Nga Rudian Zekthi
I. Zanafilla e Universitetit.
Dëshira.
Universiteti është emër dëshire. Ai emërton dëshirën e shoqërisë për të kapërcyer veten. Si i tillë ai është vetëm emri i fundit për këtë dëshirë. Emrat e tjerë për këtë dëshirë: Profecia, Filozofia, Shkenca, Arti, e kanë paraprirë Universitetin dhe kanë qenë dhe janë vazhdimisht përmbushës të kësaj dëshire të shoqërisë për të kapërcyer veten, për të transhenduar.
Dëshirat mund të jenë autentike ose të rreme. Dallimin mes tyre nuk e bën intensiteti dhe as vlerësimi subjektiv i atij që po i ndodh dëshira. Dallimin mes tyre e bën matja potenciale e rritjes së koeficientit të harmonisë dhe mirëqenies mendore: cila e rrit këtë koeficient është dëshirë autentike dhe cila e degradon është dëshirë e rreme.Dëshirat autentike kur huazohen nga një dëshirues tjetër, mundet po ashtu të shndërrohen në dëshira të rreme, nëse nuk huazohen sëbashku me kuptimin e tyre të të qenit.
Përmendja e vazhdueshme e emrit të Universitetit në ligjërmin publik, nuk ka tjetër domethënie përveç thërritjes së dëshirës së kësaj shoqërie për transhendim. Në vijim do paracaktojmë kushtet dhe mundësitë për të qenë të sigurtë nëse kjo dëshirë është e vërtetë apo e rreme. Dhe nëse është e rreme, sesi mund të bëhet një dëshirë e vërtetë.
Shoqëria.
Marrëdhënia e Shoqërisë me dëshirën për të transhenduar nuk është e vetvetishme. Si rregull çdo shoqëri është e vetëmjaftueshme, duke i shndërruar në pjesë të natyrës së vet dhe për pasojë në gjëra të domosdoshme, edhe të metat e veta. Që do të thotë se Shoqëria, për definicion, nuk ka nevojë të ndryshojë, apo të kërkojë më shumë sesa inercia që i garanton mbijetesën. Si rrjedhim nuk ka nevojë as për dëshirën për transhendim. Që automatikisht do të thotë se nuk ka nevojë reale as për Profecinë, Filozofinë, Shkencën, Artin. Dhe në këtë mënyrë as për Universitetin. Pra për Shoqërinë shterimi i imanencës së vet është më pranë natyrës së saj të të qenit, sesa transhendimi. Ndaj shoqëritë më të mira nuk janë të tilla vetiu, por sepse janë përpjekur të kapërcejnë veten në kushte opsionale, kur ky kapërcim nuk ka qenë i imponuar.
Dhe natyrisht nuk ka rrugë tjetër që Shoqëria të ketë dëshira, përveçse përmes adaptimit automatik të dëshirave të grupeve fluide ose jo,brenda saj. Dhe përsa historikisht dëshmohet prania e praktikave transhenduese të Profecisë, Filozofisë, Shkencës, Artit, në gjirin e shoqërive njerëzore, kjo do të thotë se këto praktika janë në pritje të lëvrimit të tyre nga individë të veçantë, me përkatësi tek njëri prej grupeve përbërës të shoqërisë, derisa të dëshirohet transhendimi deri në atë pikë sa të shndërrohet në çështje të të gjithë shoqërisë. Në këtë kuptim, mundësitë e Shoqërisë për sukses apo dështim përcaktohen nga fakti se cila, midis shumë dëshirave që qarkullojnë brendpërbrenda saj,bëhet dominuese dhe induktohet në zakone dhe institucione.
Kjo ose do të jetë një dëshirë autentike e një grupi brenda saj që arrin të mbizotërojë si pasojë e këmbënguljes dhe kapacitetit bindës; ose do të jetë një dëshirë autentike e huazuar autentikisht që ia mbërrin dominimit edhe përmes konjukturës (që një huazim e nënkuptom gjithmonë), por edhe kapacitetit bindës; ose do të jetë një dëshirë e huazuar e rreme, ose autentike e huazuar pa rikuptimësim, që e mbërrin dominimin vetëm përmes konjukturës së favorshme.Kështu, lloji i shoqërisë, nuk përcaktohet nga ajo vetë si një e tërë, por nga konjuktura – shoqëria e gjithë shoqërive dhe nga fakti se cili prej grupeve që e përbëjnë, arrin të bëjë dominuese dëshirën e vet.
Individi.
Ndërsa individët që e përbëjnë Shoqërinë janë potencialisht në një rend tjetër marrëdhënjeje me dëshirën për transhendim: transhendimi është më pranë natyrës së tyre sesa kredhja e vazhdueshme në imanencë. Që do të thotë se ata nuk janë thjesht të joshur, por të imponuar të transhendojnë: nëse nuk e bëjnë, bien ndesh me natyrën e tyre. Ky imponim mund të neglizhohet po ashtu në mënyrë permanente, por nëse më në fund ndiqet nga një individ dhe ky pasohet nga të tjerë, edhe sikur të jenë të paktë, kjo dëshirë e këtyre për kapërcim bëhet automatikisht edhe një nga dëshirat e Shoqërisë.
Kjo do të thotë që individëve nxitja për të bërë maksimumin nuk i vjen nga shoqëria si e tërë, por vetëm nga grupi i veçantë ku bëjnë pjesë, që në thelb është përpjekja e secilit për të përmbushur dëshirën e grupit. Dhe individi nuk mund ta kuptojë vetiu nëse grupi ku bën pjesë është i motivuar nga një dëshirë e rreme apo nga një dëshirë e vërtetë, sepse qoftë kur kridhet në imanencë nga një dëshirë e rreme, qoftë kur ndjek transhendencën përmes një dëshire të vërtetë, ai është duke bërë maksimumin si pjesë e grupit ku bën pjesë. Në këtë mënyrë, edhe pse individët mund të bëjnë maksimumin, kjo nuk mjafton që të mos e çojnë dëm jetën e tyre. Kështu për shumicën e individëve është një çështje kulturore mundësia e tyre për të bërë mirë ose jo me jetën e tyre (sepse janë të rrallë ata individë që me përpjekjen e tyre vetjake ia dalin të kapërcejnë kufizimet e grupit dhe mangësitë e shoqërisë ku bëjnë pjesë). Dhe sado keq të tingëllojë ky dështim i parathënë, ka vetëm një rrugë që të shmanget: Shoqëria duhet ta dëshirojë shmangien e këtij dështimi, në të kundërt është i pashmangshëm.
