Për të kuptuar parimet e financave islame, është e dobishme të shqyrtohet një rast ndërmjet Profetit Muhamed ﷺ dhe Mu’adh b. Xhebel. Profeti ﷺ thuhet se e dërgoi Mu’adh b. Xhebelin, një nga shokët e tij, si guvernator në Jemen dhe gjithashtu e emëroi si gjykatës.
Para se ta dërgonte, Profeti ﷺ e pyeti: “Sipas çfarë do të gjykosh nëse të paraqitet një problem?” Ai u përgjigj: “Sipas Shkrimeve të Allahut.” “Dhe nëse nuk gjen asgjë në to?” e pyeti Profeti ﷺ. “Sipas Sunetit të të Dërguarit të Allahut,” u përgjigj Mu’adhi. “Dhe nëse nuk gjen asgjë në to?” “Atëherë do të përpiqem të interpretoj duke ushtruar arsyen time.” Dhe atëherë Profeti ﷺ tha: “Falënderimi i qoftë Allahut që i ka dhuruar të dërguarit të të Dërguarit të Tij atë që është i kënaqur i Dërguari i Tij.”
Kurani
Myslimanët besojnë se Kurani (i njohur gjithashtu si al-Kur’an el-Kerim, që do të thotë Kurani Fisnik) është fjala e drejtpërdrejtë e Allahut, e zbuluar Profetit Muhamed ﷺ gjatë 23 viteve nga engjëlli Xhibril. Për të vlerësuar plotësisht Kuranin dhe rëndësinë e tij, mund të citojmë Tarik Ramadanin, profesor i Studimeve Islame në Universitetin e Oksfordit, i cili shkruan në The New York Times:
Myslimanët e konsiderojnë Kuranin si tekstin referues, burimin dhe esencën e mesazhit të transmetuar njerëzimit nga Krijuesi. Ai është i fundit në një seri të gjatë zbulesash të drejtuara njerëzve gjatë historisë. Kurani është Fjala e Zotit — por nuk është Zoti. Ai bën të njohur, zbulon dhe udhëzon: është një dritë që u përgjigjet kërkimeve për kuptim. Kurani është një kujtesë e të gjitha mesazheve të mëparshme, atyre të Nuhut dhe Ibrahimit, të Musait dhe Isait. Si ata, ai na rikujton dhe na udhëzon ndërgjegjen: jeta ka kuptim, faktet janë shenja.
Është Libri i të gjithë myslimanëve në botë. Por, në mënyrë paradoksale, nuk është libri i parë që dikush duhet të lexojë nëse dëshiron të njohë Islamin. (Një biografi e Profetit ﷺ ose një libër që prezanton Islamin do të ishte një hyrje më e mirë.) Kurani është njëkohësisht jashtëzakonisht i thjeshtë dhe thellësisht kompleks. Natyra e mësimeve shpirtërore, njerëzore, historike dhe shoqërore që mund të nxirren prej tij mund të kuptohet në nivele të ndryshme. Teksti është një, por leximet janë të shumta.
Për gruan ose burrin që zemra e tyre e ka bërë mesazhin e Islamit pjesë të vetes, Kurani flet në mënyrë të veçantë. Ai është njëkohësisht zëri dhe Udhëzimi. Zoti flet me qenien e brendshme të njeriut, me ndërgjegjen e tij, me zemrën e tij dhe e udhëzon drejt njohjes së Tij, drejt takimit me Të: “Ky është Libri, për të nuk ka dyshim; është një Udhëzim për ata që janë të vetëdijshëm për Zotin.” Më shumë se një tekst, Kurani është një shoqërues udhëtimi që duhet kënduar, recituar ose dëgjuar.
Në të gjithë botën myslimane, në xhami, në shtëpi dhe në rrugë, mund të dëgjohen zëra të mrekullueshëm që recitojnë Fjalët Hyjnore. Këtu nuk ka dallim mes dijetarëve fetarë (ulema) dhe njerëzve të zakonshëm. Kurani i flet secilit në gjuhën e tij, në mënyrë të qasshme, sikur të përputhej me inteligjencën, zemrën, pyetjet, gëzimet dhe dhimbjet e tij. Ky është leximi ose dëgjimi si adhurim, siç e kanë përcaktuar dijetarët. Muslimanët, duke lexuar ose dëgjuar tekstin, përpiqen të përshkohen nga dimensioni shpirtëror i mesazhit të tij: përtej kohës, historisë dhe miliona qenieve që popullojnë tokën, Zoti flet me secilin prej tyre, thërret dhe rikujton secilin prej tyre, fton, udhëzon, këshillon dhe urdhëron. Zoti i përgjigjet thirrjes së secilit: me një intimitet të thellë, pa ndërmjetës.
