Suada Qorraj
Vendi nuk do të ekzistonte dot pa historinë, të kaluarën, të bëmat, popujt e shumtë që kanë ikur e kanë ardhur, heronjtë, të rënët, themelet mbi të cilat sot ngritet e ardhmja jonë. Historia që shekuj më parë mësohej përmes këngëve e gojëdhënave, tashmë është shkruar në libra, e fillon të mësohet që në ditën e parë kur fëmijët ulen në bankat shkollore, shkruan KultPlus.
Ndonëse për popujt e Ballkanit ekzistonin libra të veçantë që tregonin historinë e secilit vend, themeluesit e OJQ-së “Center for Democracy and Reconciliation in Southeast Europe”, me seli në Selanik, kishin angazhuar historianë nga të gjitha vendet e Ballkanit për hartimin e gjashtë librave mësimorë alternativë të historisë, të titulluar “Projekti i Historisë së Përbashkët”, të cilat tashmë janë botuar në njëmbëdhjetë gjuhë të botës.
Por, në këta libra të botuar në vitin 2016 ekzistojnë mangësi të shumta, shtrembërime të mëdha dhe fshehje të fakteve lidhur me historinë e Kosovës dhe të shqiptarëve që nga periudha e Perandorisë Osmane. Mbase një gjë e tillë do të kishte kaluar nën hije, do mbetej e panjohur për opinionin, sikur të mos fillonte botimi i analizave për këta libra nga Shkëlzen Gashi.
Në një intervistë për KultPlus, Gashi ka treguar se fillimisht ai kishte analizuar librin e gjashtë që flet për luftën e fundit në ish Jugosllavi. Sipas tij, ishte pikërisht prezantimi jo i denjë dhe mungesa e fakteve që e shtyu atë të lexonte edhe librat tjerë dhe të analizonte përfaqësimin e historisë së Kosovës në to.
“Vitin e kaluar lexova vetëm librin e gjashtë se më interesonte të shoh se si janë prezantuar luftërat e fundit në ish Jugosllavi, e sidomos lufta në Kosovë. Lufta e fundit në Kosovë ishte prezantuar shumë keq, prandaj dhe e bëra një shkrim për të. Pas publikimit mendova që është më mirë të analizohen se si prezantohen shqiptarët edhe në pesë librat e tjerë”, ka pohuar ai.
Ai ka shtuar se është e rëndësishme që të analizohen këta libra dhe të shihet se si prezantohet Kosova, sepse këta libra të shkruar në anglisht, tashmë janë përkthyer në gjuhët e të gjitha vendeve të Ballkanit, madje edhe në japonisht. Gashi ka thënë se rëndësia e analizimit të këtyre teksteve qëndron edhe në faktin që Kosova e ka pasur përfaqësuesin e saj në Selanik dhe ka dhënë pëlqimin për përdorimin e tyre.
Të gjashtë librat u promovuan në shumë nga kryeqytetet e vendeve rajonale, e edhe në Prishtinë në vitin 2018, ku pjesëmarrës në këtë promovim ishte edhe bashkautori i këtyre librave, akademiku Frashër Demaj.
Shkëlzen Gashi ka pohuar se nuk ka mundur ta besoj që autori i cili ka prezantuar Kosovën në këtë projekt, Frashër Demaj, nuk i ka prezantuar krimet e forcave serbe ndaj shqiptarëve, përderisa në librat shkollorë në Kosovë ai i ekzagjeron këto krime.
“Kam kritikuar tekstet mësimore të historisë në Kosovë, autor i të cilave është Frashër Demaj, i cili ka marrë pjesë në këtë projekt në Selanik. Kam kritikuar këto tekste për shumë arsye: këto tekste përmbajnë gjuhë të urrejtjes, pasaktësi e ekzagjerime. Në librat tonë të historisë krimet që janë kryer nga shteti serb ndaj shqiptarëve të Kosovës prej vitit 1878 e deri më 1999 dyfishohen. Kam problem me tekstet e hartuara në Kosovë sepse i ekzagjerojnë këto krime, por edhe me tekstet e hartuara në Selanik sepse nuk i prezantojnë fare këto krime, te cilat duhet të prezantohen saktë. Si të shpjegohet që i njëjti person – Frashër Demaj – në Prishtinë i dyfishon krimet e forcave serbe, në Selanik nuk i prezanton fare?”, ka thënë ai.
