Principet fetare nuk e dëmtojnë ekonominë në tërësi dhe as bizneset në veçanti. Vlerat islame e kompletojnë më tej karakterin dhe profesion- alitetin e individëve që i mbartin, duke prodhuar vetëm vlerë të shtuar për sipërmarrjet e ndryshme në veçanti dhe për shoqërinë në tërësi.
Vitet e fundit, sipërmarrjet po i kushtojnë një rëndësi të veçantë menaxhimit të burimeve njerëzore. Këto të fundit përbëjnë një faktor jo vetëm kom- petitiv në lidhje me ambientin e jashtëm, por sjellin edhe një sërë vlerash, që të menaxhuara me kujdesin e etikës dhe kompetencën e biznesit, shndërrohen në një levë strategjike që çon drejt suksesit.
Studimet bashkëkohore kanë treguar që për të arritur sukses, një organizim duhet të krijojë një lid- hje të fortë mes vlerave të fuqisë punëtore dhe strategjisë së sipërmarrjes, duke i shkrirë në një të vetme.
Në një realitet të globalizuar, politikat e menaxhimit të burimeve njerëzore sa vijnë e bëhen edhe më komplekse për t’i bërë ballë ndryshueshmërisë së teknologjisë, së kulturave dhe mendësive, të kushteve të tregut, të shijeve të konsumatorëve, për t’i bërë ballë krizave financiare që godasin herë pas here ekonominë.
Një nga proceset e menaxhimit të burimeve njerëzore është përputhja e objektivave individuale të këtyre të fundit me objektivat e organizatës në të cilën bëjnë ose kanë si qëllim të bëjnë pjesë. Në ditët e sotme objektivi kryesor i organizmave ekonomike nuk është më ai i prodhimit të fitimit, por i satisfaksionit të objektivave të të gjithë subjekteve (të brend- shme dhe të jashtme) që mbartin drejtpërsëdrejti apo tërthorazi interesa. Vetëm kështu shkohet drejt një suksesi afatgjatë të kom- panive. Ky pikëvështrim i menax- himit ka udhëzuar menaxherët të dalin nga kornizat e “homo ekonomikus” dhe t’i japin rëndës- inë e duhur etikës dhe responsi- bilitetit. Kështu, duke qenë se çdo organizim ose sipërmarrje ekonomike është e përbërë nga individë, tek burimet njerëzore, përveç kompetencës që është e padiskutueshme, kërkohet çdo ditë e më tepër një bagazh i kon- soliduar morali dhe etike për të mbajtur lart flamurin e përgjegjë- sisë sociale. Edhe pse është e vështirë të shihet një lidhje kaq e
ngushte mes etikës dhe parasë, sot, mbarë shoqëria ka më tepër se kurrë nevojë për prodhimin e kap- italeve nga mendje të shëndosha nga ky pikëvështrim (BE ka hartu- ar një sërë guidash dhe direkti- vash, të ashtuquajtura: Libri i Gjelbër apo Libri i Bardhë). Kjo është e vetmja zgjidhje për të mos pasuruar më tej listën e gjatë të skandaleve në të katër anët e glo- bit, duke filluar që nga kompanitë e kalibrit të Nike/Adidas e Mikrosoft (shfrytëzimi i fuqisë punëtore, monopolizimi i tregut të softweret-ve) e deri tek kriza e fundit e Dubai World.
Meqë Islami përfshin të gjitha fushat e jetës se individit, s’kishte se si ai të mos parashikonte direk- tiva që të disiplinonin sjelljen e njeriut në marrëdhënie pune, çfarëdo qoftë pozita e tij në brendësi të një organizimi ekonomik (drejtues, sipërmarrës apo punëtor i thjeshtë). Në fakt, burimet njerëzore në fenë islame, karakterizohen nga veti që siç do shohim nga analiza e mëposhtme, mund të sjellin vetëm vlerë të shtuar për biznesin, vlera që përputhen plotësisht me etikat bashkëkohore që pretendohet të aderohen nga sipërmarrjet.
