Të verbuar nga urrejtja dhe të nxitur nga injoranca, disa perëndimorë krenohen me përdhosjen e Kuranit, librin më të shenjtë të Islamit dhe burimin e besimit për miliarda myslimanë praktikues në mbarë botën.
Akte të tilla të ndyra – shumica prej tyre të raportuara nga Suedia dhe Danimarka – i lëndojnë myslimanët thellë sepse komuniteti global islamik i sheh veprimet e tyre si përpjekje për të shkatërruar një pjesë të historisë njerëzore të ndikuar dhe të formësuar nga shpalljet kuranore.
Radikalët antimyslimanë në mbarë botën nuk mund ta kuptojnë faktin se Kurani, drita udhëzuese e Islamit, ka qenë një element vendimtar në ngritjen e perandorive të mëdha si ato të umajadëve, abasidëve dhe osmanëve – fuqi globale që ndikuan dhe dominuan periudha të gjata të historisë botërore, veçanërisht midis shekujve VII-XX.
Karakteri universal i Islamit luajti gjithashtu një rol vendimtar në ndërtimin e qendrave të mëdha të dijes, duke bashkuar studiues me prejardhje të ndryshme në kryeqytetet myslimane si Bagdadi, Kajro dhe Istanbuli.
Gjatë epokës së artë të Islamit në shekullin e 8-të, shkolla e famshme e Bagdadit, Shtëpia e Urtësisë (Bejt el-Hikmeh), ishte qendra më e mirë në botë për kërkime shkencore, një fakt i cili është i humbur për fanatikët që djegin Kuranin.
Shumë studiues modernë lavdërojnë Shtëpinë e Urtësisë dhe institucione të tjera myslimane që ishin të dobishme në përkthimin e teksteve të lashta filozofike nga greqishtja dhe latinishtja në arabishte, duke i penguar ato nga humbja me kalimin e kohës dhe duke ruajtur trashëgiminë e rëndësishme globale. Në kulmin e tij, libraritë e famshme të Bagdadit shisnin mijëra libra në ditë.
“Pa ardhjen e Kuranit, nuk do të kishte pasur shkenca islame siç i njohim ne, shkenca që u sollën më vonë në Perëndim dhe për këtë arsye nuk do të kishim fjalë të tilla si ‘algjebër’, ‘algoritëm’ dhe shumë terma të tjerë shkencorë me origjinë arabe në anglisht”, shkroi Seyyed Hossein Nasr, një studiues kryesor islamik mbi Kuranin, në “Studimi i Kuranit”.
Referencat e Kuranit ndaj ngjarjeve historike si dhe mekanizmave të kozmosit, i frymëzuan myslimanët e hershëm të mendonin thellë për jetën njerëzore, kuptimin dhe kontekstin e saj në univers. Kjo urtësi i shtyu gjithashtu myslimanët të merren me shkencat sociale dhe eksperimentale, thotë Abdulaziz Hatip, profesor i tefsirit (komentimi i Kuranit) në Universitetin Marmara.
Si rezultat, një shekull pas shpalljes kuranore, jo vetëm mendimi fetar, por edhe kërkimi shkencor fituan terren, duke lulëzuar në gjithë botën islame, sipas Hatipit.
“Kontributi më i madh i Kuranit në mendimin njerëzor është se ai e ndihmon një individ të zbulojë aftësinë e tij/saj për të kuptuar botën fizike, anatominë njerëzore, historinë dhe ngjarjet natyrore si një vëzhgues kritik”, thotë Hatip për TRT World.
Profesori thotë se puna e institucioneve shkencore dhe studiuesve myslimanë ndikoi në qytetërimin perëndimor me kalimin e kohës dhe luajti një rol vendimtar në formësimin e botës moderne.
Falë ndikimit global të Islamit, qendra shkencore dhe kulturore u ndërtuan në një rajon të gjerë që shtrihej nga Kordoba në Bagdad. Si kryeqyteti i kalifatit abasid në mesin e shekullit IX dhe me një milion banorë, Bagdadi u shfaq si “qyteti më i madh, më i begatë dhe më i famshëm në botë” i asaj periudhe.
Me zgjerimin e shteteve myslimane midis shekujve VII dhe IX në pjesë të mëdha të Lindjes së Mesme, Azisë Qendrore dhe asaj që sot është Spanja, shkenca, kultura dhe artet – si dhe aktivitetet tregtare – u globalizuan, duke u përhapur në shumë pjesë të botës së njohur.
