Ekuacionet e vështira gjeopolitike që dikton Ballkani, gjithçka nisi me Ukrainën
Kur Gjermania e Bismarkut, Austro-Hungaria dhe Perandoria Ruse nënshkruan Memorandumin e Berlinit në 1876, me anë të të cilit ata mbajtën anën e rebelëve të krishterë në Bullgari dhe Bosnjë dhe kundër autoriteteve osmane, autoritetet britanike reaguan me zemërim. Berlini, Vjena dhe Rusia ofruan një zgjidhje për krizën, pa u konsultuar me Londrën dhe pa respektuar interesat e saj. Duke shpjeguar arsyet e pakënaqësisë së tij, kryeministri i atëhershëm britanik Benjamin Disraeli i tha ministrit rus Gorchakov: “Anglia këtu trajtohet sikur të ishim Mali i Zi apo Bosnja”.
Pothuajse një shekull e gjysmë më vonë, i njëjti parim duket se është në fuqi. Vendimet për Malin e Zi, Bosnjën dhe Kosovën mund të merren pa to, por nuk mund të merren pa fuqitë e mëdha. Ky është thelbi i mesazhit që i dërguari special amerikan Gabriel Escobar i dërgoi kryeministrit të Kosovës Albin Kurti ditë më parë, pasi ky i fundit vuri në dyshim besueshmërinë e Miroslav Lajçakut, negociatorit kryesor evropian për zgjidhjen e mosmarrëveshjes mes Serbisë dhe Kosovës.
Escobar tha se pavarësisht kërkesave të Kurtit, Lajçak do të mbetet në negociata dhe se dialogu do të vazhdojë. “Nuk mendoj,” shtoi ai, “se një vend me një milion e gjysmë banorë do të jetë në gjendje të bindë komunitetin transatlantik, i cili numëron 700 milionë njerëz, të ndryshojë taktikat e tij”.
Në fillim të luftës në Ukrainë, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian e intensifikuan dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, duke mbajtur një qëndrim pro-serb, pra duke u fokusuar në kërkesën e tyre drejtuar autoriteteve të Kosovës për të formuar një bashkësi të komunave serbe.
Shumë ishin të befasuar nga qëndrimi i deklaruar i Uashingtonit dhe i Brukselit, sepse, për shembull, Kosova mori një pozicion pro-ukrainas që në fillim të luftës në Ukrainë, ndërsa Serbia mbeti i vetmi vend në Evropë, së bashku me Bjellorusinë, që nuk e bëri këtë.
Pozicioni i fortë pro-ukrainas i Prishtinës, si dhe i Sarajevës dhe i Podgoricës, ndoshta e ka ndihmuar Serbinë më shumë se ata vetë. Konkretisht, që nga momenti kur filloi pushtimi rus, opinioni perëndimor theksoi se Ballkani Perëndimor ishte një rajon i cenueshëm, në të cilin, falë ndikimit rus në politikën serbe, mund të transferohej konflikti.
Duke mos dashur të shpenzojnë burimet e tyre të sigurisë (mbi të gjitha NATO) për të frenuar Serbinë, Uashingtonin dhe Brukselin, duke dashur të ruajnë paqen me çdo kusht, vendosën të frenojnë politikisht Prishtinën, Podgoricën dhe Sarajevën.
Është e qartë se Kosova, Bosnja dhe Mali i Zi ushqenin shpresa joracionale në lidhje me luftën në Ukrainë. Konkretisht, elitat sovraniste në këto vende besonin se lufta në Ukrainë ishte një shans për t’u çliruar nga ndikimi serb. Ata neglizhuan një gjë të rëndësishme: është pothuajse e parëndësishme për politikëbërësit perëndimorë se çfarë mendojnë këto tre shtete të vogla për pushtimin rus të Ukrainës, sepse asnjëri prej tyre nuk dërgon sasi të konsiderueshme armësh, as mbështetje financiare, si Gjermania apo Holanda.
Përkundrazi, Ballkani Perëndimor mund të shndërrohet në një “Ukrainë nr. 2”, duke bërë që SHBA dhe BE të merren dhe me një front tjetër.
Ndaj, shmangia e një skenari të tillë u bë, që në ditën e parë të pushtimit rus, një prioritet absolut. Kjo pasi interesi i Rusisë që në fillim është hapja e një fronti të dytë në Ballkan, me qëllim që të rëndojë me shqetësime shtesë amerikanët dhe evropianët, duke e lehtësuar veten në Ukrainë.
Në kontekstin e lartpërmendur, Serbia ka një rol qendror, sepse është e vetmja me fuqi të mjaftueshme ushtarake dhe çështje të hapura me fqinjët e saj (kryesisht me Kosovën) për të shkuar në luftë. Natyrisht, edhe në një situatë kur Perëndimi është i preokupuar me Ukrainën, nuk do të ishte e mençur që Serbia të fillonte një luftë, por në kohë krizash të mëdha, autoritetet shpesh marrin hapa që në fund nuk rezultojnë të mençura. Kjo është arsyeja pse amerikanët dhe evropianët nuk donin t’i linin asgjë fatit.