Grupi.
Dhe ndërsa vetëkuptueshmërisht Shoqëria dëshiron përmes dëshirave të grupeve që e përbëjnë, duhet qartësuar se në ç’mënyrë grupet, të paktën njëri prej tyre, arrin të bëjë të vetën dëshirën për transhendim, kur operatorët e imanencës: fuqi, pasuri, konjukturë, pragmatizëm, u mjaftojnë grupeve për një ekuilibër vetërregullues brendapërbrenda imanencës së Shoqërisë. Ka vetëm një shpjegim të besueshëm për këtë: ai individ apo ato pak individë që duan të verifikojnë vërtetësinë e dëshrës së grupit ku bëjnë pjesë, mund ta bëjnë këtë verifikim vetëm përmes të paktës njërës prej praktikave të Profecisë, Filozofisë, Shkencës dhe Artit, nga kontakti me të cilave zbulojnë se dëshira për transhendim është më e thella dhe më e rëndësishmja e dëshirave njerëzore. Dhe këta të pakët, me përforcimin e vazhdueshëm të kësaj dëshire, mund t’ia dalin të shndërrohen në shembull joshës gjithmonë e për më tepër individë, dersa njëri prej grupeve t’i dorëzohet nga brenda dëshirës për transhendim të dëshiruar nga një numër i paneglizhueshëm pjestarësh.Vetëm pas kësaj kalohet në fazën tjetër, gjatë së cilës provohet nëse ky grup ia del që këtë dëshirë t’ia induktojë gjithë shoqërisë. Sigurisht që ka diferenca thelbësore në faktin se nga cila prej këtyre praktikave është inspruar grupi që ia del t’ia induktojë mbarë Shoqërisë dëshirën e tij për transhendim, por shqyrtimin i këtyre diferencave nuk po a paraqitim këtu, me implikimin se ato mund të moderohen nëse Universiteti mbështetet njëherazi tek të katërta, pa përjashtuar asnjërën.
Sepse Universiteti ka lindur pas këtyre katër parktikave transhenduese historike, me një funksion të dyfishtë: për t’i harmonizuar ato me njëra – tjetërn dhe po ashtu për të garantuar mosndërprerjen e praktikimit të tyre nga Shoqëria. Prandaj dëshira për transhendim përmes Universitetit është autentike vetëm nëse nuk harrohet se ai është funksion i këtyre katër praktikave, është bërë i mundshëm nga ekzistenca paraprake e tyre.
Kështu, nëse në një shoqëri dëshira për Universitetin është autentike ose jo, përcaktohet nga fakti nëse ekziston një grup brenda kësaj shoqërie që e ka reale dëshirën për transhendim. Dhe nëse po, duhen shqyrtuar mundësitë e tij që dëshirën e tij t’ia injektojë mbarë shoqërisë. Nëse jo, duhet hetuar nëse ekziston potencialisht mundësia të përvijohet një grup i tillë ,që do të thotë është ndërprerë apo jo lëvrimi i katër praktikave të përhershme transhenduese. Nëse është ndërprerë, atëherë as nuk ka pse të ekzistojë Universiteti. Që Universiteti të ekzistojë është kusht absolut të ekzistojë lëvrimi i këtyre praktika për transhendim në njërin sado të papërfillur prej grupeve që e përbëjnë shoqërinë. Vetëm kështu kjo do të ishte një dëshirë autentike. Një dëshirë e rreme, qoftë edhe e grupit më të rëndësishëm, nuk sjell tjetër pos një Universitet të rremë.
Njerëzimi.
Dhe këto katër praktika transhenduese që e paraprirjnë Universitetin, Shoqëria i ka në fondin e mundësive të veta, vetëm si refleks të vetëdijes që ekzistojnë dhe shoqëri të tjera, pavarësisht nëse arrin apo nuk arrin deri tek përfytyrimi i Njerëzimit si një ekzistencë unikale në Botë.
Sepse Shoqëria do të ishte e mjaftueshme vetëm nëse tek individët e një shoqërie nuk do të ishte e pranishme vetëdija e ekzistencës së shoqërive të tjera si pjesë e Njerëzimit. Dhe në momentin kur kjo vetëdije është e pranishme, duhet të zhvillohet në mënyrë të natyrshme, deri në pikën më të skajshme të vërtetësisë së vet: çdo shoqëri është ajo që është si pasojë e ndërveprimit me shoqëritë e tjera dhe për pasojë njohja e të vërtetës së çdo shoqërie, mund të bëhet vetëm përmes njohjes së Njerëzimit si një i tërë. Për çdo shoqëri që e ka këtë vetëdije, është pikërisht vetëdija e tillë që i bën potencialisht të lëvrueshme katër praktikat transhenduese dhe po ashtu nxit qarkullimin e këtyre praktikave nga një shoqëri tek tjetra, nga një epokë tek tjetra, duke u bërë të mundshme të orientohen në dëshirën e tyre individëve që janë në kërkim të transhendimit.
Bota.
Bota është kutia ku është vendosur Njerëzimi, parehatia e së cilës nuk zgjidhet me zhvendosje por me kapërcim: jo duke u shpërngulur në një kuti tjetër, por nisur nga soditja e saj, duke përfytyruar çfarë ka përreth saj. Në një proces involutiv, duke synuar transhendim përmes kthimit në origjinën e saj. Njerëzimi është një nga transhendimet për qeniet njerëzore si pjesë e Shoqërisë, por për qeniet njerëzore si pjesë e Njerëzimit, transhendimi është jo një botë alternative por Origjina e kësaj Bote.
