Triumfi i Erdoganit

Politikat e jashtme të Erdoganit mund të jenë agresive dhe jokonsistente, por vetëm sepse ai arriti të mbante marrëdhënie të mira me dy palët ndërluftuese, marrëveshja ishte e mundur. Politikat e tij autoritare të brendshme e bëjnë të pamundur që Komiteti liberal norvegjez i Nobelit t’i japë atij shumë në mënyrën e konsiderimit, por sigurisht që Erdogani meriton të paktën të nominohet për Çmimin Nobel për Paqen

Nga Dov S. ZAKHEIM

“E paparashikueshme” është një nënvlerësim kur përshkruan presidentin autoritar të Turqisë, Recep Tayyib Erdogan. Vendi i tij është anëtar i NATO-s, megjithatë ai ka blerë sistemin rus të mbrojtjes ajrore S-400 që mund të rrëzojë aeroplanët e NATO-s. Për më tepër, kur Suedia dhe Finlanda aplikuan për anëtarësim në NATO, një veprim që do të forconte aleancën përballë Rusisë, Erdogan shpalli kundërshtimin e tij nëse të dy vendet nuk përmbushnin kërkesat e tij që të dorëzonin kurdët, të cilët ai pretendonte se ishin mbështetës të organizatës terroriste PKK. Edhe pse më në fund ai u dorëzua në samitin e NATO-s në Madrid – pasi kishte marrë lëshime nga të dy vendet – ai më pas u tërhoq, duke pohuar se parlamenti turk nuk do ta ratifikonte anëtarësimin e tyre nëse ata fillimisht nuk do të vepronin sipas premtimeve të tyre. Politika e Erdoganit për Lindjen e Mesme nuk është më konsistente. Ai ka qenë prej kohësh një mbështetës i Hamasit dhe Vëllazërisë Myslimane me të cilën është e lidhur, megjithatë në mars ai mirëpriti presidentin izraelit Isaac Herzog në Turqi, ndërsa mbikëqyrte një afrim midis vendit të tij dhe Izraelit.

Në prill, Erdogan vizitoi Arabinë Saudite, qeverinë e së cilës ai e kishte sulmuar për vrasjen e gazetarit Jamal Khashoggi, duke thënë se vrasja ishte kryer nga një “shtet hije”.

Dy muaj më vonë, Erdogan mirëpriti në Ankara Princin e Kurorës Mohammed bin Salman, i cili besohet se ka qenë pas vrasjes së Khashoggi, e cila ndodhi në Stamboll. Për më tepër, edhe pse dronët turq vazhdojnë të vrasin trupat ruse si në konfliktin ukrainas ashtu edhe në atë libian, Erdogan ende mbajti komunikimin me Vladimir Putin – dhe me Presidentin iranian Ibrahim Raisi. Fakti që Irani është armiku më i madh i Izraelit dhe mbetet armiqësor ndaj Shteteve të Bashkuara, nuk duket se e ka shqetësuar aspak Erdoganin. Në samitin e tyre, të tre presidentët u zotuan të luftojnë “terrorizmin”, megjithëse nuk është aspak e qartë se secili prej tyre kishte të njëjtin mendim për këtë term. Për Iranin, “terrorizmi” nënkupton çdo aktivitet nga disidentët që kundërshtojnë regjimin. Putini mund të ketë të njëjtin përkufizim, por shumë e konsiderojnë vetë Rusinë e Putinit si një shtet terrorist.

Për Erdoganin, “terrorizmi” përcakton operacionet jo vetëm të PKK-së kurde, të cilën Uashingtoni e konsideron gjithashtu si një organizatë terroriste, por edhe të YPG-së siriane, e cila është aleate e Shteteve të Bashkuara në luftën e saj të vazhdueshme kundër ISIS.