Ndër të tjera, janë 4 principe shumë të rëndësishme që filozofia islame vë në dispozicion të njeriut, për të lejuar që ky i fundit të ketë një sjellje etike në biznes dhe jo vetëm “Uniciteti”, “Ekuilibri”, “Zgjedhja e lirë” dhe “Përgjegjësia”, përbëjnë sistemin bazë të sjelljes së besimtarit.
Principi i Unicitetit konsiston në lidhjen e veçante dhe të drejt- përdrejtë që besimtari ka me Zotin, dhe vetëkoshienca e pranisë së Tij në çdo moment dhe kudo që njeriu ndodhet. Besimtari e pra- non Zotin si fuqinë dhe energjinë më të lartë qe ekziston dhe i nën- shtrohet Atij në çdo veprim dhe vendim. Kështu në mendjen e tij krijohet një sensacion i veçantë i shoqërisë që e rrethon, ku “tensioni” që e karakterizon çon drejt harmonisë mes idesë së supremacisë hyjnore dhe ambientit politik, ekonomik, social.
Ndërkohë që Uniciteti krijonte lidhjen vertikale të besimtarit me Krijuesin, Ekuilibri, që shpreh një dimension horizontal, përfshin gjithë vlerat etiko-morale që për- bëjnë bazën e strukturës së çdo ambienti. Këto vlera karakterizo- hen nga një elasticitet logjik për t’i bërë ballë evolucionit dhe adapti- mit të konteksteve në ndryshim të vazhdueshëm. Në ekonomi, Ekuilibri udhëzon njeriun në raportin me dinamikat e prodhimit, të konsumit dhe të distribu- cionit duke i dhënë përparësi objektivave primare. Në një ambi- ent pune, individi duke pasur si qëllim arritjen e ekuilibrit, bën të pamundurën për arritjen e një harmonie me komponentët e tjerë.
Nga ana tjetër, sipas Islamit, njeriu është plotësisht i lirë të ndërmarrë vendime dhe të shpre- hë idetë e tij. Në të njëjtën kohë, të gjitha rezultatet ose më mirë përgjegjësia e rezultateve që derivojnë nga kjo Zgjedhje e lirë, i pëson ai vetë në radhë të parë. Kështu edhe pse fuqia hyjnore është sunduese mbi gjithçka, njeriut i është lënë liri në zgjedhjet e tij. Sipas Islamit, liria individuale dhe liria kolektive lidhen nëpërm- jet urës së koshiencës sociale dhe përgjegjësisë dhe ata që kanë këto virtyte janë më të ngritur tek Zoti i tyre.
Spontanisht kalojmë tek principi i “Përgjegjësisë individuale”, e cila përcaktohet pikërisht nga kornizat e lirisë individuale dhe domosdoshmërisë së respektimit të të gjithë elementeve që për- bëjnë ambientin që na rrethon. Kështu, në Islam, konflikti mes mirëqenies individuale dhe mirëqenies kolektive e humb kup- timin e tij, duke u zëvendësuar nga një interdipendencë mes dy nocioneve. Pikërisht për këtë duhen konsideruar të unifikuara për të prodhuar një rezultat të për- bashkët solidar. Në fakt, liria indi- viduale arrin kulmin e saj, kur indi- vidi përjeton ekzistencën e tij duke u bërë koshient për rolin që ai dhe gjithë të tjerët duhet të luajnë për mirëqenien sociale. Vetëm kështu njeriu mund të jetë i çliruar nga skllavëria e ndjenjave dhe emocionet e dëmshme siç janë egoiz- mi, koprracia, manipulimi etj.
Këto principe, janë të lidhura shumë ngushtë me njëra-tjetrën dhe arritja e tyre është në varësi reciproke. Biznesmeni apo punë- tori i thjeshte musliman, kërkon çdo ditë e më tepër arritjen e këtij ekuilibri të këtij sistemi principesh, ekuilibër që përbën objektivin kryesor të ekzistencës së tij, duke e udhëzuar drejt sjell- jeve dhe vlerave universale.
Tani, le të thyejmë disa mendësi të gabuara mbi fuqinë punëtore praktikante të fesë islame.
