Kazakistani në tre dekada: të veçantat e këtij shteti

Kush e ka udhëhequr këtë vend ish-sovjetik, 5 herë më i madh se Franca



Fillimi i vitit në Kazakistan, shteti më i pasur i Azisë Qendrore me 19 milionë banorë, u shënua nga protestat më të mëdha që ky vend ka përjetuar që nga pavarësia dhe tërheqja nga Bashkimi Sovjetik në vitin 1991.

Protestat janë të rralla në Kazakistan, veçanërisht në natën e Vitit të Ri kur qytetarët gëzojnë festat publike dhe ditët e pushimit dhe kur temperaturat bien nën zero. Megjithatë, këtë vit, më 2 janar, qytetarët vendosën të dalin në rrugë të nxitur fillimisht nga zemërimi për rritjen e çmimit të karburanteve.

Megjithatë, demonstratat u kthyen shpejt në një protestë kundër Nursultan Nazarbayev, paraardhësi i Presidentit Kasim-Jomart Tokayev, i cili ruajti pushtetin politik pavarësisht dorëheqjes në 2019 pas gati tre dekadash sundimi.

Nazarbayev konsiderohet si forca kryesore politike në Nursultan, kryeqytetin e Kazakistanit. Më herët quhej Astana dhe kryeqytet në vend të Almatit, qyteti më i madh në këtë vend, u shpall në vitin 1997, me dekret të Nazarbayevit, ndërsa në vitin 2019 u emërtua Nursultan, sipas këtij presidenti shumëvjeçar të Kazakistanit.

Familja kontrollon ekonominë

Familja e tij besohet se kontrollon pjesën më të madhe të ekonomisë, më e madhja në Azinë Qendrore, nga industria e naftës dhe gazit deri te telekomunikacioni.

Kritikët e Nazarbayev pretendojnë se Tokayev është vetëm kukulla e tij dhe se ai nuk ka fuqi apo ndikim politik. Dhëndri i tij, Timur Kulibayev, ka një monopol në të gjithë sektorët e ekonomisë, veçanërisht në industrinë e naftës dhe gazit.

Pas krizës ekonomike të tranzicionit të viteve 1990, Kazakistani përjetoi një ringjallje ekonomike të bazuar kryesisht në shfrytëzimin e depozitave të naftës dhe rezervave të pasura të xehes. Është një vend me hapësira të mëdha pasi është i nënti më i madhi në botë.

Është vendi më i madh nga pesë ish-republikat sovjetike në Azinë Qendrore dhe pesë herë më i madh se Franca. Ai kufizohet me Rusinë dhe Kinën. Kazakistani ka gjithashtu Kozmodromin Baikonur, qendrën e programit hapësinor sovjetik, i dhënë me qira Rusisë deri në vitin 2050.

Kazakistani është gjithashtu një vend me shumicë myslimane dhe është në qendër të tensioneve gjeopolitike midis Rusisë, Kinës dhe Perëndimit. Historikisht, ajo ka lidhje shumë të ngushta me Rusinë, dhe rusët etnikë përbëjnë pothuajse një të pestën e popullsisë.

GDP për frymë është 27 mijë dollarë dhe ekonomia e këtij vendi është më e zhvilluara në Azinë Qendrore.

“Ekonomia në radhë të parë”

Reputacioni i stabilitetit të kombit të Azisë Qendrore nën Nazarbayev ka ndihmuar në tërheqjen e qindra miliarda dollarëve në investime të huaja në industrinë e tij të naftës dhe metaleve.

Gjatë viteve 1990, slogani kryesor i Nazarbayev ishte “ekonomia në radhë të parë”. Ai i lejoi kompanitë private të lulëzojnë ndërsa e shtriu kontrollin e tij politik në parlament.

Në vitin 2015, Nazarbayev u zgjodh për një mandat të pestë presidencial me pothuajse 98 për qind të votave. Partia e tij, Nur Otan, aktualisht mban më shumë se 80 për qind të vendeve në parlament. /tesheshi.com/