Edukimi.
Një shoqëri e përfshirë në një moment nga dëshira për transhendim, me qëllim që ta legjitimojë këtë transhendim do të kërkojë skema për të edukuar tek antarët e vet vetëdijen e të qenët pjesë e Njerëzimit. Sepse Edukimi është i pashmangshëm pasi Shoqëria zgjedh të dëshirojë dëshirën për transhendim: Edukimi është skema që përforcon tek individët lidhjet e tyre me llojin, para lidhjeve me grupin, ngaqë parasëgjithash Edukimi është edukim i dëshirave, ndjeshmërive, dhe disponimeve dhe mundësive. E duke qenë se sidomos Profecia dhe Filozofia dhe më spontaneisht Shkenca dhe Arti e kanë përpunuar historikisht Edukimin, Shoqëria s’bën tjetër përveçse të mbështetë dhe institucionalizojë një a më shumë prej këtyre praktikave.
Pika nisëse e Edukimit, si i tillë, është t’u dëshmojë pjesëtarëve të shoqërisë se Shoqëria si një grup sado i madh, gjithsesi i kufizuar individësh, është e domosdoshme për ekzistencën e secilit prej individëve. Pra kjo është e padyshimtë: Shoqëria ekziston para individëve që e përbëjnë, nuk ka mundësi të ekzistojë individi jashtë shoqërisë. Por po ashtu t’u dëshmojë se Shoqëria synon efikasitetin dhe prandaj i mjafton minimumi dhe në përputhje me këtë u ofron individëve mundësinë vetëm për të mbijetuar. Rezulton se Edukimi fillon me dëshminë e një paradoksi: pa Shoqërinë individi nuk mund të ekzistojë, por gjithsesi Shoqëria mund të rezultojë e pamjaftueshme për të. Dhe prandaj në themel të çdo skeme Edukimi qëndron aksioma se përkatësia tek një shoqëri lokale u jep mundësi individëve të mbijetojnë, kurse përkatësia tek Njerëzimi, u jep mundësinë të kapërcejnë veten.
Pra të edukosh do të thotë të kultivosh në maksimum tek individët vetëdijen e të qenit pjesë e Njerëzimit. Dhe për këtë arsye Edukimi duhet të jetë detyrë bazike e Universitetit, përderisa Universiteti s’mund të jetë tjetër përveç përpjekje për sinkronizim të praktikave universale transhenduese Profecia, Filozofia, Shkenca dhe Arti, të cilat i kanë hapur shtegun për transhendim individëve, duke zhvilluar tek ta aftësinë për ta përfytyruar veten me qartësinë e një domosdoshmërie, si pjesë të Njerëzimit në Botë. Në këtë kuptim, përtej diferencave të padyshimta mes Profecisë, Filozofisë, Shkencës dhe Artit, Edukimi përmes transhendimit është funksion i përbashkët i tyre, kurse Universiteti është institucioni që i harmonizon ato.
Profecia e ka bërë të mundshme këtë duke e paraqitur Njerëzimin si një projekt hyjnor të Krijuesit të Gjithçkaje. Dhe që historia e këtij projekti dëshmon se suksesi i çdo qenieje njerëzore është zhvillimi i personalitetit dhe dinjitetit në përputhje me fisnikërinë si shprehje të domosdoshmërisë së dobisë për të tjerët dhe me gjenialitetin si shprehje të përfshirjes në harmoninë e përgjithshme të paravendosur, të gjërave dhe botës. Për përforcimin e kësaj vetëdijeje të ndërlidhjes thelbësore mes personalitetit dhe dinjitetit njerëzor nga njëra anë dhe Shoqërisë, Njerëzimit dhe Botës nga ana tjetër, Krijuesi ka ndërtuar një program profetik mesazhesh hyjnore për të garantuar përtëritjen e vërtetësisë së dëshirës së individëve për kapërcim të vetes – transhendim. Ky transhendim nuk ka limit, është i hapur, çdo cak është i parafundit dhe si rregull duhet kapërcyer.
Filozofia e ka realizuar këtë duke ushtruar kultivimin dhe njohjen e çështjeve të përhershme, pra duke u mbështetur në premisën se ekzistenca e çështjeve të tilla – universaliteti i ligjërimit mbi individin dhe shoqërinë, dedekton ekzistencën e Njerëzimit si dëshirë të dëshirës për të transhenduar. Si rregull dëshirimi i dëshirës është i pambarimtë dhe transhendimi që përfton është po i tillë, i hapur, si i Profecisë.
Shkenca e ka bërë këtë duke dëshmuar simetrinë e pambarimtë të gjërave si një realitet të fshehtë, zbulimi i të cilit bën të mundshëm përvijimin e Njerëzimit si një organizëm i aftë të kapërcejë kufizimet e veta duke shtuar fuqinë dhe kapacitetin e tij kontrollues. Ky kapërcim, për shumicën e qenieve njerëzore është një protezë, një avantazh i përfituar pa ndonjë përpjekje speciale të individit dhe pa u paraprirë nga një zhvillim domethënës i personalitetit të tij. Si i tillë është një transhendim i destinuar të finalizohet në një imanencë të re, pra është një transhendim i mbyllur.
Arti e ka bërë këtë duke i bërë qeniet njerëzore të kapërcejnë kushtet e tyre të të qenit përmes transferimit në një realitet tërësisht shqisor, ku gjërat e rëndësishme vëzhgohen pandërprerë, por vetëm si forma pa përmbajtje. Kjo mungesë e përmbajtjes bën që ky transhendim të shpërndërrohet në një imanencë akute, pra është një kapërcim i ndërprerë, i mbyllur, si i Shkencës.
