Hungarezët do të shkojnë në votime të dielën për të zgjedhur parlamentin e tyre. Shqetësimi i madh për Hungarinë është se në një numër demokracish evropiane partitë e forta antidemokratike kanë marrë kontrollin ose kanë kërcënuar ta bëjnë këtë.
Kristin Maksin, një hulumtuese në Institutin për Shkencat Politike në Akademinë Hungareze të Shkencave; ajo gjithashtu jep mësim në Kolegjin McDaniel në Budapest dhe në Universitetin e Evropës Qendrore, thotë se me të gjitha gjasat FIDESZ, partia e Kryeministrit Viktor Orban, do të vazhdojë të qeverisë.
Cila është gjëja më e rëndësishme që ne duhet të dimë për zgjedhjet e ardhshme në Hungari?
Kristin Maksin: Me të gjitha gjasat, Fidesz, partia aktuale qeverisëse e udhëhequr nga kryeministri Viktor Orban, do të vazhdojë të qeverisë pas zgjedhjeve. Megjithatë, kjo është larg një zgjedhjeje të mërzitshme kur marrim parasysh të ardhmen politike të Hungarisë. Alternativat për Fideszin janë partia radikale e djathtë, Jobbik, dhe një majtë e fragmentuar e përbërë nga disa parti të vogla. E majta është ndarë që nga viti 2008 dhe disa parti të reja kanë dalë, por kanë vështirësi në bashkëpunimin. Përfundimi i këtyre zgjedhjeve tregon disa shenja të bashkëpunimit mes partive. Partitë që vijnë në vendin e dytë, të tretë dhe të katërt do të fitojnë legjitimitet në opozitë. Fidesz mori një fitore të ‘çmendur’ në zgjedhjet e 2010 dhe mbajti një shumicë prej dy të tretash në parlament. Pra, ata kanë qenë në krye të vendit për tetë vjet dhe kanë kaluar reforma gjithëpërfshirëse që rishkruan mënyrën se si funksionon demokracia hungareze, duke përfshirë ndryshimet në kushtetutë, ligjin zgjedhor dhe ligjin e medias. Në tërësi, këto reforma forcuan Fidesz-in ndërsa përkeqësonin cilësinë e institucioneve demokratike.
Është e rëndësishme të theksohet se sistemi zgjedhor u reformua në një mënyrë që favorizon partitë e mëdha. Në vitin 2014, Fidesz mori vetëm 45 për qind të votës popullore, dhe kjo përkthehej në 66 për qind të vendeve në parlament. Duke pasur parasysh se mbështetja e Fidesz-it aktualisht është rreth 40 përqind (megjithëse ndryshon shumë në varësi të sondazhit), duket shumë e mundshme që qeveria e tanishme do të jetë përsëri në gjendje të qeverisë pa një partner koalicioni.
A ka ndonjë (ndoshta pak) telash për Fideszin?
KM: Problemi nuk do të ishte për këto zgjedhje, por ka disa shenja të bashkëpunimit midis partive të opozitës. Opozita ndaj qeverisë përfshin Jobbik dhe një të majtë të fragmentuar. Pra, kur zgjedh një anëtar të vetëm të parlamentit për një rreth, opozita po e ndan votën, gjë që e bën kandidatin e Fideszit më të mundshëm të fitojë. Për opozitën, një nga zhvillimet më shpresëdhënëse në drejtimin e zgjedhjeve është perspektiva që partitë e opozitës së fundi të jenë gati të bashkëpunojnë. Ka pasur disa kandidatë që dalin nga zgjedhjet për të shtuar shanset për kandidatët e mbetur të opozitës. Përveç kësaj, shumë aktivistë të opozitës po koordinojnë në mënyrë aktive votimin strategjik ose madje votojnë shkëmbimin për përfaqësuesit e rretheve me një anëtarë. Opozita, e cila ka treguar pak potencial për bashkëpunim gjatë 10 viteve të fundit, mund të jetë më së fundi gati për ta bërë këtë, edhe pse është tepër vonë për të ndryshuar rezultatin e zgjedhjeve të dielën.
Deri në ç’masë Fidesz dhe Orban përbëjnë një kërcënim për demokracinë hungareze në këtë pikë?
KM: Nuk kemi nevojë të shikojmë kritikët e qeverisë për të gjetur se demokracia hungareze ka ndryshuar. Orbán e ka deklaruar këtë si një qëllim dhe përdor inkuadrimin nacionalist për të propozuar një “demokraci joliberale” ku vlerat kombëtare dhe konservatore marrin përparësi mbi liritë individuale. Në minimum, shtrirja e reformave – duke përfshirë ndryshimin e kushtetutës dhe të ligjit zgjedhor pa konsultime të mjaftueshme me opozitën – ishte alarmante.
Shkencëtarët politikë dhe shumë hungarezë janë shqetësuar për përkeqësimin e demokracisë hungareze që nga viti 2010. Disa thonë se Hungaria tashmë ka një regjim autoritar. Sipas mendimit tim, erozioni i institucioneve demokratike ishte më gradual, por finesa e transformimit është një nga pjesët e tij më të frikshme. Kjo do të thotë që shumë qytetarë nuk e ndiejnë menjëherë ndikimin e ndryshimeve, por me kalimin e kohës do ta bëjnë këtë.
A është ky autoritarizëm në rritje që mendohet më mirë si pjesë e një lëvizjeje ndërshtetërore, apo është e veçantë për Hungarinë?
Kërcënimet ndaj demokracisë hungareze sigurisht janë të lidhura me tendencat ndërkombëtare, ku duket se ka një mbështetje më të madhe për pikëpamjet nacionaliste apo zhgënjimin me funksionimin e demokracisë “në terren”, por unë nuk e shoh atë si pjesë të një procesi ndërkombëtar.Orbani u ndje i guximshëm nga zgjedhja e Trump, mendoj, por vazhdoi në një rrugë që filloi shumë më herët. Lidhja më e qartë me një vend tjetër është Polonia dhe qeverinë e saj nacionaliste. Qeveritë e Polonisë dhe Hungarisë mbështesin njëra-tjetrën në nivel të BE dhe tregojnë solidaritet me përpjekjet e njëri-tjetrit për përkeqësimin e institucioneve demokratike.
A ka ndonjë shenjë ndryshimesh në politikën ekonomike të Hungarisë që vjen si rezultat i këtyre zgjedhjeve?
Nuk ka pasur ndryshime të mëdha në politikën ekonomike. Retorika përreth një angazhimi “Hungaria e parë” ka qenë e fortë, por veprimi politik pas kësaj ka qenë më i rezervuar kohët e fundit. Qeveria ka një bazë të përkushtuar dhe kryesisht mbështetet në retorikën për të mobilizuar bazën e saj për të votuar dhe për të krijuar frikë nga çdo qeveri alternative përmes fushatave të urrejtjes.
