Pse një tjetër ndezje zjarri lufte në rajon s’është imagjinatë
“Duhet të flasim për Ballkanin Perëndimor”, është titulli i një artikulli të fundit nga Politico me bazë në Bruksel, i cili paralajmëron që në fillim se konflikti në rajon është i afërt dhe se është koha për të vepruar për të mbrojtur vitet e përparimit.
Shkrimi:
Jehona alarmante e viteve 1990 po përhapet sot në Ballkanin Perëndimor. Ndërsa bisedimet për zgjerimin e BE-së në rajon janë ngecur, ekziston një faktor i përbashkët shqetësues në krizat me të cilat përballen Bosnja, Kosova dhe Mali i Zi: qeveria serbe mbështet në mënyrë aktive përpjekjet për t’i destabilizuar ato, mbështet përfaqësuesit e saj në ato vende dhe kërcënon sovranitetin dhe integritetin e tyre territorial.
E shoqëruar me intrigat ruse, ndarjet brenda BE-së dhe dobësitë e NATO-s, kjo po rezulton të jetë një përzierje fatale. Përparimi i bërë në rajon gjatë viteve 2000 – drejt shteteve paqësore, të begata, multietnike – po kthehet mbrapsht dhe hapësira është e hapur për ngatërrestarët. Ka ardhur koha që NATO dhe BE të punojnë së bashku dhe të ndërmarrin veprime për të ndalur dështimin dhe për të mbrojtur përparimin që është bërë.
Në shtator të këtij viti, në kufirin me Kosovën, Serbia vendosi automjete të blinduara dhe avionë luftarakë, duke vënë në pikëpyetje demilitarizimin e arritur në fund të vitit 1999. Në Bosnje, politikanët secesionistë serbë të Bosnjës, të cilët janë politikisht dhe financiarisht të varur nga Serbia, në mënyrë të njëanshme dhe jokushtetuese tërhiqen nga institucionet shtetërore të krijuara si rezultat i Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit, duke kryer ushtrime speciale policore dhe duke demonstruar hapur forcën. Në Mal të Zi, Beogradi po nxit ndarjet fetare, duke kontribuar në një klimë politike gjithnjë e më toksike që ka rindezur çështjet e orientimit të politikës së jashtme, përkatësisë etnike dhe fetare.
Këto veprime destabilizuese mbështeten nga koncepti i “Botës Serbe” – një ide që është në mënyrë alarmante e ngjashme me “Serbinë e Madhe” të ish-presidentit Slobodan Millosheviç – e cila tani mbështetet hapur nga ministri i Brendshëm Aleksandar Vulin. Këtu mund të shihen gjurmë të qarta të viteve 1990, gjatë të cilave regjimi i Millosheviçit ideoi një sërë luftërash që kulmuan me spastrim etnik dhe gjenocid.
Megjithatë, këtë herë situatën e rëndojnë edhe faktorë shtesë. Më e rëndësishmja prej tyre është ndërhyrja aktive e Rusisë. Kremlini mbështeti përpjekjen për grusht shteti në Mal të Zi në vitin 2016 dhe vazhdon ta pengojë Kosovën të fitojë njohje të plotë ndërkombëtare në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Rusia ka mbështetur gjithashtu paraushtarakët dhe ka lëshuar kërcënime të hapura në përgjigje të çdo sugjerimi që Bosnja të bashkohet me NATO-n, duke kërkuar të minojë Përfaqësuesin e Lartë përgjegjës për monitorimin e përparimit të Marrëveshjes së Dejtonit dhe mbështetjen e secesionistëve dhe nacionalistëve në të gjithë rajonin.
Dhe ekziston problemi i një BE të ndarë. Ndërsa Bullgaria mbetet e vetmja që vendos veton ndaj bisedimeve të anëtarësimit midis Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, kryeministri hungarez Viktor Orban ka ofruar një platformë për retorikë të rrezikshme islamofobike dhe anti-boshnjake dhe revizionizëm historik që shtrembëron faktet e vërtetuara rreth luftërave të viteve 1990 në ish-Jugosllavi. Me ide të tilla, BE-ja nuk është në gjendje t’i përgjigjet sfidës së ruajtjes së paqes dhe stabilitetit në Ballkan.
Pas tërheqjes kaotike nga Afganistani, perceptimi është se NATO është impotente dhe se tani është koha e duhur për të sfiduar pozicionin e saj në rajon.
