Pozicioni delikat i Uashingtonit përballë zgjedhjeve në Turqisë
Raundi i parë i zgjedhjeve turke të dielën përfundoi pa asnjë kandidat presidencial që nuk mori një shumicë absolute, që do të thotë se dy kandidatët kryesorë do të përballen sërish me njëri-tjetrin në balotazhin presidencial të 28 majit.
Presidenti Recep Tayyip Erdogan dhe kreu i opozitës Kamal Kilicdaroglu do të konkurrojnë për presidencën, në një kohë kur Uashingtoni po tregon një qëndrim neutral dhe po mban një distancë të barabartë kur bëhet fjalë për të dy kandidatët.
Marrëdhëniet e ndërlikuara mes dy vendeve
Uashingtoni dhe Ankaraja kanë një marrëdhënie të ndërlikuar që është më e ndërlikuar se marrëdhënia e zakonshme që bashkon një vend të madh me interesa në mbarë botën dhe një shtet të madh në rajon që dëshiron të ushtrojë ndikim në mjedisin e tij gjeografik.
Shtetet e Bashkuara janë udhëheqësi de fakto i Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO), ndërsa Turqia ka ushtrinë e dytë më të madhe pjesëmarrëse në Aleancë pas SHBA-së. Konsiderohet si një aleat i Shteteve të Bashkuara në përgjithësi, por disa çështje kanë çuar në tensione mes dy vendeve gjatë viteve të fundit.
Disa nga çështjet që bien në sy janë: blerja nga Turqia e raketave anti-ajrore ruse S-400, mosmarrëveshjet për praninë e ushtrisë turke në Siri, çështja e të drejtave të njeriut dhe “masakra e armenëve”, tensionet në Mesdheun Lindor, pranimi i Suedisë në NATO, si dhe të gjitha marrëdhëniet më intensive mes Turqisë dhe Rusisë.
Tensionet, por…
Amerika i ka dhënë strehë Fethullah Gulenit, një tjetër faktor që ndërlikon marrëdhëniet mes dy vendeve.
Alper Coskun, një ekspert për çështjet turke në Carnegie Endowment for International Peace, beson se Uashingtoni është i shqetësuar për thellimin e marrëdhënieve të Ankarasë me Moskën. Gjithashtu, Presidenti Biden nuk e ftoi Erdoganin të marrë pjesë në dy samitet e demokracisë të kryesuara nga SHBA.
Turqia, nga ana tjetër, mbetet e zemëruar me politikën e Uashingtonit për të mbështetur njësitë kurde në Siri të lidhura me Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK). Ankaraja është gjithashtu e shqetësuar për thellimin e marrëdhënieve politike dhe bashkëpunimit të mbrojtjes midis rivalit të saj të përhershëm Greqisë dhe Shteteve të Bashkuara.
Nga ana e tij, Charles Kupchan, një ish-zyrtar i lartë në Këshillin e Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, thotë se marrëdhëniet midis Uashingtonit dhe Ankarasë janë përmirësuar shumë. Disa javë më parë, Shtetet e Bashkuara dhanë dritën jeshile për t’i shitur softuer ushtarak Turqisë për ta ndihmuar atë të modernizojë avionët e saj luftarakë F-16.
Vëllimi i tregtisë mes dy vendeve u rrit vitin e kaluar në gati 34 miliardë dollarë, nga të cilat 19 miliardë dollarë ishin eksporte amerikane dhe 15 miliardë dollarë eksporte turke.
Paralajmërim nga Uashingtoni
Gjatë fushatës së tij zgjedhore 2020, presidenti Joe Biden e quajti udhëheqësin turk Rexhep Tajip Erdogan një “autokrat” dhe tha se Shtetet e Bashkuara duhet të mbështesin kundërshtarët e Erdoganit.
Marrëdhëniet mes dy vendeve janë përmirësuar ndjeshëm që kur Biden erdhi në pushtet dhe të dy presidentët janë takuar disa herë në margjinat e samiteve të NATO-s apo takimeve të G20-ës.
Lufta e Rusisë në Ukrainë ka rritur rëndësinë e Turqisë për Uashingtonin, veçanërisht për shkak të qëndrimit të saj për furnizimin e Ukrainës me dronët turq dhe rolit të saj kyç në marrëveshjen e eksportit të grurit ukrainas.
