Tradicionalisht, është detyra e një spiuni të mbajë sekrete – por ndërsa pushtimi i Ukrainës po afrohej, zyrtarët e inteligjencës perëndimore morën vendimin e pazakontë për t’i treguar botës atë që dinin.
Për ditë të tëra të muajit shkurt, një grup i vogël oficerësh të inteligjencës kishin shkuar më herët në shtrat datën e 23 shkurtit.
Ata kishin parashikuar një luftë dhe e dinin se nëse Rusia do të pushtonte vërtetë Ukrainën, ajo do të fillonte në orët e para të mëngjesit së 24 shkurtit, raporton bbc.
Por, kur filloi pushtimi më 24 shkurt, disa prej tyre ende nuk po mund të besonin se po ndodhte ndërsa njëri kujton, “Ishte e vështirë të besoja se po ndodhte në të vërtetë derisa u zgjova herët atë mëngjes dhe ndeza radion”.
Prej muajsh ata kishin dhënë alarmin, transmeton Telegrafi.
“Atë ditë njerëzit dolën nga “Pse jemi kaq histerikë?” tek “Pse nuk jemi më histerik?”, thotë zyrtari.
Nuk kishte asnjë kënaqësi për të provuar të drejtën, shton një zyrtar tjetër i inteligjencës. Por të paktën ata mendonin se ishin përpjekur të ndalonin një luftë që e kishin paralajmëruar për muaj të tërë.
Në prag të luftës dhe javët pas fillimit të saj, inteligjenca amerikane dhe britanike bënë publike disa nga sekretet e tyre më të mëdha, si pjesë e një fushate të paprecedentë.
Për dekada, informacionet sekrete janë ndarë me sa më pak individë që të është e mundur. Jo më gjatë. Vendimi ishte marrë për tu bërë të dukshëm.
Por analistët nuk i kuptonin qëllimet e vërteta të Moskës. Kjo ndryshoi në mesin e vitit 2021.
“Që nga vera ne pamë një grup të vogël njerëzish të lartë që planifikonin një pushtim të plotë ushtarak të të gjithë vendit”, shpjegon një zyrtar i inteligjencës perëndimore.
Grumbullimi dhe analiza e inteligjencës ishte një çështje e përbashkët SHBA-Mbretëri e Bashkuar, thonë të përfshirët – njëri e quajti atë një operacion “familjar”. Nuk kishte asnjë moment të vetëm mirëkuptimi, por një pamje që bëhej gjithnjë e më e qartë me kalimin e kohës.
Prejardhja e saktë e inteligjencës mbetet e klasifikuar – zyrtarët sugjerojnë se ajo erdhi nga burime të shumta. Por ai dha një pamje që vazhdoi të ndërtohej ndërsa Londra dhe Uashingtoni panë që planet e pushtimit po finalizoheshin.
Vladimir Putin dukej se besonte se duhej të vepronte shpejt për të përmbushur ambicien për ta rikthyer Ukrainën në sferën e ndikimit të Rusisë. Dhe ai besonte se mënyra e vetme për ta bërë këtë ishte përdorimi i forcës.
Nga vjeshta, Uashingtoni kishte vendosur se duhej të bënte diçka me atë që i thuhej nga spiunët e tij. Ky vendim, thonë të përfshirët, u mor në nivelin më të lartë të Shtëpisë së Bardhë nga presidenti amerikan, Joe Biden.
Një moment vendimtar erdhi në fillim të muajit nëntor, kur drejtori i CIA-s, William Burns, udhëtoi për në Moskë – për të paralajmëruar se Uashingtoni e dinte se çfarë po planifikohej. Udhëtimi nuk u mbajt i fshehtë. Hera e parë që disa zyrtarëve rusë iu tha se vendi i tyre mund të kishte ndërmend seriozisht të vepronte kundër Ukrainës ishte kur e dëgjuan atë nga drejtori i CIA-s, thotë një zyrtar.
Faza tjetër ishte bërja publike e një pjese të inteligjencës. Një individ i përfshirë në diskutime, i cili si të tjerët foli në kushte anonimiteti, kujton rastet kur pyetej “Çfarë kuptimi ka të dimë të gjitha këto, nëse nuk mund të bëjmë diçka me të?”
Në Uashington, drejtori i Inteligjencës Kombëtare, Avril Haines – i cili informoi aleatët e NATO-s në muajin nëntor – dhe këshilltari i Sigurisë Kombëtare, Jake Sullivan, ishin kryesorët që shtynin përpapra planin për publikimin e materialit. Ekspertët për deklasifikimin, të trajnuar për të kuptuar rreziqet, filluan të punojnë gjatë gjithë kohës për të përcaktuar se çfarë mund të ndahej.
“Komuniteti i Inteligjencës shtoi personelin dhe burimet për të mbështetur rishikimet e klasifikimit për rritjen e ndarjes së inteligjencës me aleatët e partnerët dhe rishikimet e deklasifikimit për publikim të mundshëm (dhe) përdori procesin e tij të vendosur të deklasifikimit, i cili është krijuar për të mbrojtur burimet dhe metodat,” Nicole de Haay, një zëdhënëse e komunitetit të inteligjencës amerikane, tha për BBC.