Pasojat e dallimit mes transhendimit të hapur dhe transhendimit të mbyllur, që reflekton në grupimin dy e nga dy të katër praktikave historike, do t’i paraqesim në një nga anekset e kësaj doktrine.
II.Universiteti.
Dija.
Pikërisht këtë qartësi për mënyrat dhe mundësitë e ndryshme për transhendim që ofron secila prej këtyre katër praktikave transhenduese historike, duhet të përmbushë Universiteti, si emri më i përmendur i sotëm i dëshirës për transhendim. E duke qenë Universiteti operator që mbledh, grumbullon, përpunon, përfton dhe shpërndan dije, është çështje bazë përcaktimi i natyrës së Dijes në përputhje me detyrën e tij komplekse paraqitur kështu dhe po ashtu në përputhje të detyrueshme me natyrën e Shoqërisë, Individit dhe Njerëzimit paraqitur kështu.
Në thelb, kjo do të thotë që Dija që qarkullon në Universitet nuk mund të ketë jetë e shkëputur nga Shoqëria, aq më tepër nuk mund të jetë e shkëputur nga Njerëzimi e Bota dhe nuk mund të jetë indiferente për çka Individi është realisht por edhe për atë që Individi beson se është, (në të kundërt Universiteti do të jetë një strukturë sociale fosile).
Dhe që Dija ta përtërijë në mënyrë permanente Universitetin, duhet të jetë objektive, e transmetueshme, joinstrumentale, e testueshme dhe qarkulluese.
Objektive sepse duhet të jetë e tillë që të mundësojë Shoqërinë jo vetëm si një bashkësi, por edhe si një projekt të përparimit sëbashku.Një dije subjektive, lejon si mundësi vetëm që përmirësimi të jetë individual. Dhe që Dija të jetë objektive ajo medoemos duhet të jetë ekzaltuese e harmonisë mes objektivitetit të dhënë të Botës jashtë dhe objektivitetit të përtërirë të koncepteve brenda, lëvrimin e begatë të së cilës e kanë bërë Profecia dhe Filozofia; kurse dija subjektive në thelb është jokonceptuale dhe harmoninë mes të brendshmes dhe të jashtmes e tenton në nivel simbolik dhe shqisor, siç më së shumti kanë bërë Shkenca dhe Arti.
E transmetueshme, që është një mënyrë tjetër për të thënë objektive,sepse pamundësia e transmetimit e shndërron objektivitetin e dijes në një utopi që herët a vonë përfundon në depresion. Patransmetueshmëria e dijes mund të justifikohet vetëm me një dije subjektive.
Joinstrumentale, sepse Dija arsyeja e ekzistencës së të cilës është të shërbejë për realizimin e një objektivi, nuk mund t;i ndihmojë individët që rë realizojnë transhendimin. Dija instrumentale në fakt, në mënyrë të pashmangshme, jo thjesht nuk e ndih individin të transhendojë, por përkundrazi mundëson që individët të dehumanizohen nga sistemi dhe të zëvendësojnë dëshirat e tyre me ato të sistemit.
E testueshme, sepse për zotëruesit e Dijes, të qenët të ndershëm nuk është një opsion, por e vetmja mundësi që të jenë të vërtetë si punëtorë të kësaj dijeje. Një dije e patestueshme, herët a vonë e bën zotëruesin e saj të pandershëm dhe shoqërinë viktimë të një mashtrimi a utopie.
Qarkulluese, sepse Dija i jep të gjithë efektet e veta vetëm kur masivizohet dhe thithet me ajrin, pra përbën transaksionin kryesor të pjesëtarëve të Shoqërisë. Një dije në trajtë stoku, e mbyllur dhe dembele, sado e vërtetë dhe e vlefshme qoftë, shndërrohet herët a vonë në një jodije.
Metodologjia.
Këto atribute të Dijes së vetme të mundshme në përputhje me natyrën e Edukimit dhe Universitetit, janë dukshëm shprehje e imperativit ontologjik të Universitetit për të qenë i bashkankoruar me Shoqërinë dhe Njerëzimin dhe në ndërveprim akut me individët e implikuar me të. Kështuqë edhe metodat me të cilat Universiteti ndërton marrëdhënien e tij me Dijen duhet të përftohen nga ky ndërveprim.
Nuk ekziston një repertor i përcaktuar i metodave shkencore, i tillë që po të respektohet përfton dije shkencore të vlefshme; në fakt një metodë nuk është tjetër veç një strategji e aktivitetit për të shtuar dhe legjitimuar Dijen, aktivitet që qeniet njerëzore e zhvillojnë pandërprerje në përditshmërinë e tyre, Këto strategji pra janë aty, në këtë përditshmëri, më së shumti të pavetëdijshme dhe joproduktive. Dhe mjafton që një çështje e shtruar për zgjidhje të shndërrohet në çështje kryesore që strategjia e përdorur për të të kërkojë vetëdijshmëri të lartë; dhe mjafton t’i përdorësh duke obliguar medoemos gjatë përdorimit të tyre koherencë dhe përllogaritje të kontrollueshme të modifikimeve eventuale, që këto të gjitha të shndërrohen në metoda te vlefshme. Sepse në thelb këto janë metodat shkencore: ekzagjerim – artificializim i mënyrave dhe mjeteve rrethanore që përdoren rëndom nga të gjithë qeniet njerëzore. Ky ekzagjerim themelon vetëdijen e një metode shkencore dhe ky artificializëm e bën të lehtë sakrifikimin e metodës së tillë, nëse ajo nuk jep rezultate apo së paku shpresa të arsyeshme për rezultate.