Është e rëndësishme që ne të ndërmarrim veprime së bashku. Së pari, rajoni duhet të trajtohet si një tërësi koherente: politika perëndimore duhet të marrë parasysh se krizat dhe tensionet në Bosnje, Kosovë dhe Mal të Zi janë të gjitha të ndërlidhura dhe se mbështetja në Serbinë si një shtyllë stabiliteti në Ballkanin Perëndimor është për fat të keq një politikë e gabuar.
Serbia nuk është më aleate në zgjidhjen e problemeve politike në Ballkan; përkundrazi është shkaku kryesor i tyre. Prandaj, qasja jonë duhet të kalojë në kufizim, duke i bërë thirrje presidentit Aleksandër Vuçiç dhe qeverisë së Serbisë që të marrin përgjegjësinë për shkaktimin e destabilitetit.
Së dyti, NATO duhet të sigurojë që prania e saj në rajon të jetë mjaft e rëndësishme për të vepruar si një pengesë ndaj dhunës. Kjo do të thotë një rritje e numrit të ushtarëve. EUFOR në Bosnje ka vetëm rreth 700 anëtarë, një kontigjent modest që nuk ka gjasa të frenojë ndonjë destabilitet të rëndësishëm. Kosova gjithashtu duhet të pranohet në programin e Partneritetit për Paqe të NATO-s dhe, së bashku me Bosnje, të mirëpresim në NATO sa më shpejt të jetë e mundur.
Së treti, BE-ja duhet të zgjohet nga kërcënimi në kufijtë e saj. Fjalët e mira nuk do të na çojnë askund. Një përgjigje e fortë e mbështetur nga kërcënimi i sanksioneve është i vetmi mesazh që do të kalojë. Kërcënimet e dhunës, nacionalizmit etnik dhe mohimit të gjenocidit duhet të përballen me dënim të qartë dhe të shpejtë, jo me heshtjen e zakonshme të turpshme të BE-së. Fjalët “të dyja palët” nuk duhet të ekzistojnë më në këto deklarata.
Disa politikanë evropianë mund të jenë të shqetësuar se një përgjigje e tillë e fortë do të shërbejë vetëm për të tjetërsuar Ballkanin Perëndimor, por kjo frikë është e pabazë. Rusia nuk do të zëvendësojë BE-në. Të rinjtë nga rajoni nuk shkojnë në Moskë, por në BE. Kur liderët evropianë deklaruan në 2003 se “e ardhmja e Ballkanit është brenda Bashkimit Evropian”, ata kishin të drejtë. Pyetja është se sa konflikte të tjera do të duhet të kalojë rajoni para se të arrijë atje.
Nëse liderët evropianë si Orban i Hungarisë apo Janez Jansa i Sllovenisë bllokojnë këtë kthesë drejt politikave parimore, atëherë qeveritë progresive duhet të koordinohen, së bashku me SHBA-në dhe Britaninë e Madhe, dhe ta ndjekin këtë politikë sa më shpejt të jetë e mundur.
Në planin afatgjatë, vendet evropiane do të duhet të ndërtojnë një strategji dhe politikë për të cilën të 27 anëtarët mund të bien dakord – diçka që Shtetet e Bashkuara duhet ta ndihmojnë duke inkurajuar ato vende.
Nëse anëtarësimi në BE nuk është në planet për Ballkanin Perëndimor, atëherë duhet të merren parasysh hapa të përkohshëm, si anëtarësimi në tregun e përbashkët dhe bashkimin doganor dhe rritja e financimit.
Mos dyshoni, konflikti në rajon nuk është më i paimagjinueshëm – nëse nuk reagojmë, është thjesht çështje kohe. Rusia e di këtë dhe po teston qëllimisht vendosmërinë dhe aftësitë e NATO-s.
Nëse NATO dhe BE nuk janë në gjendje të mbrojnë stabilitetin në Ballkan – jo aq në oborrin e shtëpisë së tyre sa në oborrin e shtëpisë në zemër të shtëpisë së tyre – atëherë shanset janë të pakta për ta bërë këtë diku tjetër. Dhe në mungesë të një angazhimi të besueshëm euroatlantik, nuk do të vuajë vetëm Ballkani.
Shkruar në Politico.eu – /tesheshi.com/
