Në verën e vitit 1863, një gazetë e Karolinës së Veriut raportoi vdekjen e një “afrikani të respektuar”, të cilin e quanin “Xha Mireau”.
Omar ibn Saeed, një musliman, lindi në 1770 në Sengal dhe ishte në skllav për 56 vjet derisa vdiq. Në 2021, “Omar”, një opera për jetën e tij, do të shfaqej premierë në Spoleto Festival në Charleston, Karolina e Jugut.
Zakonisht mendohet se muslimanët ishin emigrantë që erdhën në Shtetet e Bashkuara në shekullin e 20-të, dhe megjithatë për më shumë se tre shekuj muslimanë afrikanë, të tillë si Omar, ishin të pranishëm në këtë shtet. Ata u rritën në Senegal, Mali, Guinea, Sierra Leone, Gana, Benin dhe Nigeri, ku Islami është njohur që nga shekulli i 8-të dhe u përhap në mijëra të hershëm.
Vlerësimet ndryshojnë, por nga 12.5 milion afrikanë të sjellë në Amerikë, kishte të paktën 900,000. Midis 400,000 afrikanëve që jetuan si robër në Shtetet e Bashkuara, dhjetëra mijëra ishin muslimanë.
Megjithëse ishin pakicë në mesin e popullatës së skllavëruar, muslimanët u njohën si asnjë komunitet tjetër. Pronarët e skllevërve, udhëtarët, gazetarët, studiuesit, diplomatët, shkrimtarët, priftërinjtë dhe misionarët shkruanin për ta. Themeluesi i Xhorxhias, James Oglethorpe, presidentët Thomas Jefferson dhe John Quincy Adams, Sekretari i Shtetit Henry Clay, autori i himnit amerikan Francis Scott Key dhe piktori e babai themelues Charles W. Peale u njohën me disa prej tyre.
Shenja të dukshme të besimit
Muslimanët binin në sy pjesërisht, sepse ata vazhdimisht, kur ishte e mundur, respektonin parimet më shprehëse të fesë së tyre. Lutja, shtylla e dytë e Islamit, ishte një nga shenjat e dukshme të besimit, të vërejtur nga skllevërit dhe skllavopronarët.
Në një autobiografi të vitit 1837, Charles Ball, i cili shpëtoi nga skllavëria, shkroi me hollësi për një burrë që lutej pesë herë në ditë në një gjuhë që të tjerët nuk e kuptonin. Ai shtoi: “Unë i njihja disa prej tyre, të cilët duhet të kenë qenë muhamedanë nga ato që kam mësuar që atëherë; megjithëse në atë kohë nuk dija asgjë për fenë e Muhamedit”.
Charles e tha këtë për Bilalin e Guinesë, i cili u skllavërua nga gjyshi i tij në Sapelo, Xhorxhia: “Pesë herë në ditë ai kthehej nga lindja dhe i lutej Allahut”. Ai gjithashtu dëshmoi se “muslimanët e tjerë të devotshëm i luteshin Allahut në mëngjes, në mesditë dhe në mbrëmje”.
Yarrow Mamoout, një tjetër musliman shumë i shquar, u soll nga Guinea në 1752, kur ai ishte 16 vjeç. Pas 44 vjet skllavërie, ai u la i lirë dhe bleu një shtëpi në Uashington, DC. Mamoout ishte një lloj i famshëm, “shpesh shihej dhe dëgjohej në rrugë duke iu falur Zotit – dhe duke folur me të”, tha artisti i shquar Charles Willson Peale.
Burrat dhe gratë që ishin skllavëruar më parë në Xorxhia në vitet 1930 përshkruan se si të afërmit e tyre dhe të tjerët luteshin disa herë në ditë: “ata uleshin në qilima, përkuleshin dhe shqiptonin fjalë të çuditshme…”
Eshtë e vështirë të imagjinohet se si këta njerëz jashtëzakonisht të varfër mund të japin lëmoshë, shtylla e tretë e Islamit, megjithatë lëmosha ishte më e përhapura dhe elastike nga të gjitha praktikat fetare muslimane.