Një nga gabimet më të mëdha në lidhje me Dijen në Universitet, është konsiderimi i induksionit dhe deduksionit si të vetmet metoda shkencore, duke harruar që ato janë metoda vetëm nëse të huazuara nga jeta e përditshme mendore e njeriut, përdoren për të zgjidhur probleme, bllokimi prej të cilëve implikon një tension permanent, dhe ekzagjerohet artificializmi në funksion të moderimit të një dështim eventual. Prandaj tensioni i përftuar nga nevoja permanente për transhendim që nxit Universiteti, është i begatë në pëpjekjet për përftim të dijes së re: dëshira e pangushëllueshme për të zgjeruar Dijen i vendos në një perspektivë shkencore këto përpjekje dhe i shndërron në metoda të vlefshme. Praktikisht kështu janë bërë metoda të gjitha strategjitë: hulumtimin gjenealogjik, falcifikacionizmin, asosacionet analogjike shumënivelëshe, serializmin paralel, teknikat e modifikueshme gjatë përdorimit, trapiantet terminologjike dhe konceptuale, etj.
Tekstet.
Universiteti nuk mund të jetë asgjë si sa më lart, nëse nuk është vend i kryqëzimit dhe shumëzimit të ligjërimeve, qofshin ato tekste të shkruara apo ligjërata të folura.
Përsa i përket teksteve, është thelbësore për Universitetin që të dihet se dallimi mes teksteve të kompiluara dhe teksteve bazë apo traktateve, është një dallim thelbësor, i tillë në fakt që përcakton suksesin apo dështimin e Universitetit. Sepse teksti i kompiluar nuk është një alternativë e traktatit, por vetëm një shoqërues mbushës i tij, një lloj atlasi i temave dhe tendencave kryesore në fushën përkatëse. Kurse një traktat është një skemë konceptuale brenda së cilës përfshihen edhe çështjet e mbetura pa zgjidhje të shkencës përkatëse, edhe arsyet se përse zgjidhja e atyre çështjeve është një domosdoshnëri, edhe dilemat apo pasiguritë për metodën apo vërtetësinë, edhe zgjidhja, edhe efektet e saj. Sepse thelbi zhanror i traktatit është implikimi i publikut me seriozitetin dhe rëndësinë e çështjeve që ai trajton: pa këtë implikim, skema konceptuale e traktatit mbetet stok dhe e papërdorshme. Kurse teksti i kompiluar edhe sikur ta synojë nuk e realizon dot këtë premisë implikuese dhe publiku i tij nuk arrin për asnjë rast të kuptojë se përse janë të rëndësishme çështjet për të cilat flitet. Pa këtë natyrshmëri të implikimit të dyanshëm të rëndësisë së asaj që trajtohet, komunikimi i Dijes është fiktiv dhe shkencorësia e asaj që tentohet të përcillet është e dështuar.
Për këtë arsye, suksesi i Universitetit kalon nëpër detyrimin e disenjimit të lëndëve medoemos përmes teksteve bazë, traktateve, monografive teorike apo skemave analitike shteruese, të gjitha me bazament konceptual, si e vetmja mundësi që frymëzimi prej një përvoje transhenduese të përcillet edhe gjatë procesit të dhënies së Dijes dhe jo vetëm si rezultat postum i transmetimit të saj. Kjo nuk është opsionale por e vetmja alternativë: tekstet kompiluese kanë vlerë të legjitimuar përdorimi vetëm si orientuese dhe sinjalizuese të traktateve; mjafton të konstatohet e kundërta, pra që në një universitet dominojnë tekstet e kompiluara, për të kuptuar se ky është një universitet i rremë.
Ligjëratat.
Traktati është për autorin dëshmi e të qenit shkencëtar a dijetar, por jo medoemos dëshmi e të qenit profesor; janë ligjëratat në auditor akti autentik i profesorit. Sidomos dhe parasëgjithash, me anë të ligjëratave profesorët, në emër të Universitetit, bëjnë për ndjekësit e Universitetit ofertën kryesore për transhendim. Tek ajo çfarë është materia e re shkencore që trajtohet, profesori duhet medoemos të implikojë atë çfarë ndjekësit e ligjëratës mund të jenë përmes kësaj dijeje të re; po ashtu edhe çfarë Shoqëria dhe Njerëzimi dhe Bota mund të jenë përmes kësaj dijeje të re. Nëse ligjërata nuk e bën këtë është e mangët, dhe mbetet e papërmbushur oferta e Universitetit për transhendim. Me siguri është një nga arsyet kryesore që dëshira për transhendim të mos mbërrijë dot të jetë autentike dhe të rezultojë e rreme.
Ndjekësit e ligjëratave në auditorë janë pjesë e Shoqërisë, Njerëzimit, Botës dhe si të tillë të kredhur brenda projeksioneve të tyre ekzistenciale: çdo dije që atyre u jepet në auditorë do të përbrendësohet prej tyre dhe do t’i kushtëzojë këto projeksione gjatë të qenit në Botë. Në këtë kuptim, Shoqëria, Njerëzimi, Bota janë gjërat kryesore që u interesojnë, prandaj dija shkencore që marrin në auditor, vlen për aq sa flet meodoemos për njeriun në botë dhe mundësitë për ta transhenduar atë.
Ligjëratat në auditorët e Universitetit janë të hapura: publiku i tyre nuk janë thjesht studentët, por e gjithë Shoqëria. Në njëfarë mënyre ligjërata janë diafragma ku përcillen njëkohësisht edhe lëvizjet e publikut të vogël të Universitetit, edhe të publikut të madh të Shoqërisë.
Auditori është studioja e izoluar nga Bota si e vetmja mundësi për ta semantizuar atë, është distanca që i duhet përspektivës dhe pauza që i duhet përqendrimit; është vend i i vetëm ku lejihet t’i kthehet shpina Botës me të vetmin qëllim për të folur për të.
Profesorët.