Nuk janë të paktë ata që men- dojnë se muslimanët nuk i kushto- jnë rëndësi punës dhe arsimit, por i dedikohen vetëm adhurimit të Zotit të tyre, duke e çuar kohën duke u falur nëpër xhami. Kjo nuk është aspak e vërtetë, sepse pikë së pari çdo opinion duhet të bazohet mbi njohuri të shëndosha dhe jo mbi supozime dhe hamendje boshe. Pikë së dyti në Islam paraz- itllëku është rreptësisht i dënuar, si nga Kurani, ashtu edhe nga tradita profetike. Filozofia islame fton njeriun t’i përkushtohet me vull- net dhe ndershmëri punës dhe dijes të cilat konsiderohen si garantët më të fuqishëm të mirëqenies, si në këtë jetë ashtu edhe në tjetrën. Asnjë besimtar me besim të shëndoshë nuk do kom- prometonte një vend në Parajse (Xhennet) me parazitllëkun, manipulimin dhe korrupsionin në jetën tokësore.
Mendësia tjetër e gabuar është ajo që bazohet në pohimin që: muslimanët janë të drejtë me muslimanët, por jo me njerëzit e feve të tjera apo ateistët! Islami i kushton një rëndësi shumë të veçantë drejtësisë në marrëdhëni- et e muslimanëve me njëritjetrin dhe me jomuslimanët. Në islam janë të dënueshme ndjenjat apo veprimet raciste. Në realitetin që po jetojmë, ata që po diskrimino- hen janë pikërisht muslimanët. Kjo ndjenjë e injektuar nga propa- gandat e mediave, ka çuar në rrit- jen e solidaritetit edhe në marrëd- hënie pune të muslimanëve me njëri-tjetrin. Pikërisht për këtë, në
kompanitë që udhëhiqen nga tit- ullarë të fesë islame, i jepet prece- dencë punësimit të individëve që përveç kompetencës profesionale të jenë edhe besimtarë: si shem- bull po sjell diskriminimin e vajzave mbartëse të veshjes islame, të cilat përbuzen nga tregu i punës (sidomos ne administratën publike) megjithëse kanë formimin arsimor dhe profesional të kërkuar. Në fakt, në lidhje me gruan muslimane, ka një sërë mendësish të tjera të gabuara siç janë: gratë muslimane nuk arsi- mohen, apo ato jetojnë plotësisht nën vartësinë e burrave (ku janë këta të fundit që i kushtëzojnë dhe i ndrydhin në jetën e tyre sociale dhe intelektuale). Në lidhje me këtë, arsimimit dhe formimit intelektual të gruas, Islami i kush- ton një rëndësi të veçantë, sepse ajo konsiderohet si edukatorja kryesore e fëmijëve dhe, si rezultat, e brezit të ri. Kështu, realiteti vërteton që universitetet në Shqipëri janë plot me të rinj dhe të reja muslimanë që presin vetëm të bëhen pjesë aktive e ekonomisë së vendit, duke shfaqur potencialin e tyre pjellor dhe jo shterpë siç men- dojnë mendje të painformuara. Nga ana tjetër, sigurisht që ka realitete si për shembull në disa vende arabe apo në të ashtuquaj- tura islame, ku vihet re një nivel shumë i ulët i arsimimit, në veçan- ti i gruas. Studiues të kalibrit inter- nacional, kanë vërtetuar që këto janë thjesht rezultat i kulturës trib- ale-patriarkale dhe keqinterpretimit të principeve fetare. Këto të fundit bëjnë që të hasim raste spo- radike jo të pëlqyeshme dhe në shoqërinë tonë, prandaj le të gjykojmë objektivisht mbi Islamin dhe mos i përgjithësojmë. Secili duhet ta lirojë mendjen dhe mendimin nga skllavëria e medi- ave dhe injorancës të cilat, siç thotë Tariq Ramadan, na bombar- dojnë me informacione duke mos na informuar në të vërtetë dhe duke mos incentivuar diskutimet dhe debatet mbi shkaqet dhe pasojat e fakteve te caktuara. Duhet, vazhdon z. Ramadan, t’i paraqesim ne këto të fundit sepse është e drejtë themelore e të gjithëve, për mos t’u bërë viktimë e propagandave që kanë për qëllim të nxjerrin padrejtësisht, Islamin në dritë të keqe.