Pavarësisht se ka mbrojtur për shumë vite një politikë të “zero problemeve me fqinjët tanë”, në luftën e tij me PKK-në, Erdogan nuk ka hezituar të pushtojë territorin e atyre fqinjëve. Duke kërkuar të shkatërrojnë PKK-në një herë e përgjithmonë, trupat e Erdoganit kanë operuar brenda Irakut verior për vite me radhë. Inkursioni i fundit i Turqisë, i quajtur Operacioni Claw-Lock, filloi më 18 prill dhe trupat e saj nuk janë tërhequr pavarësisht protestave të Irakut. Për më tepër, vlerësohet se Turqia ka të paktën 5,000 trupa të dislokuara në mënyrë të përhershme në Irak, gjë që dëmton shumë qeverinë në Bagdad dhe në një masë më të vogël, Iranin, i cili është gjithnjë e më shumë forca dominuese në Irak. Për shkak se Turqia pretendon gjithashtu se YPG-ja kurde siriane është një degë e PKK-së, forcat e saj pushtojnë zonat e Sirisë veriore nga ku ata nisin sulmet e tyre ndaj forcave të YPG-së. Në maj, Erdogan njoftoi se Turqia do të nisë një operacion të ri në Siri, i cili mund të rezultojë në një zgjerim të pranisë së vazhdueshme turke atje. Megjithatë, në një lëvizje disi të çuditshme, Turqia ka mbyllur hapësirën e saj ajrore për avionët rusë që fluturojnë drejt dhe nga Siria, megjithëse Rusia mbështet regjimin e Asadit, të cilin kurdët e kundërshtojnë.

Pavarësisht drejtimit të politikës së jashtme më konfuze – dhe ndoshta në disa aspekte, për shkak të saj – Erdogan, duke punuar së bashku me Kombet e Bashkuara, ishte në gjendje të ndërmjetësonte një marrëveshje midis Rusisë dhe Ukrainës që do të lejonte dërgimin e grurit nga ukraina nëpër Detin e Zi. Rusia kishte bllokuar dërgesat nga Odessa, Chernomorsk dhe Yuzhny, rreth 22 milionë tonë drithë nuk kishin lëvizur nga kapanonet e portit.

Moska argumentoi se do të hiqte bllokadën vetëm nëse Ukraina pastronte të gjitha minat që vendosi në Detin e Zi. Kievi u përgjigj se nëse do ta bënte këtë, Rusia do të fillonte sulme me bazë detare në Ukrainë. Si rezultat i ngërçit, çmimet ndërkombëtare të ushqimeve u rritën dhe miliona u kërcënuan nga uria, duke krijuar perspektivën e një tjetër migrimi masiv në Evropë. Marrëveshja është fjalë për fjalë një shpëtim. Siç tha Erdoğan, “Ne jemi krenarë që jemi ndermjegtes në një iniciativë që do të luajë një rol të madh në zgjidhjen e krizës globale të ushqimit që ka qenë në rendin e ditës për një kohë të gjatë”. Përveç mundësimit të dërgesave të grurit për tre portet, marrëveshja do t’i lejonte Rusisë të eksportojë ushqime dhe plehra. Për të mundësuar që anijet të kalojnë nëpër Detin e Zi , pilotët ukrainas do t’i udhëzojnë ato nëpër ato që quhen “kanale të sigurta”. Marrëveshja parashikon gjithashtu krijimin e një qendre koordinimi në Stamboll, e drejtuar nga personeli i OKB-së, turk, rus dhe ukrainas, i cili do të mbikëqyrë të gjithë procesin. Nuk mund të ketë pak dyshim se marrëveshja e grurit përfaqëson një triumf të madh për presidentin turk. Erdoğan mbikëqyri nënshkrimin e marrëveshjes, e cila u zhvillua në Ankara dhe mori vlerësime të larta nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, António Guterres.

Politikat e jashtme të Erdoganit mund të jenë agresive dhe jokonsistente, por vetëm sepse ai arriti të mbante marrëdhënie të mira me dy palët ndërluftuese, marrëveshja ishte e mundur. Politikat e tij autoritare të brendshme e bëjnë të pamundur që Komiteti liberal norvegjez i Nobelit t’i japë atij shumë në mënyrën e konsiderimit, por sigurisht që Erdogani meriton të paktën të nominohet për Çmimin Nobel për Paqen. (The Hill)

(Dov S. Zakheim është një këshilltar i lartë në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare dhe nënkryetar i bordit për Institutin e Kërkimeve të Politikës së Jashtme. Ai ishte nën sekretar i Mbrojtjes (kontrollues) dhe shef financiar për Departamentin e Mbrojtjes nga viti 2001 deri në 2004 dhe një zëvendës nën sekretar i Mbrojtjes nga 1985 deri në 1987)

/koha.mk/