Pasuria materiale dhe supremacia shkencore e botës myslimane ishin një tërheqje e madhe për udhëheqësit fetarë dhe politikë mesjetarë të Evropës, të cilët nisën një valë sulmesh të njohura si Kryqëzatat (1095-1291) në Lindjen e Mesme Islamike për të grabitur pasuritë e saj.
Pavarësisht dhunës dhe shkatërrimit të kryqëzatave, Islami nën Perandorinë Osmane vazhdoi të përhapet në një rajon të gjerë nga Anadolli (Azia e Vogël) në Evropën Lindore midis shekujve XIII dhe XVII. Gjatë së njëjtës periudhë, besimi islam gjithashtu bëri më shumë përparim në gjithë Azinë Jugore dhe Lindjen e Largët.
Popullsia myslimane në botë është gati 2 miliardë njerëz. Sipas disa vlerësimeve, myslimanët do të përbëjnë popullsinë më të madhe në planet deri në vitin 2075.
Lindja dhe përhapja e Islamit
Studiuesit dhe politikanët nuk kanë gjasa të kenë parashikuar zgjerimin e vazhdueshëm demografik të Islamit në shekullin VII, kur Profeti Muhamed mori shpalljet e para kuranore në Mekë, një qytet në Arabinë Saudite të sotme.
Në atë kohë, Meka kishte një popullsi prej vetëm 600 banorësh, sipas ekspertëve. Dhe myslimanët e Mekës, nën udhëheqjen e Profetit Muhamed, numëroheshin rreth 200 para migrimit të tyre të detyruar në Medine.
Por, si e ndryshoi botën besimi i vëzhguar nga vetëm 200 njerëz dhe u përhap në gjithë globin kaq shpejt? Dhe si ka ndikuar dhe çuar përpara zhvillimin e qytetërimeve nga perëndimi në lindje?
“Kurani është i lidhur ngushtë me Profetin Muhamed dhe personalitetin, vendin dhe vendndodhjen e tij në histori. Profeti dhe mesazhi i Kuranit krijuan një bashkësi me karakter heroik. Ata ishin njerëz që mund të bënin vetësakrificë”, thotë Ebrahim Moosa, profesor i familjes Mirza i Mendimit Islam dhe i Shoqërive Myslimane në Universitetin e Notre Dame.
“Ata favorizuan shokët e tyre – veçanërisht të dobëtit dhe nevojtarët – mbi veten e tyre, dhe favorizuan mesazhin çlirues të Islamit mbi jetën dhe shpirtrat e tyre. Profeti dhe Kurani i frymëzuan ata që të ujitin pemën e shpalljes në botë me sakrificat e tyre”, tha Moosa për TRT World.
“Prandaj, ajo bashkësi e parë e Islamit nderohet ndër breza. Njerëz të tillë mund ta ndryshojnë historinë siç bënë myslimanët e hershëm”, thotë profesori.
“Karakteri heroik” i gjeneratës së parë të Islamit i ka rrënjët në një motivim të fortë për të ndryshuar historinë botërore – sepse Kurani i siguroi ata se ata do të ishin “komuniteti më i mirë i ngritur ndonjëherë për njerëzimin, që urdhëron për të mirën dhe ndalon nga e keqja”, sipas një vargu në librin e shenjtë të myslimanëve.
“Njerëzit më të sinqertë e kanë marrë seriozisht këtë profeci – deri në pikën e përpjekjes për të formuar historinë e të gjithë botës në përputhje me të,” shkroi Marshall G. S. Hodgson, një nga studiuesit më të mëdhenj perëndimorë mbi historinë dhe kuptimin islam, në kryeveprën e tij “The Venture of Islam”.
Studiues të tjerë kanë zhvilluar teori të tjera për të shpjeguar përhapjen e shpejtë të Islamit nëpër kontinente pas lindjes së tij në Mekë në vitin 610 pas Krishtit me shpalljen e parë të vargjeve kuranore.
Këto argumente variojnë nga aftësitë ushtarake dhe politike të sundimtarëve të parë islamikë, të cilët marshuan nëpër territore të mëdha nga Gadishulli Arabik deri në Irakun e sotëm, Sirinë, Afrikën e Veriut dhe Azinë Qendrore, deri te çlirimi i politikave ekonomike që liderët myslimanë zbatuan në të gjithë tokat e reja të tyre të pushtuara.