Gjithashtu, në marrëdhënie pune, edhe megjithëse lejohet hierarkia e funksioneve dhe roleve, Islami ka si objektiv vendosjen e ekuilibrit mes niveleve të ndryshme dhe respektimin e ndryshueshmërisë së përbërësve të kolektivit. Në fakt, ka shumë hadithe që disiplinojnë me për- pikëri, veçanërisht sjelljen e sipërorëve mbi punëtorët nën vartësinë e tyre, sepse pikërisht këtu gjen më tepër praktikim abuzimi i pushtetit (Pejgamberi a.s. predikonte nëpërmjet islamit zhdukjen e skllavërisë). Nga anae premte, tjetër, Islami incentivon punëtorët të organizohen në mbrojtjen e të drejtave të tyre (sindikatat e sotme): kështu pejgamberi a.s. i ka nxitur muslimanët ta ndihmojnë njëri-tjetrin në parandalimin e shtypësve të të drejtave.
Një mendësi tjetër e gabuar, që qarkullon në opinion, konsis- ton në faktin se muslimanët, jetën dhe idetë e tyre i bazojnë tek një guidë normash dhe vlerash të prapambetura për realitetin ku jetojmë. Gjithashtu, mendohet që janë shumë pak fleksibël për t’iu përshtatur ndryshimeve dhe të rejave që karakterizojnë shoqërinë në përgjithësi dhe jetën ekonomike në veçanti. Në lidhje me këtë, realiteti po tregon të kundërtën. Në arenën ndërkom- bëtare flitet çdo ditë e më tepër për një sistem të plotë dhe të sofistikuar të ekonomisë islamike; rrjeti i bankave dhe dritareve islamike sa vjen e dendësohet; kompanitë që mbajnë lart fla- murin e etikës islame po korrin suksese në të katra anët e globit; titujt islamikë në bursa qëndrojnë në vendet e para për nga vlera dhe stabiliteti. Islami ka predikuar që 14 shekuj më parë futjen e etikës dhe përgjegjësisë sociale në biznes. Sot gjithë bota, mbas gjithë skandaleve të multina- cionaleve skllavopronare dhe bankave manipuluese po kërkon me shumë vështirësi t’i imponojë kompanive guida mbi adaptimin e kodeve etike në menaxhimin e fuqisë punëtore dhe mbrojtjen e interesave të konsumatorëve. Islami, me imponimin e trans- parencës ka mbrojtur gjithnjë interesat e këtyre te fundit, ndërsa punëtorëve u ka dhënë shekuj më parë të drejtat sindikale. Shumë banka perëndimore, për të dalë nga kriza, po praktikojnë dhënien e kredive pa interes duke kopjuar principet islame, etj.
Për të përforcuar më tej koherencën e principeve islame në ekonomi, konceptit të Kontrollit të Brendshëm (Internal Auditing), i është dhënë jetë me kohë në ekonominë islame. Kompanitë, në të gjithë botën, po investojnë shifra marramendëse në këtë drejtim. Kështu, principi i Unitetit dhe i Ekuilibrit, duke u aplikuar në të gjitha raportet mes organizimit dhe kapitalit njerëzor, shpie në forcimin e besimit reci- prok, ndershmërisë dhe respek- timit të interesave të komponen- tëve, duke ndërtuar skeletin e një Internal Auditingut “islamik” të suksesshëm dhe modern.
Si përfundim do të shtoja që principet fetare nuk e dëmtojnë ekonominë në tërësi dhe as bizneset në veçanti. Vlerat islame e kompletojnë më tej karakterin dhe profesionalitetin e individëve që i mbartin, duke prodhuar vetëm vlerë të shtuar për sipër- marrjet e ndryshme në veçanti dhe për shoqërinë në tërësi. Lufta kundër paragjykimeve dhe pro- pagandave qëllimkëqija duhet të intensifikohet për të hapur dyert e kompanive burimeve njerëzore muslimane./Ekonomia-Islame