Duke reflektuar ndikimin musliman, jomuslimanët përgjatë Karaibeve deri më sot japin sadaka (së cilës i thonë sarak), të pavetëdijshëm për origjinën e tij islame.
Agjërimi dhe kërkesat dietike
Nuk ka dyshim se shtylla e katërt islame, agjërimi, ishte jashtëzakonisht i vështirë për njerëzit që nuk kishin ushqim të mjaftueshëm dhe punonin jashtë orarit. Sidoqoftë, Bilali dhe familja e tij e madhe agjëruan gjatë Ramazanit. Rrëmbyer në Mali kur ishte 14 vjeç, 60 vjet më vonë ai ishte ende një “Muhamedan i rreptë; (ai) nuk pi alkool dhe agjëron, veçanërisht gjatë Ramazanit,” shkroi pronari i tij James Hamilton Couper.
Thuhet se edhe Omar ibn Said agjëronte. Të tjerët, jeta e të cilëve nuk është regjistruar mund të ketë përdorur të njëjtin justifikim si Muhamed Kaba në Xhamajka: sa herë që duhej të agjëronte, ai bënte sikur ishte i sëmurë.
Zakonet e ngrënies islame përmenden në disa dëshmi. Për një kohë të gjatë, Yarrow Mamoout u tha njerëzve “nuk është mirë të hani mish derri” dhe që “pirja e uiskit është shumë e keqe”.
Ata binin në sy me rrobat e tyre
Përveç respektimit të parimeve të Islamit, muslimanët, kur ishte e mundur, dalluan nga mënyra e veshjes. Në Xhorxhia, disa gra mbanin një vello, ndërsa burrat kishin një fez turk ose çallmë të bardhë.
Thuhet se duke shmangur veshjet e ashpra dhe degraduese të skllevërve, myslimanët, të cilët mundën të rifitojnë një pjesë të pronësisë mbi trupat e tyre, shprehnin besnikëri ndaj fesë së tyre dhe në veshje.
Kuriozitet dhe shkrim-lexim
Muslimanët zgjuan kuriozitet dhe për shkak të shkrim-leximit të tyre, domosdoshmërisë islame, sepse besimtarëve u kërkohej të lexonin Kur’an.
Ky shkrim-lexim fitohet në shkolla dhe, për shumicën e njerëzve të arsimuar, në institucionet e arsimit të lartë vendas ose të huaj. Kjo i veçoi ata nga afrikanët jomuslimanë, si dhe shumë amerikanë analfabetë, skllevër dhe të lirë.
Një pronar skllevërish që kërkonte një skllav 30-vjeçar, përmendte vetëm një karakteristikë në njoftimin e 1805: Duhet të një njeri me “fytyrë serioze që shkruan në arabisht”.
Dy vjet më vonë, Ira P. Nash, një mjeke dhe pronare tokash, tërhoqi vëmendjen e Thomas Jefferson – në tre letra dhe në një takim – për gjendjen e dy muslimanëve. Të kapur në Kentaki, ata ikën në Tenesi, ku u arrestuan dhe nga ku shpëtuan edhe dy herë. Ai i dha Jefferson dy faqe në arabisht. Mbi to ishte edhe surja (kapitulli) i fundit i Kur’anit, En-Nas, i cili flet për strehimin tek Allahu dhe të keqen, e cila ishte një analogji e përsosur me situatën e tyre.
Duke kërkuar një përkthim, Jefferson i dërgoi ato letra studiuesit dhe abolicionistit Robert Patterson. Ai mendoi se po shkruhej për “historinë e këtyre njerëzve, siç thanë ata vetë”.
Me sa duket, bazuar në atë që do të zbulonte historia, presidenti ishte i gatshëm të “siguronte lirimin e këtyre njerëzve”. Por ata humbën gjurmët para se ai të ndërhynte.
Duke shkruar për Vëllazërinë Muslimane
Edhe sot ka dorëshkrime nga Brazili dhe Panama në Bahamas, Trinidad dhe Haiti. Ato janë shkruar nga muslimanë anonimë dhe disa të njohur, ku ka thirrje dhe paralajmërime që muslimanët të qëndrojnë besnikë ndaj Islamit. Disa janë të lidhura me kryengritjen muslimane të vitit 1835 në Bahia.