Mesazhi transformues i Kuranit
Ndër faktorët e tjerë, fuqia transformuese e Kuranit, i cili bëri që besimtarët të merrnin të vërtetën përfundimtare të jetës aktuale dhe lumturinë e fituar në jetën e përtejme, ka luajtur një rol vendimtar në përhapjen e Islamit në mbarë botën, sipas Omer Turker, profesor i filozofisë islame në Universitetin Marmara.
“Myslimanët e hershëm besonin se ata kishin njohuri për të vërtetën nëpërmjet Profetit Muhamed dhe ata mund ta praktikonin këtë të vërtetë duke ndjekur shembullin e vërtetë të të Dërguarit të Allahut. Si rezultat, ata gjithashtu besuan se duhej ta përcillnin këtë të vërtetë dhe formën e saj të vërtetë të jetës për të gjithë njerëzit në mbarë botën”, tha Turker për TRT World.
“E vërteta islame shprehet në shfaqjen e saj më të mirë nëpërmjet një forme të pastër të monoteizmit (Teuhidit). Myslimanët e parë besonin fuqimisht se kishin një mision të shenjtë për të bërë që fjala hyjnore e bazuar në teuhid të arrinte te gjithë njerëzimin”, thotë Turker.
Ndryshe nga Bibla, e cila përmban shkrime të shenjta që janë shkruar në tri gjuhë të ndryshme – aramaisht, hebraisht dhe greqisht – Kurani ka mbetur i paprekur në gjuhën e tij origjinale, arabisht, për shekuj.
Kjo vazhdimësi historike thellon lidhjen që myslimanët kanë me librin e tyre të shenjtë dhe, si rrjedhojë, veprimet si djegia e Kuranit janë veçanërisht shqetësuese për ta.
Ashtu si Turker, Moosa thekson se kombinimi unik që propozon Islami – një mesazh monoteist dhe një kod jete nëpërmjet praktikave fetare – është një faktor themelor jo vetëm në zgjerimin e shpejtë të fesë gjatë shekullit të parë të ekzistencës së saj, por edhe në atë të pranisë globale dhe rritjes që nga atëherë.
Islami u ofron besimtarëve “një ritëm dhe model unik për jetën e përditshme të shoqëruar me lutje dhe rituale të detyrueshme ditore”, si dhe përvoja fetare vjetore si agjërimi dhe zekati, që do të thotë “pastrim” në arabisht dhe i referohet një dhurimi financiar që myslimanët ua bëjnë të varfërve.
Për më tepër, një ritual i përjetshëm si haxhi, pelegrinazhi në tokat e shenjta të Mekës dhe Medinës, u jep myslimanëve një ndjenjë të të qenit pjesë e një komuniteti global, shton Moosa.
“Kurani është shoqëruesi i vazhdueshëm i myslimanëve në rrugëtimin e jetës. Vargjet e tij janë tingujt e parë që recitohen në veshin e fëmijës së porsalindur. Ai recitohet gjatë ceremonisë së martesës dhe vargjet e saj janë zakonisht fjalët e fundit që një mysliman dëgjon kur i afrohet vdekjes”, shkroi Nasr në vitin 2015.
Të gjitha këto rituale dhe praktika i japin Islamit “një koherencë dhe qëndrueshmëri të jashtëzakonshme që mund të zbatohet lehtësisht pothuajse kudo në botë”, thotë Moosa.
“Pavarësisht ndryshimeve në qendrën e gravitetit të Islamit në Siri nën udhëheqjen e Umajadëve, Irakun nën Abasidët, Istanbulin nën osmanët dhe Egjiptin nën Mamlukët, ritualet kanë mbetur në vend dhe një komunitet global bëhet i dukshëm dy herë në vit për më shumë se 1400 vjet”, thotë Moosa, duke iu referuar kulminacionit të haxhit, kur komuniteti global mysliman feston Bajramin e Kurbanit dhe festimin e Bajramit të Fitrit në fund të muajit të agjërimit të Ramazanit.
Falë këtyre ritualeve, komuniteti mysliman, i ndarë nga toka dhe dete, ka mundur të mbajë të paprekur emëruesit e tij të përbashkët për shekuj.