Që nga fillimi i krizës ukrainase, diplomatët amerikanë dhe evropianë kanë bërë lëshime ndaj Serbisë, me qëllim që ta qetësojnë atë dhe ta bindin se ajo mund të ndjekë interesat e saj në rajon në mënyrë paqësore dhe me mbështetjen e Perëndimit. Sigurisht, Serbisë nuk iu ofrua gjithçka që donte (aneksimi i veriut të Kosovës, Republika Srpska dhe Mali i Zi), gjë që gjithashtu do të kërcënonte paqen. Në vend të kësaj, iu ofrua të kishte më shumë ndikim në vendet fqinje përmes mjeteve paqësore.
Në Mal të Zi dhe Bosnje, me mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare, Gjukanoviç, Izetbegoviç dhe Komsiç u hoqën nga pushteti, politikat e të cilëve ishin një shenjë e kundërshtimit të ashpër ndaj aspiratave të Beogradit për të dominuar rajonin.
Së fundi, përveç që SHBA-ja dhe BE-ja vazhdojnë të bëjnë presion ndaj autoriteteve të Kosovës për të formuar ZSO-në(Asosacionin), Escobar në një moment e kërcënoi hapur Kurtin se ai do të shkarkohej dhe do të zëvendësohej me dikë më bashkëpunues.
Nëse në kontekstin e lartpërmendur shikojmë sulmin e një grupi paramilitar ndaj policisë së Kosovës në Banjskë, atëherë shumëçka bëhet më e qartë.
Policia e Kosovës ka njoftuar se tek anëtarët e arrestuar të Grupit Banjska ka gjetur dokumente, të cilat i lidhin me Milan Radoiçiçin, njeriun kyç të Vuçiçit në veri të Kosovës. Vuçiç ishte shumë i interesuar për armatosjen e këtij dhe grupeve të ngjashme në veri, sepse Serbia mund të llogarisë mbështetjen e Perëndimit, pasi përfaqëson një kërcënim të besueshëm për paqen dhe vendet fqinje.
Në këtë kuptim, mjaft indikative është deklarata e presidentit të Serbisë, në të cilën legjitimon rebelimin e Grupit Banjska dhe zbulon se rreziku i luftës është argumenti i tij kryesor: “Megjithëse kam paralajmëruar çdo ditë, si në Bruksel dhe në New York, që e gjithë kjo mund të ndodhte dhur, pakkush donin të dëgjonin. Serbët nga Kosova dhe Metohia u rebeluan, duke mos dashur të vuajnë më terrorin e Kurtit”.
Fakti që forcat policore të Kosovës pa ndihmën e KFOR-it arritën të eliminojnë apo arrestojnë një pjesë të grupit të Banjskës (por jo të gjithë) paraqet një fitore relative për Kurtin, d.m.th një poshtërim për Vuçiçin, i cili arsyeton vendimin e tij për të mos u hakmarr me arsyetimin se “Kurti po përpiqet ta fusë Serbinë në konflikt me e NATO-n”.
Duke pasur parasysh se ai është nën presionin e së djathtës proruse, Vuçiçit mund t’i duhet ende të gjejë një mënyrë për të përdorur forcën kundër strukturave të Kosovës dhe për të rikthyer besueshmërinë e tij, të cilën ai e sugjeroi në fjalët përmbyllëse të prezantimit të tij: “E jona është të shterojmë gjithçka mundemi që të mos ketë gjakderdhje më të madhe. Varet nga ne që të përpiqemi të ruajmë paqen, por nëse dikush mendon se… (pauzë më e gjatë….atëherë, kur të marrim një vendim, do t’ju njoftojmë.”
Nëse Prishtina, Sarajeva dhe Podgorica ishin të bindura se lufta në Ukrainë ishte shansi i tyre për të realizuar interesat e tyre, tani është fare e qartë se lufta në Ukrainë është një shans për Serbinë dhe politikën serbe në rajon në përgjithësi. Boshnjakët, shqiptarët dhe malazezët janë në mbrojtje politike, kurse serbët në ofensivë.
Nuk ka dyshim se Vuçiç, përmes Radoiçiçit në veri të Kosovës dhe Dodikut në Bosnje, do të vazhdojë të shprehë kërcënime të besueshme për paqen, në mënyrë që në negociatat në Bruksel dhe New York, ai të “shpëtojë paqen”, si dikur Millosheviçi, duke iu vënë kushte diplomatëve perëndimorë me shënjestër qeveritë antiserbe në rajon (në të cilat nuk bën pjesë vetëm Kurti, sepse ai kombinon me mjeshtëri kundërshtimin ndaj bashkësisë ndërkombëtare dhe bashkëpunimin me të).
Puna e diplomatëve si Escobar dhe Lajçak është të përdorin ndikimin amerikano-evropian në Sarajevë, Podgoricë dhe Prishtinë për të siguruar paqen, pa përdorur burimet e aleancës së NATO-s dhe pa rrezikuar sigurinë e ushtarëve të KFOR-it, veçanërisht pas dy trazirave të fundmajit, prej tyre kanë mbetur dhe pa këmbë nga dhuna serbe.
Ashtu si një shekull e gjysmë më parë, diplomacia perëndimore është e ndarë mes dy aspiratave kontradiktore, gjë që ndoshta më së miri mund të ilustrohet nga fjalët e Bismarkut se “një ditë mund të shpërthejë një luftë e madhe në Evropë për shkak të ndonjë marrëzie në Ballkan”. /tesheshi.com
