaj, në çdo rast duhet të jetë ajo që lartësohet dhe mbi të nuk guxon të lartësohet asgjë.

Madje fshehja e mesazhit të mëshirës universale i kufizon asaj gjithëpërfshirjen dhe krijon premisat për vetëizolim, margjinalizim dhe getoizim të mbartësve të kësaj mëshire dhe mesazhit universal të Islamit. Ndërkohë, fshehja është një nga shkaqet e humbjes së diturisë së mëshirës mes njerëzve, siç thoshte edhe Umer ibn AbdulAziz (v. 101 h.), kur i shkruante njërit prej dijetarëve të kohës së tij, duke i thënë: “Të përhapet dija, në mënyrë që të mësojë ai që nuk di, sepse dija humbet, kur ajo mbetet e fshehtë.” (Buhariu nr. 100)

Ndërkohë, premisat e çdo sekti apo grupimi hermetik, që i atribuon vetes dhe ithtarëve të tij shpëtimin, apo posedimin unik të së vërtetës, apo të drejtën ekskluzive për të udhëhequr, nisin pikërisht nga konceptimi i gabuar se në Islam ekzistojnë njerëz apo pakica, të cilat marrin një mëshirë më të veçantë, ekskluzive, që nuk e posedojnë të tjerët. Pikërisht këtë mendësi sektare, i Dërguari i Allahut e hedh poshtë në hadithin e mirënjohur, shpesh të keqkuptuar nga kjo mendësi sektare, kur ai flet se edhe tek ndjekësit e tij do të shfaqen ndarje sektare dhe se ato rrezikojnë ndëshkimin në botën tjetër, dhe vetëm njëra është e shpëtuar, por kjo njëra është pikërisht ajo që ka shumicën e ndjekësve. Ndërkohë, që të gjitha të tjerat, të marra së bashku, ngelen pakicë dhe minorancë, në krahasim me shumësinë e njërës së shpëtuar, siç shprehej për këtë, një nga dijetarët e Islamit, i cili pikërisht nisur nga universaliteti i mëshirës së Islamit, e etiketon grupin më të madh mes muslimanëve (sunijtë), si ata që e njohin më së miri të vërtetën dhe janë më të mëshirshmit me krijesat.

E vërteta e Islamit nuk fshihet pra pas skutave të sekteve dhe grupimeve hermetike, që pretendojnë de jure ose de fakto një bekim apo mëshirë ekskluziv për ta, apo tek çështjet dhe mësimet e veçanta, me të cilat ata dallohen nga besimtarët e tjerë, por gjendet pikërisht tek masa e gjerë e muslimanëve dhe tek mësimet e përgjithshme universale të Islamit, të dukshme dhe të arritshme nga të gjithë, pa përjashtim. Ndaj dhe në Islam nuk i atribuohet të qenit i pagabueshëm, pas Profetit (alejhi salatu ue selam), asnjë njeriu, por vetëm se njëzëshmërisë së besimtarëve muslimanë (ixhma), dhe muslimanët nuk mund të jenë unanimë, vetëm se pikërisht për parimet dhe mësimet universale të Islamit, të arritshme dhe publike për mbarë besimtarët, në burimet e shpalljes hyjnore.

Ndaj dhe për të paralajmëruar për rrezikun që paraqet veçimi dhe ndarja nga masa e gjerë dhe publike e besimtarëve, Umer ibn AbdulAzizi thoshte: “Nëse sheh njerëz që bisedojnë rreth fesë së tyre për diçka që nuk e përfshijnë në të, masën e gjerë, atëherë dije se ata janë duke themeluar një lajthitje.” (Darimi nr. 327)
Nga kjo, mund të kuptojmë gjithashtu se pse garancia për të ruajtur pastërtinë dhe origjinalitetin e fesë, është pikërisht, krahas zinxhirit të pashkëputur të mësuesve, edhe publikimi dhe shtrirja masive e burimeve dhe mësimeve të Islamit dhe se çdo tkurrje e kësaj dijeje në kohë apo vende të caktuara, krijon premisat dhe mundësinë e deformimit, bash për shkak se masiviteti dhe publikja janë garantët më të fortë për mos devijim, sesa individët, privatësia dhe fshehtësia.

Në fakt, kjo është ajo që ka ndodhur historikisht me mjaft fe dhe sekte të tjera, të cilat qoftë edhe për arsye të persekutimit, janë detyruar të kalojnë shekuj, derisa të shfaqen të deformuara haptazi në publik, siç ka ndodhur p.sh. me krishterimin në tre shekujt e parë të tij. Apo siç dhe realisht ka ndodhur edhe me të gjitha sektet që ekzistojnë mes muslimanëve, që kanë devijuar nga Islami bazik, duke u deformuar në duart e atyre pak njerëzve që i kanë përpunuar mësimet dhe praktikat e veçanta të tyre. Shiizmi dhe degëzimet e tij batiniste, janë një shembull tipik, por jo i vetëm, se si evoluon një sekt dhe transformohet e degradon, duke përfshirë në të, të pavërteta dhe gënjeshtra, bash edhe për shkak se ai predikohet dhe ruhet në fshehtësi për një kohë të gjatë, nga një grup “i përzgjedhur” njerëzish, të cilët lehtësisht në mënyrë të vetëdijshme ose jo, përfshijnë kohë pas kohe në besim, risi dhe bidate në të.

Mësimet, praktikat dhe parimet bazike të Islamit, ato të cilat janë përcjellë brez pas brezi, në mënyrë të pandërprerë dhe publike që nga koha e Profetit, dhe për të cilat ka konsensus të gjerë mes muslimanëve kudo që janë, janë në fakt edhe thelbi i fesë dhe i mëshirës universale të Islamit.

Kjo do të thotë gjithashtu, se dikush mund të privohet nga mëshira e gjerë dhe e plotë e Allahut për të, pikërisht edhe për shkak të largimit nga bashkësia e gjerë e besimtarëve, qoftë kjo, me ide apo praktika, që nuk i përkasin atyre bazike dhe konsensuale. Ndaj dhe jo më kot, i Dërguari i Allahut na ka thënë: “Allahu nuk e bashkon ymetin e Muhamedit (alejhi salatu ue selam) në lajthitje. Dora e Allahut është mbi/me bashkësinë. Ai që veçohet, veçohet për në zjarr.” (Tirmidhi nr. 2167), duke përmbledhur në këto pak fjalë, garancinë e udhëzimit tek njëzëshmëria pajtuese, suksesin tek bashkimi dhe shpëtimin nga zjarri tek mos veçimi, dhe të tria këto, në thelb, nuk janë gjë tjetër, veçse garancia e mëshirës së Allahut për këtë ymet.