Një avantazh ishte mundësia e përdorimit të imazheve satelitore të disponueshme në treg për të mbështetur rastin. Në fillim të muajit dhjetor, detajet e planeve të Rusisë për një pushtim prej 175 mijë trupash ishin shfaqur në Washington Post.
Në Londër, inteligjenca – e ardhur nga GCHQ dhe MI6 – u prit me pothuajse mosbesim në disa qarqe. Një problem i zakonshëm brenda dhe jashtë qeverisë ishte se njerëzit thjesht nuk mund të besonin se një luftë e madhe tokësore mund të shpërthente në Evropë në shekullin XXI.
Ishte vetëm fundi i vitit – pasi materiali kaloi përmes një procesi të vlerësimit dhe Komiteti i Përbashkët i Inteligjencës publikoi pikëpamjet se një pushtim tani ishte “shumë i mundshëm” – të gjithë filluan të kuptojnë se kjo ishte e vërtetë.
Rigoroziteti i atij procesi ishte një rezultat i drejtpërdrejtë i mësimeve të nxjerra gati dy dekada më parë, kur inteligjenca ishte përdorur për të bërë publike çështjen e luftës në Irak në një mënyrë të rastësishme dhe të improvizuar. Në vitin 2003, mes akuzave për politizim, reputacioni i spiunëve të SHBA-së dhe Britanisë së Madhe u dëmtua – veçanërisht pasi inteligjenca rezultoi e gabuar, transmeton Telegrafi.
Fantazmat e Irakut që atëherë kanë përhumbur diskutimet rreth përdorimit të inteligjencës në publik – por Ukraina ofroi një mundësi për t’u përpjekur për ta vënë atë trashëgimi në shtrat. Procedura të reja ishin vendosur për të siguruar që informacioni sekret të kalonte përmes një procesi të rreptë vlerësimi për të rregulluar se si mund të përdorej.
Aleatët e tjerë u informuan gjithashtu. Por shumë mbetën skeptikë. Për shkak se burimi i inteligjencës nuk mund të ndahej, ndonjëherë ishte e vështirë të kapërcehej kjo mosbesueshmëri, thotë një zyrtar.
Të dy spiunët amerikanë dhe britanikë besojnë se publikimi i këtij materiali ia hoqi Moskës aftësinë për të justifikuar pushtimin para popullit të saj dhe vendeve të tjera si një veprim mbrojtës.
Një spiun thotë se kurrë nuk kishte parë diçka të tillë – materiale shumë të klasifikuara në tryezën e tij, të cilët do të dalin në publik ditën tjetër.
Por zbulimet e paprecedenta të inteligjencës nuk ishin të mjaftueshme për të ndaluar pushtimin.
Njoftimi publik nuk e kishte penguar Moskën. Kjo mund të mos ketë qenë kurrë e mundur, por zyrtarët besojnë se prishi planet e Rusisë. Dhe kjo do të thoshte se reagimi në të gjithë Perëndimin ishte më i shpejtë dhe më i unifikuar sesa mund të kishte qenë ndryshe, argumentojnë ata.
Ata thonë se e kanë bërë shumë më të lehtë për vendet e tjera që të grumbullojnë masa më të ashpra sesa nëse do të kishte pasur një pamje konfuze dhe të diskutueshme se kush ishte agresori i vërtetë.
Lirimi ka vazhduar pas pushtimit në fjalime, deklarata dhe konferenca – kreu i GCHQ pohoi pak më shumë se një javë më parë se Putini nuk po merrte ende pamjen e plotë nga zyrtarët e tij dhe ka pasur paralajmërime për përdorimin e mundshëm të “flamurit të rremë” të armëve kimike.
Ekziston gjithashtu një njohje e një bote të re në të cilën e ashtuquajtura inteligjencë me burim të hapur – gjëra të tilla si imazhet satelitore komerciale dhe të dhënat – e ka bërë më të mundur verifikimin ose mbështetjen e pohimeve dhe se luftimi i një lufte informacioni – përfshirë përmes inteligjencës – është tani jetike, pjesërisht për të kundërshtuar pohimet ruse.
Në një nivel, pjesa më e madhe e inteligjencës ishte e drejtpërdrejtë. Kishte, siç parashikohej, një pushtim të plotë nga drejtime të shumta me qëllim rrëzimin dhe zëvendësimin e qeverisë së presidentit, Volodymyr Zelensky.
Por një supozim rezultoi i gabuar – se ushtria e Moskës do të mbizotëronte brenda disa javësh. Në vend të kësaj, lufta nuk do të rezultojë ashtu siç prisnin shumë, ku Ukraina po korr suksese ndërsa Rusia po del kokulur.
Kjo është një kujtesë se inteligjenca ka kufijtë e saj – veçanërisht në parashikimin e disa prej kompleksiteteve të luftës dhe pasigurive të moralit dhe reagimit të njerëzve.
Dhe me gjithë suksesin e saj para luftës, spiunët perëndimorë pranojnë se inteligjenca nuk mund t’u tregojë atyre me siguri se çfarë do të ndodhë më pas. /Telegrafi/