Sipas tij, Frashër Demaj duhet të bëjë një distancim publik, jo vetëm moral por të bëjë një distancim duke u dërguar letra botuesve të librit dhe të kërkoj ndryshimin e këtyre teksteve.
“Ky duhet jo një distancim publik veç moral, por duhet ta bëjë një distancim duke ju dërguar letër të gjithë përfaqësuesve në Selanik, duke kërkuar jo vetëm distancim por edhe ndryshim të këtyre teksteve”, ka thënë Gashi.
Shkëlzen Gashi për KultPlus ka dhënë disa nga pikat kryesore të analizës që i ka bërë deri më tani, prej aty që janë publikuar e deri tek ato që priten të publikohen gjatë javëve në vazhdim.
Në librin e parë mungojnë faktet për kryengritjet shqiptare kundër Perandorisë Osmane të udhëhequra nga Skënderbeu, nuk përmenden fare kryengritjet e shqiptarëve, nuk jepen fakte se si shqiptarët arritën të bëheshin pushtetarë në pozita të larta gjatë kohës së Perandorisë Osmane. Madje, shqiptarët përgjatë këtij libri shfaqen si ushtarë që punonin me pagesë dhe u ndihmonin ushtrive të armikut si dhe prezantohen si njerëz që nuk dinin se ç’është dashuria, e madje edhe i përbuznin gratë. Kurse gratë shqiptare paraqiten të paarsimuara që nuk flisnin gjuhë tjetër përpos asaj amtare.
Kurse në librin e dytë të kësaj serie gjashtë pjesëshe nuk theksohet synimi i vërtetë i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, mungojnë të dhënat për dëbimin e shqiptarëve nga trevat e Sanxhakut të Nishit, mungojnë elementet kryesore të Vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë të vitit 2010, se Deklarata e Pavarësisë së Kosovës është në përputhje me të drejtën ndërkombëtare. E mbi të gjitha, mungon edhe shpjegimi për domethënien e flamurit të Kosovës, vetë flamuri i Kosovës, të dhënat për himnin dhe stemën e saj.
Edhe në librin e tretë ekziston një numër i madh i pasaktësive, por edhe i mosprezentimit të fakteve. Në këtë pjesë, shqiptarët fajësohen për humbjen e forcave osmane përgjatë luftërave ballkanike, nuk ka të dhëna për krimet e forcave serbe dhe malazeze ndaj shqiptarëve, si dhe figurojnë të dhënat për viktimat e të gjitha vendeve përgjatë luftërave ballkanike, përjashtuar shqiptarët. Libri i katërt i këtij vëllimi “Lufta e Dytë Botërore” nuk përmban asgjë për Kosovën dhe shqiptarët në ish Jugosllavi.
Ndërkaq, në librin e pestë ku trajtohet periudha prej Luftës së Dytë Botërore e deri tek rënia e Ministrit të Brendshëm të Jugosllavisë, Aleksander Rankovic më 1966 nuk jepen të dhëna për Kosovën dhe shqiptarët në Jugosllavi. Në këtë libër edhe demonstratat e vitit 1968 trajtohen në mënyrë krejtësisht sipërfaqësore. Nuk ekzistojnë as të dhëna për reformën agrare që preku edhe shqiptarët e Kosovës, si dhe nuk ka të dhëna mbi faktin se si regjimi serb nxiti myslimanët e Kosovës të deklaroheshin si turq, duke e fryrë kështu numrin e turqve në vend.