Kur thuhet që Universiteti është qendër e mbledhjes, përpunimit, përftimit dhe shpërndarjes së Dijes, do të thotë se gjithë këto fumksione i përmbushin profesorët, sepse në raport me Dijen universiteti nuk është tjetër pos profesorët që janë pjesë e tij. Sepse dija nuk gjendet jashtë tek librat, por në Gjenialitetin e ekzaltimit konceptual të të gjithë dijes së mundshme, siç përfytyrohet se është jeta e brendshme intelektuale dhe shpirtërore e dijetarëve; librat dhe bibliotekat pa dijetarët janë të padobishëm. Në këtë kuptim, si dijetar, çdo profesor është një qendër e interceptimit, kryqëzimit dhe përtëritjes së Dijes dhe ligjërimit adekuat për ta manifestuar atë; çdo profesor është i tillë sepse prodhon ide dhe skema dhe zgjeron kufijtë e ligjërimit në gjuhën dhe kulturën të cilave u përket. Për profesorin, çdo dije apo ide e re është një mundësi potenciale që ai të ndryshojë gjithë mënyrën e tij të të menduarit.
Profesorët janë bashkë. Sepse nuk mund të ketë Universitet me një profesor dhe as Universitet ku profesorët adaptojnë një sjellje permanente moskomunikimi mes tyre. Profesorët duhet ta pranojnë të parët për veten e tyre, se mënyra më e mirë për ta që të rregullojnë marrëdhëniet me Universitetin, Shoqërinë dhe me njëri – tjetrin është korporatizmi: të gjithë përfaqësues të së tërës dhe të përfaqësuar nga e tëra, në detyrimin për garantizëm dhë ndërmjetësim.Refuzimi i korporatizmit dhe çinteresimi për mbarëvajtjen e Universitetit si transhendim, shoqëruar me çinteresimin e tyre të pakuptimtë për efektet e dijes tek studentët, janë të mjaftueshme për të shpjeguar sharlatanizmin e profesorëve dhe janë madje të tepërta për të shpjeguar brutalitetin dhe mitën e tyre: për këtë mjafton si shkak banaliteti.
Profesori i ekspozon tezat e tij ndaj kolegëve, e ekspozon auditorin e tij ndaj Shoqërisë, e ekspozon vërtetësinë e tij ndaj disponimeve mosmiratuese të studentëve. Vetëm kështu Fisnikërinë dhe Gjenialitetin ai jo vetëm do t’i rekomandonte përmes dijes që transmeton por edhe përmes çdo çasti kontakti me të tjerët, përmes mënyrës së tij të të qenit. Për studentët profesori nuk është thjesht zbatuesi i protokollit për të transmetuar tek ta informacionin për të cilin është kontraktuar, por edhe një këshilltar shpirtëror nëse arrin më parë të ngjallë tek ta ndjenjat e Mirënjohjes dhe Nderimit.
Profesori nga nevoja për ta mbajtur gjallë auditorin me ligjërata të reja, nxitet që të përftojë teori të reja, por nxitet edhe nga jeta e tij mendore për të përftuar teori të reja, vërtetësia e parë e të cilave është sesa prodhojnë si efekt të dëshiruar anësor, ligjërata të reja për auditorin.
III.Struktura e Universitetit.
Struktura aktuale.
Nga sa gjithë më sipër, Universiteti nuk mund të jetë trajnuesi i pjesëtarëve të shoqërisë, që këto të bëhen të aftë apo të çertifikohen për aftësi, me të cilat rritin shanset e tyre për punë, të ardhura, mirëqenie, status. Nëse Universiteti fillon e bën këtë, ai nuk është më Universitet, por stazh apo kurs profesional, që në vend të dijeve kultivon shprehi dhe në vend të profesorëve ka nevojë për trajnues dhe instruktorë. Teza në trajtë imperative e qeveritarëve dhe drejtuesve të universiteteve, që Universiteti duhet të përshtatet me tregun e punës, implikon karakterin instrumental të dijes dhe është një konfondim fatal, që e shpie Universitetin në rrugë pa krye dhe praktikisht në dështim.
Pra se qëllimi i Universitetit është që përmes Edukimit t’u mundësojë frekuentuesve të tij dhe përmes tyre gjithë Shoqërisë, mundësinë për kapërcim të vazhdueshëm të vetes. Në të vërtetë, duke qenë se Dija që ai përfton dhe qarkullon, është njohje e Individit, Shoqërisë, Njerëzimit, Botës,është Dije Vetëshpërblyese, por që për pasojë, më saktë për inerci, u jep aftësi dhe kompetenca aq të plota atyre që studiojnë, sa me siguri ato do ta kenë të lehtë të përfitojnë mirëqenie dhe status në këmbim të këtyre kompetencave. Vetëm se ky duhet të jetë një efekt anësor i Universitetit dhe jo qëllimi i tij, sepse një qëllim i tillë në vend që të ushqejë dëshirën për transhendim, ofron dëshirën për një imanencë të përhershme, në vend të Edukimit ofron Stërvitje, në vend të mirënjohjes dhe mderimit për fisnikërinë dhe gjenialitetin, nxit oportunizmin dhe mediokritetin, në vend të përfshirjes tek Njerëzimi, çon cilindo në një izolim brenda egos. Për çdo rast, kjo dëshirë jep punë dhe status, por jo Dije dhe Edukim, ndërkohë që ofrimi i dëshirës për transhendim jep Dijen dhe Edukimin dhe si efekt anësor edhe punën e statusin.
Ndaj kështu siç është struktura e Universitetit është kundërproduktive. Siç e dëshmon diferenca mes dy niveleve të masterit: masteri professional ofron vetëm trajnim shprehish dhe pothuajse fare Dije dhe Edukim, dhe megjithatë garanton punë dhe status; masteri shkencor ofron parasëgjithash dije të thelluar teorike, por nuk parashikohet të japë punë dhe status.
Niveli Bazë.