Nuk ka nevojë për studime dhe diploma, për mjeshtra dhe udhëzues. Këtu, ndërsa hedhim hapat e parë, Zoti na thërret me thjeshtësinë e afërsisë së Tij. Kurani u përket të gjithëve, pa dallim dhe pa hierarki. Zoti i përgjigjet kujtdo që i afrohet Fjalës së Tij. Nuk është e rrallë të shohësh gra dhe burra, të varfër dhe të pasur, të arsimuar dhe analfabetë, lindorë dhe perëndimorë, që bien në heshtje, shikojnë larg, humbin në mendime, tërhiqen, qajnë. Kërkimi për kuptim has të shenjtën; Zoti është afër: “Me të vërtetë, Unë jam pranë. I përgjigjem lutjes së atij që më thërret kur më thërret.”
Disa kanë pretenduar gabimisht se, pasi myslimanët besojnë se Kurani është fjala e Zotit, interpretimi dhe reforma janë të pamundura. Ky besim citohet më pas si arsyeja pse një qasje historike dhe kritike nuk mund të zbatohet ndaj Tekstit të shpallur. Zhvillimi i shkencave të Kuranit — mjeteve metodologjike të krijuara dhe përdorura nga dijetarët dhe historia e komentimit të Kuranit — e dëshmon të pabazuar këtë përfundim. Që nga fillimi, tre nivelet e përmendura më sipër kanë çuar në një qasje të kujdesshme ndaj teksteve, një qasje që detyron këdo që merret me këtë detyrë të jetë në harmoni me epokën e tij dhe të rinovojë kuptimin e tij. Leximet dogmatike dhe shpesh të ngurta, nuk pasqyrojnë Autorin e Tekstit, por inteligjencën dhe psikologjinë e lexuesit. Ashtu siç mund të lexojmë veprat e një autori njerëzor, nga Marksi te Kejnsi, në mënyrë të ngurtë dhe të kufizuar, mund t’i qasemi shpalljes hyjnore në një mënyrë të ngjashme. Përkundrazi, duhet të jemi njëkohësisht kritikë, mendjehapur dhe të mprehtë. Historia e qytetërimit islam na ofron prova të mjaftueshme për këtë.
Sunnah
Në librin e tyre epik The Vision of Islam, William Chittick dhe Sachiko Murata theksojnë: “Roli i Profetit në kodifikimin e dijes myslimane nuk duhet të nënvlerësohet.” Për shembull, në Kuran urdhërohet që çdo mysliman të kryejë namazin, por udhëzimet e sakta për mënyrën se si duhet të falet namazi gjenden vetëm në mësimet e Profetit Muhamed ﷺ, të njohura si hadithe (shumës: ahadith). Po kështu, kuptimi i ahadith-it është thelbësor në kontekstin e financave islame. Profeti ﷺ ka thënë: “Unë u dërgova vetëm për të përsosur karakterin fisnik,” dhe kjo thënie, në parim, shkon në thelb të bankimit islam. Pretendohet se modeli financiar konvencional është etikisht me të meta dhe, si rezultat, i papajtueshëm me besimin islam. Kjo është një nga arsyet kryesore për rritjen masive të adoptimit të produkteve të bankimit islam. Megjithatë, kjo rritje ka ndjekur gjithashtu një valë kritikash. Pyetja kyçe për konsumatorët është: Nëse pranojmë financat islame, a afrohemi më shumë me mësimet e Profetit Muhamed ﷺ ?
Ixhma
Kijas është përshkruar si arsyetimin analogjik. Për shembull, konsumimi i verës është i ndaluar sepse ajo deh, kështu që çdo substancë tjetër që deh konsiderohet gjithashtu e ndaluar. Kijasi përdoret kur Kur’ani ose hadithet nuk mbulojnë në mënyrë specifike një situatë. Në kontekstin e financave islame, kijasi ka rëndësi në zhvillimin e produkteve, veçanërisht për derivatet dhe fondet mbrojtëse.
Ixhtihad
Ixhtihadi është një nga mjetet kyçe të përdorura nga dijetarët islamë ku fokusi vendoset në arsyetimin dhe analogjinë. Në bankimin islam, Bordet Mbikëqyrëse të Sheriatit (BMSH) e përdorin këtë koncept çdo ditë për të ndihmuar ekipin e zhvillimit të produktit.
Referenca dhe lexim i mëtejshëm
- Sachiko Murata dhe William C. Chittick, (1994) The Vision of Islam (London and New York: I.B. Tauris)
- Tariq Ramadan, (2008) Reading the Koran, The New York Times