Muhamed Kaba Saghanugh, i cili u kap në 1777 gjatë rrugës për në Timbuktu dhe u dëbua në Xhamajka, në 1823 shkroi një dokument me 50 faqe në arabisht. Adresuar në “komunitetin e burrave dhe grave muslimane”, është një manual me udhëzime mbi lutjen, martesën, abdesin (larjen rituale) dhe përmban komente dhe referenca për tekstet klasike islame.
Ndryshe nga autobiografitë e ish-skllevërve, duke përfshirë afrikanë si Olaudah Equiano, muslimanët shkruanin për komunitetin e tyre, jo për audiencat perëndimore.
Në SHBA, Bilali shkroi një dokument me 13 faqe, pjesë e një vepre tuniziane të shekullit të 10-të nga Ibn Abu Zayd al-Qairawani. Eshtë shkruar në një letër e prodhuar në Itali për tregun e Afrikës Veriore, e cila përfshin pyetje intriguese se si lindi ajo letër.
Për Salih Bilali, pronari i tij shkruajti: “Lexon arabisht dhe ka Kur’an (të cilin nuk e kam parë) në atë gjuhë, por ai nuk e shkruan atë”. Në mënyrë të ngjashme, Bilali, i cili “mbajti të gjitha” dokumentet “nga plantacioni në arabisht… u varros me Kur’anin e tij dhe lëkurën e deleve për adhurim”.
Këto përmendje të herëpashershme të Kur’anit në plantacione të largëta ngrenë pyetjen se ku i kanë marrë ato. Ndoshta, si të tjerët që mësuan përmendësh Kur’anin në Amerikë, ata e shkruajtën vetë atë.
Blues
Ndikimi i muslimanëve afrikanë të robëruar është ende i dukshëm edhe sot. Terminologjia arabe ka mbijetuar në gjuhën Gullah të Karolinës së Jugut, në këngët trinidadiane dhe peruane, në saraikën e Karaibeve dhe në një numër fesh si shandani, umbanda dhe makumba në Brazil, vodun në Haiti, regla lucumi dhe palo mayombe në Kubë.
Për më tepër, një kontribut i rëndësishëm musliman, blues, është pranuar nga muzikologët kryesorë që nga vitet 1970. Rrënjët e blues-it mund të gjenden në një lloj interpretimi me një ton solo, i ngadaltë pa instrumente, me fjalë të zgjatura, pauza dhe melizëm, të cilat janë të gjitha elemente të stilit islam të këndimit dhe recitimit.
Me interes të veçantë është afërsia me ezanin e Levee Camp Holler W.D. “Bame” nga Stewart, filmuar në 1947 në burgun Parchman në Misisipi. Kur ato luhen krah për krah, është e vështirë të thuash kur njëra mbaron dhe tjetra fillon.
Blues është një nga kontributet më të qëndrueshme dhe më të neglizhuara të muslimanëve afrikanë në kulturën amerikane.
Histori e harruar
Me kalimin e kohës, historia, madje edhe prania e muslimanëve afrikanë në Amerikë, është zbehur nga kujtesa. Por, pas tragjedisë së 11 shtatorit 2001, ka një interes në rritje për këtë histori të harruar, e cila është një zbulim befasues për shumicën.
Muslimanët afrikano-amerikanë e përdorën atë për të pretenduar një prejardhje antike dhe komunitetet e imigrantëve për të treguar se Islami, larg nga të qenit i huaj, është po aq amerikan sa edhe krishterimi.
Sot, njerëzit në botën e gjerë islame janë gjithnjë e më të interesuar në këtë histori ndërkombëtare të Islamit.
Si afrikanë dhe si muslimanë, njerëzit që jetuan besimin e tyre në shtypjen e tmerrshme të skllavërisë amerikane kontribuan në strukturën shoqërore, fetare dhe kulturore të këtij shteti.
Trashëgimia muslimane, e njohur ose jo, ende jeton. Historia e tyre është një histori afrikane, një histori muslimane dhe një histori amerikane. /tesheshi.com/