Ndaj nëse realisht synohet shpëtimi i Universitetit, është e domosdoshme që të kompozohen ndryshe pesë vitet e frekuentimit të plotë të tij: jo me dy nivele 3+2 (Bachelor + Master), por me tre nivele 1+3+1 (Bazë + Bachelor + Master) ku trevjeçari i Bachelorit, nga pikëpamja e protokollit do të jetë i njëjti, vetëm se përpara se të kalojë në Bachelor studenti duhet t’i kushtojë një vit Edukimit, në nivelin të quajtur këtu Bazë. Gjatë këtij viti, të gjithë studentët, në të gjitha disiplinat e studimit do të bëjnë tetë lëndë, katër vjetore dhe katër semestrale. Katër lëndët vjetore do të jenë Histori e Profecisë,Histori e Filozofisë, Histori e Shkencës, Histori e Artit; katër lëndët semestrale do të jenë Parime të Profecisë, Parime të Filozofisë, Parime të Shkencës, Parime të Artit. Përmes këtyre lëndëve, studenti do të edukohet ta shohë veten si individ, personaliteti dhe dinjiteti i të cilit zhvillimin më të lartë e mbërrin vetëm duke qenë pjesë e Shoqërisë dhe Njerëzimit në Botë, brenda një pulsacioni të vazhdueshëm transhendimi, ushqyer nga rrethimi i tij me personalitete dhe modele që e kanë bërë këtë njëherë. Në nivelin Bazë përfshihet po ashtu mësimi intensiv, i detyueshëm për të gjithë studentët, i gjuhës angleze.
Niveli Bachelor.
Vetëm studentët që e kalojnë me sukses dhe entuziazëm nivelin Bazë,vijojnë studimet në nivelin Bachelor. Dhe në nivelin Bachelor duhet medoemos të reflektohet natyra objektive – konceptuale e dijes universitare: do të thotë që çdo degë patjetër, por mundësisht edhe çdo lëndë duhet të ketë një bazament konceptual për metodën e vet (pra epistemologjinë e vet ) dhe për natyrën dhe vlerën e saj (pra filozofinë e vet). Një Universitet dija e të cilit nuk ka themele konceptuale, pra dija e të cilit nuk shoqërohet nga një filozofi e dijes, është i rremë. Pra në nivelin Bachelor në degën ku studiohet politikë apo marrëdhënie ndërkombëtare duhet medoemos të jetë lënda Filozofi Politike; në degën jurisprudencë duhet medoemos lënda Filozofi e së Drejtës; në letërsi dhe arte lënda Filozofi e Artit, në degën gjuhësi Filozofi e Gjuhës; në histori, Filozofi e Historisë, në matematikë dhe fizikë, filozofi e Numrave a Simboleve, etj.
Po ashtu, në nivelin Bachelor duhet të përfshihen pashmangshmërisht për të gjithë fushat e studimit këto lëndë: Etikë, Estetikë, Semiotikë (për humanitetet) apo Komunikim Simbolik (për shkencat ekzakte), Logjikë dhe Kibernetikë, Histori Idesh (apo Kulturologji, apo Antropologji). Ndërsa lëndët e paracaktuara për t’u zhvilluar në nivelin Bazë synojnë një edukim të individit si pjesë e Njerëzimit, këto lëndë në Bachelor, synojnë dhënien e njohurive dhe shprehive që do t’i ndihmojnë studentët të jenë individë të një Shoqërie të caktuar, në një Epokë të caktuar, brenda një Kulture të caktuar, me një kompetencë dhe status të caktuar.
Niveli Master.
Kurse në nivelin Master (pa e ndarë, sepse po qe shkencor, vetiu është edhe profesional), që do të jetë po ashtu vetëm një vit, do të bëhen ose tetë lëndë semestrale, ose një lëndë vjetore dhe gjashtë semestrale, ose dy vjetore dhe katër semestrale, ose tre vjetore dhe dy semestrale, sipas gjykimit të profesorëve të programit. Të paktën në katër prej këtyre lëndëve do të zhvillohen Tekste Bazë të disiplinës përkatëse: do të trajtohen si tekste, pra potencialisht ku çdo fjali a fjalë mund të ndryshojë apo nuancojë gjithë rrjetin e domethënieve që bart teksti; këto do të jenë përvoja kontakti intensiv me jetën specifike të ideve dhe me manifestimet reale të gjenialitetit. Në lëndët që mbeten, parashihet që njëra të jetë Teoritë Alternative, një anë tjetër e historisë zyrtare të disiplinës; njëra të jetë Perspektiva, ku do trajtohen tendencat dhe pritshmëritë e disiplinës, njëra të jetë Praktikum ku do këmbehen idetë dhe tezat e studentëve për çfarë kanë mbërritur të dinë rreth disiplinës, improvizime dhe miniatura që mund të hidhen poshtë apo përqafohen edhe nga të tjerët, që mbeten në embrion apo zhvillohen deri në fund, dhe një tjetër Dialektikë, lëndë me të njëjtën natyrë me Praktikumin, po ku idetë, tezat, skemat që ballafaqohen nuk kanë të bëjnë ngushtësisht me disiplinën, por potencialisht me gjithë dijen për Individin, Shoqërinë, Kulturën, Njerëzimin, Botën, që studentët kanë marrë përmes Edukimit transhendues, gjatë gjithë viteve të tyre në Universitet. Praktikumi dhe Dialektika do të jenë po ashtu lëndët ku secilit nga studentët do t’i jepet mundësia t’u paraqesë të tjerëve ecurinë e Disertacionit të Masterit. I cili do të kërkohet të jetë i moderuar, pra midis 30 dhe 40 faqeve, modest, pra jo medoemos të sjellë risi, dhe mundësisht interdisiplinar, pra që të reflektojë tërë dijen e marrë nga studenti në Universitet.
Simpoziumet.