Dhe në fund, në librin që edhe e shtyu Shkëlzen Gashin që të bëjë një analizë më të detajuar të këtij vëllimi, pra në librin e gjashtë, ‘Luftërat, Ndarjet dhe Integrimi’, lufta e fundit në Kosovë nuk paraqitet me faktet që kanë ndodhur, tentohet të bëhet fshehja e tyre dhe njëkohësisht zbehja e tyre.
Shkëlzen Gashi ka pohuar se në librin e gjashtë prezantohen vetëm dy monumente, që të dyja në Serbi, kurse për masakrën e Reçakut, të vetmen që prezantohet në këtë libër, thuhet se ishte vetëm një incident.
“Tek lufta e fundit në Kosovë prezantohen dy memoriale për luftën në Kosovë, por të dyja janë në Serbi. Prezantohet një monument për punëtoret e vrarë të Radio Televizionit të Serbisë që janë vrarë prej bombardimeve të NATO-s dhe një memorial në një park në Beograd për fëmijët e vrarë si pasojë e bombardimeve të NATO-s. Nuk prezantohet asnjë memorial nga Kosova. Për më shumë, nuk prezantohet asnjë prej masakrave në Kosovë, përveç masakrës së Reçakut, madje edhe për të thuhet se ishte incident, masakër kontraverse, sepse ka dy versione: versioni i shqiptarëve dhe i ndërkombëtarëve në njërën anë, dhe versioni serb në anën tjetër. Kjo është shumë shqetësuese”, ka shtuar tutje ai.
Në librin e gjashtë të këtij vëllimi theksohet se ishin sulmet e UÇK-së ato që sollën migrimin e popullsisë serbe. Kurse për dëbimet e mbi 80% të kosovarëve thuhet se u bë gjatë bombardimeve të NATO-s, por nuk jep të dhëna se kush i dëboi refugjatët gjatë luftës. Madje, në këtë libër tregohet edhe për shkatërrimin e 39 kishave ortodoksë serbe pas luftës në Kosovë, por nuk jepen të dhëna që ishin kosovarët ata që me taksat e tyre mundësuan renovimin e tyre. Lufta e fundit ilustrohet vetëm me dy fotografi, që të dyja për dëmet në Serbi nga bombardimet e NATO-s. Kurse për të dënuarit dhe të liruarit nga Tribunali i Hagës për ish Jugosllavinë, përmendet vetëm aktakuza për krime kundër njerëzimit ndaj Millosheviq, por jo edhe lirimi i komandantëve të UÇK-së.
Shklëzen Gashi ka thënë se pas publikimit të të gjithë artikujve duhet të reagojnë të gjitha institucionet përgjegjëse në Kosovë e në Shqipëri. Ai ka shtuar se është i nevojshëm edhe distancimi nga ana e BE-së, meqenëse këta libra janë të financuar prej BE-së. Madje, ai ka pohuar se ekziston një tendencë e ndërrimit të versionit në gjuhën shqipe të këtyre librave.
“Kur të përfundon publikimi i këtyre artikujve do të ishte mirë që të reagonin Instituti i Historisë në Prishtinë e Instituti i historisë në Tiranë, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës dhe Akademia e Shkencave e Shqipërisë, komisionet parlamentare për Arsim të të dyja vendeve dhe ministritë e Arsimit të të dy vendeve. Ka pasur një tendencë për ta ndryshuar versionin shqip të këtyre librave, por gjëra triviale”, ka thënë tutje ai.
Gashi krejt në fund ka shtuar se pas publikimit të artikujve do të bëhet përmbledhja e tyre në një libër të vetëm nga “ADMOVERE”, me mbështetje nga Ambasada e Zvicrës në Kosovë dhe do t’u dorëzohet Instituteve të Historisë në Kosovë e në Shqipëri, Instituteve Albanologjike, Akademive të Shkencave, Komisioneve Parlamentare për Arsim, Ministrive të Arsimit, e edhe Ministrive të Jashtme.
KultPlus ka kontaktuar edhe Frashër Demaj, por ky i fundit nuk i është përgjigjur pyetjeve të bëra nga ana e redaksisë tonë.