Një projekt politik universal
Thirrja universale e Islamit i ka lejuar myslimanët të krijojnë një bashkësi globale (umet) dhe të mbijetojnë për shekuj me radhë, pavarësisht se janë përballur me shumë sfida të brendshme dhe të jashtme, nga tensionet sektare deri te kryqëzatat dhe kolonizimi perëndimor i tokave islame.
Në mënyrë të ngjashme, natyra gjithëpërfshirëse e Islamit gjithashtu u mundësoi myslimanëve të krijojnë shtete multietnike, multikulturore dhe multifetare të udhëhequra nga kalifët, të cilët shërbyen si autoritete politike dhe fetare në komunitetin global mysliman.
“Ai (komuniteti mysliman) iu afrua më shumë se çdo tjetër bashkimit të gjithë njerëzimit nën idealet e tij”, vuri në dukje Hodgson në The Venture of Islam.
Në kohët moderne, globalizmi i udhëhequr nga Perëndimi ka mbizotëruar me mbështetjen e institucioneve ndërkombëtare si FMN-ja, Banka Botërore dhe NATO-ja, të cilat janë forcuar më tej nga dominimi i një sistemi ekonomik të bazuar në dollarë.
Por, në të kaluarën, entitete të ndryshme politike myslimane – nga Umajadët te Fatimidët dhe Osmanët – ishin shumë afër krijimit të një lloji të rendit ndërkombëtar si sistemi aktual globalist.
Shteti i parë islamik – i themeluar nën Kalifatin Rashidun midis viteve 632 dhe 661 dhe i udhëhequr nga shokët e Profetit Muhamed – sundoi pjesën më të madhe të Lindjes së Mesme, Iranit dhe Azisë Qendrore.
Pas kësaj periudhe, erdhën në pushtet dy fuqi – Umajadët dhe Abasidët, dinastitë arabe në atë kohë, duke kontrolluar pjesën më të madhe të botës së njohur midis shekujve 7 dhe 9, me përjashtim të Kinës dhe pjesëve të Indisë, Evropës dhe Rusisë së sotme.
Më vonë, në shekullin XVI, në kulmin e fuqisë së saj, Perandoria Osmane, një dinasti myslimano-turke, vazhdoi të mbajë një perandori të madhe dhe të qëndrueshme në të gjithë Euroazinë.
E ardhmja e Islamit
Pavarësisht nga një e kaluar e lavdishme dhe progresive, bota islame, në katër shekujt e fundit, ka parë një rënie të dukshme, me shumë shtete myslimane që aktualisht përballen me probleme serioze ekonomike dhe paqëndrueshmëri politike.
Dinamika pas kësaj rënieje politike dhe ekonomike vazhdon të jetë objekt i një debati të nxehtë, me disa që fajësojnë efektet shkatërruese të kolonializmit perëndimor dhe të tjerë duke treguar rënien shkencore të shoqërive myslimane.
Por, Hodgson besonte se nëse myslimanët janë në gjendje të përballen “sinqerisht” me realitetet – si aspektet pozitive ashtu edhe ato negative – të trashëgimisë së tyre islame, ata mund të jenë në gjendje ta trajtojnë këtë krizë aktuale.
Duke vepruar kështu, studiuesi pohoi se myslimanët mund të jenë gjithashtu në gjendje të ndihmojnë shoqëritë moderne “të kapërcejnë zhvendosjet kulturore” të modernitetit dhe “të ofrojnë një bazë për krijimtarinë në mes të kulturës së arsimuar masive”.
“Më përgjithësisht, ai (morali mysliman) mund të tregojë se Islami ishte në gjendje të plotësonte nevojën moderne për vizion moral, për një ndriçim krijues të ndërgjegjes njerëzore në një botë teknikiste,” shkroi ai.
Ashtu si Hodgson, Hatip beson se e ardhmja e Islamit varet nga pozicioni dhe qëndrimi i myslimanëve. “Përgjigjja e Kuranit për këtë çështje është e qartë: Nëse një shoqëri nuk ndryshon vetveten, Allahu nuk do ta ndryshojë situatën e mirë a të keqe, pozitive a negative në të cilën ndodhen”, thotë profesori.
“Çlirimi nga situata aktuale e turpshme është i mundur duke iu kthyer parimeve të Kuranit, i cili është plot jetë, lumturi, nder dhe dinjitet.”
TRT World