Përveç leksioneve ku artikulohen ligjërata e profesorëve dhe seminareve ku nxitet ballafaqimi i ideve dhe qëndrimeve mes studentëve për çfarë është ofruar në leksione, medoemos duhet shtuar edhe një formë tjetër bazë mësimdhënjeje, simpoziumi. I cili nuk do të jetë i përjavshëm si leksioni dhe seminari, por për lëndët semestrale i përtrejavshëm dhe për lëndët vjetore i përmuajshëm dhe që konsiston në pjesën e parë në mbajtjen nga profesorë të ftuar të një ligjërate alternative ndaj asaj të leksionit, me një këndshikim nëmos të kundërt, të ndryshëm; kurse në pjesën e dytë në një debat mes profesorëve për çështjen shkencore në fjalë, para auditorit që e ndjek debatin dhe në pjesën e tretë u drejton pyetje dy (a më shumë) profesorëve. Nga pesë ditët e mësimdhënies, një ditë do të jetë e paracaktuar vetëm për simpoziumet, që do të thotë se të hapura për këdo siç natyralisht do të jenë, do t’u japin mundësi studentëve të një disipline të caktuar, të ndjekin potencialisht, deri më tre simpoziume në javë.
Orari.
Universiteti do të ketë orar por jo orë, pra çdo lëndë apo çdo profesor do të ketë tre apo katërorëshin e tij në dispozicion në një ditë të javës që do ta organizojë si ta gjykojë ai në përputhje me dijen që do japë: me seanca të pakta e të gjata apo të shpeshta dhe të shkurtra, me gjithë kursin apo me grupe të vogla, në auditor apo jashtë tij. Në nivelin Bazë dhe nivelin Bachelor kjo do të thotë nga dy lëndë për çdo ditë përveç ditës së simpoziumeve, kurse në nivelin Master, kjo do të thotë nga një ditë për secilën prej lëndëve dhe dita e pestë, punë individuale e studentit për Disertacionin e Masterit.
Biblioteka.
Universiteti si operator i gjithë dijes së mundshme në qarkullim, në parim duhet të ketë në disponim Bibliotekën Universale. Në pamundësi të kësaj, sëpaku Universiteti duhet të ketë në Bibliotekën e tij të gjithë tekstet bazë të të gjithë disiplinave që ai ofron, në gjuhët e tyre origjinale por edhe në anglisht në të njëjtën kohë, si gjuha dominues e epokës. Por me siguri që më e mira është që këto tekste bazë të jenë të pëtkthyera në gjuhën amtare të studentëve, si një lehtësim i komunikimit të studentëve me Shoqërinë. Nga ku del nevoja, deri më tani pabesueshnërisht e neglizhuar për një program kombëtar emergjent përkthimi, që të mundësojë përmes financimit të përkthyesve dhe të drejtave të autorit, brenda një periudhe katër deri më gjashtë vjet, përkthimin e këtyre teksteve në të gjitha disiplinat (rreth sëpaku 200 tituj të tillë).
Aneks I.
Kjo është Doktrina e Universitetit Elitë, për studentët më të zgjedhur të karakterizuar nga dëshira e fortë për transhendim dhe që besojnë tek natyra joinstrumentale – vetëshpërblyese e Dijes.Nëse Shoqëria përmes një keqkuptimi që mbivendos tezën e Modernes se çdo individ ka të drejtë të iluminohet, me tezën e Postmodernes se çdo individ ka të drejtë të afirmohet, beson se në Universitet duhet të shkojnë praktikisht të gjithë, atëherë të ngrejë krahas Universitetit Elitë, Universitetin Masiv. Të cilin ndërkohë e ka ngritur dhe aty shkojnë të gjithë ata për të cilët dëshira për transhendim është e rreme, siç është e mjaftueshme për ta dëshmuar këtë për këdo, mosasimilimi dot i Nivelit Bazë të Universitetit Elitë. Është dëshirë e rreme si huazim pa rikuptimësim, prej grupit që arrrin t’i mponohet Shoqërisë nga brenda, duke paraqitur si domosdoshmëri diçka të rreme.Universiteti Masiv si universitet i dorës së dytë do të jetë universitet i imanencës dhe për pasojë gjithë çfarë paraqitëm këtu nuk është doktrinë edhe për të.
Aneks II.
Dallimi midis transhendimit të hapur që bën Profecia dhe Filozofia dhe transhendimit të mbyllur që bën Shkenca dhe Arti, reflekton si dallim gjegjës mes Universitetit dhe Institutit. Mund të ketë Universitet që edukimin e dëshirës për transhendim e përmbush vetëm tek praktika e Profecisë apo Filozofisë (apo të dyja sëbashku), por nuk mund të ketë Universitet që këtë dëshirë e përmbush vetëm tek Shkenca apo Arti (qoftë edhe të dyja së bashku), sepse transhendimi i tyre i mbyllur e aktivizon dëshirën por nuk e finalizon. Shkenca dhe Arti mundt të jenë pjesë e Universitetit vetëm me ndërmjetësimn e profecisë apo Filozofisë.
Aneks III.
Fakti që Universiteti i Sotëm Shqiptar është universitet i rremë i imanencës, shpjegohet me moslëvrimin prej kësaj shoqërie të dëshirës për transhendim me anë të Profecisë, Filozofisë, Shkencës dhe Artit, si praktikat universale të kësaj dëshire. Pra, të paktët e larguar nga grupet përbërëse të kësaj shoqërie dhe të atashuar pranë këtyre praktikave transhenduese, ose janë ende duke eksploruar autenticitetin e kësaj dëshire, ose u duhet ende kohë që të inspirojnë me këtë dëshirë të paktën një prej grupeve që e përbëjnë shoqërinë, si grup themelues të Universitetit. Sa kohë që do t’u duhet këtij ekplorimi apo këtij inspirimi të finalizohen, do të kemi këtë universitet imanence, pavarësisht intensitetit të çdo dëshire të rreme dhe pavarësisht çdo ligji të pakuptimtë.
Në pritje që një prej grupeve të Shoqërisë Shqiptëre pasi ta përbrendësojë dëshirën autentike për transhendim dhe të aspirojë Universitetin Shqiptar si domosdoshmëri të kësaj dëshire në këtë shoqëri, kjo doktrinë modestisht të ketë qenë vetëm paralajmërimi i parë i asaj që duhet të ndodhë.
Prof. as.dr., Departamenti i Letërsisë, Universiteti i Elbasanit