Kur u pyet për raundin e parë të zgjedhjeve të Turqisë të dielën, Biden u përgjigj: “Unë vetëm shpresoj … kushdo që fiton do të fitojë.” Në këtë mënyrë, administrata e tij mbajti një qëndrim neutral ndaj kandidatëve.
Zëdhënësi i Këshillit të Sigurisë Kombëtare, John Kirby, konfirmoi qëndrimin e Biden, duke thënë: “Ne përgëzojmë popullin turk për shprehjen e dëshirave të tyre në qendrat e votimit në mënyrë paqësore dhe populli turk duhet të vendosë se si do të duket qeveria e tyre.”
Rezultatet e raundit të parë të zgjedhjeve krijuan një situatë të pakëndshme për administratën Biden, pasi shumë në administratën e tij e shohin Erdoganin si një sundimtar joliberal që ka dëmtuar demokracinë në vendin e tij. Megjithatë, në të njëjtën kohë, ata e kuptojnë se Turqia është një aleat strategjik në NATO dhe në luftën e Rusisë kundër Ukrainës, dhe në dritën e tensioneve të vazhdueshme në Lindjen e Mesme, Uashingtoni nuk mund thjesht t’i kthejë shpinën sundimtarit të fuqishëm turk.
Zyrtarët nga administrata e Bidenit janë shprehur ngushtë në lidhje me preferencat e tyre në muajt e fundit, megjithëse shumica preferojnë opsionin që Erdogan të humbasë zgjedhjet. Presidenti turk nuk gëzon shumë simpati mes qarqeve me ndikim në Uashington, kryesisht për shkak të orientimit të tij islam dhe nacionalist. Në fund të fundit, ai është gjithashtu një përfaqësues i lëvizjes së Islamit politik që Uashingtoni dhe shumica e kryeqyteteve perëndimore nuk duan ta shohin në pushtet në Lindjen e Mesme.
Kujdesi i administratës Biden për të folur për zgjedhjet në Turqi buron nga dëshira e Uashingtonit për të mos treguar përfshirjen e tij në zgjedhjet e huaja, gjë që është në kundërshtim me thirrjen amerikane që ato të jenë të lira, të drejta dhe jo të dhunshme.
Në të njëjtën kohë, administrata Biden nuk dëshiron të sigurojë “material” që Presidenti Erdogan mund të përdorë për të marrë më shumë vota.
Presidenti turk akuzoi opozitën e tij për bashkëpunim me Uashingtonin dhe kritikoi gjithashtu ambasadorin amerikan Jeff Flake për takimin me rivalin e tij Kilicdaroglu.
Premtimet e Uashingtonit dhe Kilicdaroglu
Gjatë një interviste me The Wall Street Journal, kandidati i opozitës turke Kilicdaroglu theksoi se Ankaraja do të respektonte vendimet e Perëndimit në lidhje me sanksionet kundër Rusisë dhe gjithashtu premtoi se do të pajtohej me hyrjen e Suedisë në NATO përpara samitit të saj në korrik.
Megjithë premtimet e liderit të opozitës, Soner Cagaptay, një ekspert për çështjet turke në Institutin e Uashingtonit për Politikën e Lindjes së Afërt, beson se zyrtarët amerikanë u sollën me kujdes në raundin e parë dhe ka të ngjarë të vazhdojnë ta bëjnë këtë në raundin e dytë të zgjedhjeve.
“Politika e Uashingtonit ka qenë neutrale me shpresën se Kilicdaroglu do të fitojë, por kjo mund të mos ndodhë,” tha Cagaptay në një artikull të botuar nga Instituti.
Dhe Steven Cook, ekspert i çështjeve turke në Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë, beson se politika e jashtme gjatë mandatit të Erdoganit, nëse ai fiton, nuk do të ndryshojë nga ajo aktuale, me faktin se ai do të përpiqet të rifillojë marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara.
Megjithatë, Cook thotë se “Prioritetet e politikës së jashtme të Kilicdaroglu janë shumë më të vështira, pasi ai ka qëndruar i heshtur për natyrën e marrëdhënieve të ardhshme me Shtetet e Bashkuara të Amerikës”. /tesheshi.com/
