Morali i mirë- burimi i tolerancës
Vlerat Islame të thithura nga njeriu dhe të zbatuara në jetën e përditshme e bëjnë njeriun tolerant
Toleranca në fenë Islame është një pjesë e një koncepti më të madh dhe më të gjerë në terminologjinë islame e cila quhet “Morali i mirë”.
Ky term është aq i gjerë dhe përfshirës saqë sqarimet e dijetarëve në lidhje me këtë gjë janë të llojllojshme.
Hasan Basriu e definon si: “fytyrçelësi, bamirësi dhe largim të dëmeve”.
Abdullah Mubareku e definon si: “të durosh atë që ta bëjnë njerëzit”.
Imam Ahmedi e definon si: “mos u zemëro dhe mos ke mëri”.
Maverdiu e definon si: “sjellje e lehtë, butësi, fytyrçelësi, gojëmbëlsi dhe mosrefuzim”.
Gazaliu e definon si: “njeri të posedon turp, të mos dëmtojë, të jetë shumë i mirë, të flet drejtë, të flet pak, të unon shumë, të gabon pak, të mos jetë kureshtar, bamirës, i kujdesshëm për farefisin, falënderues, dinjitoz, i kënaqur, i butë, përdëllestar, i ndershëm, me dhembshuri, të mos jetë mallkues, ofendues, bartës fjalësh, përgojues, nxitues, ziliqar e koprrac, por është fytyrëndritur dhe i buzëqeshur…”
Ajetet Kuranore dhe hadithet e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem na urdhërojnë me lloj-lloj fjalësh dhe veprash të cilat futen nën emërtimin “moral i mirë”.
Në vijim do t’i përmendim disa ajete dhe hadithe që flasin për këtë temë:
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوًّا مُّبِينًا [الإسراء:53]
“E ti robërve të Mi thuaju: “Le ta thonë atë që është më e mira, pse djalli ndërsen mes tyre, e është e ditur se djalli është armik i hapët i njeriut”. (El-Isra: 53).
وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْناً وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ [البقرة: 83]
“… të silleni mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmve, ndaj jetimëve, ndaj të varfërve dhe njerëzve u thuani fjalë të mira; Faleni namazin dhe jepni zeqatën…”. (El-Bekare: 83).
ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ [النحل:125]
“Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që është më e mira. Zoti yt është Ai që e di më së miri atë që është larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miri për të udhëzuarit”. (En-Nahl: 125).
وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ [العنكبوت:46]
“Ithtarët e librit mos i polemizoni ndryshe (kurr i thirrni në fenë tuaj) vetëm ashtu si është më së miri, përveç atyre që janë mizorë dhe thuajuni: “Ne i besuam asaj që na u zbrit neve dhe që u zbriti juve dhe se Zoti ynë dhe Zoti juaj është një, dhe se ne i jemi dorëzuar Atij”. (El-Ankebut: 46).
وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ • وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ [فصلت:33 ـ 34]
“E kush është në rrugë më të mirë se ai që thërret në rrugën e All-llahut, që bën vepra të mira dhe që thotë: “Unë jam prej myslimanëve?”
Nuk është e barabartë e mira dhe e keqja. Andaj, (të keqen) ktheje në mënyrën më të mirë, se atëherë ai, me të cilin kishit njëfarë armiqësie, do të bëhet mik i afërt”. (Fussilet: 33- 34).
ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ [المؤمنون:96]
“Ti të keqen kthe me më të mirën. Ne e dimë më së miri atë që shpifin ata”. (El-Muminun: 96).
وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا [الفرقان:63]
“E robërit e Zotit janë ata që ecin nëpër tokë të qetë, e kur atyre me fjalë u drejtohen injorantët, ata thonë: “Paqe!”. (El-Furkan: 63).
يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ، وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ، وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ [لقمان:17-19]
“O djali im, fale namazin, urdhëro për punë të mira, e ndalo nga të këqijat, përballo me durim çdo gjë që të godet, vërtet, këto janë nga çështjet më të preferuara.
Dhe mos shtrembëro fytyrën tënde prej njerëzve, mos ec nëpër tokë kryelartë, se All-llahu nuk e do asnjë mendjemadh e që shumë lavdërohet.
Të jesh i matur në ecjen tënde, ule zërin tënd, se zëri më i egër është zëri i gomarit”. (Lukman: 17- 19).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ، يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ، يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ [الحجرات:11ـ 13].
“O ju që besuat, nuk bën të tallet një popull me një popull tjetër, meqë të përqeshurit mund të jenë më të mirë nga ata të cilët përqeshin dikë tjetër, e as gratë me gratë e tjera, sepse mund të ndodhë që gratë e tjera të jenë më të mira se ato që përqeshin (duke e nënçmuar njëri-tjetrin) dhe mos etiketoni njëri-tjetrin me llagape. Pas besimit është keq të përhapet llagapi i keq. E ata që nuk pendohen, janë mizorë.
O ju që keni besuar, largohuni prej dyshimeve të shumta, meqë disa dyshime janë mëkat dhe mos hulumtoni për zbulimin e të metave të njëri-tjetrit, dhe mos përgjoni njëri-tjetrin; a mos ndonjëri prej jush dëshiron të hajë mishin e vëllait të vet të vdekur? Atë pra e urreni! Kini frikë nga ndëshkimi i All-llahut, e All-llahu është mëshirues, Ai pranon shumë pendimin.
O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndërmjet vete, e s’ka dyshim se te All-llahu më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është ruajtur (këqijat), e All-llahu është shumë i dijshëm dhe hollësisht i njohur për çdo gjë”. (El-Huxhurat: 11- 13).
Prej haditheve që flasin për këtë temë janë edhe këto në vijim:
«ما من شيء يوضع في الميزان أثقل من حسن الخلق وإن صاحب حسن الخلق ليبلغ به درجة صاحب الصوم والصلاة»
“S’ka gjë më të rëndë në peshore se sa morali i mirë. Njeriu me moral të mirë arin gradën e atij që agjëron ditën dhe falet natën”. (Sahih, Ebu Davudi dhe Tirmidhiu).
«أنا زعيم ببيت في ربض الجنة لمن ترك المراء وإن كان محقاً، وببيت في وسط الجنة لمن ترك الكذب وإن كان مازحاً، وببيت في أعلى الجنة لمن حسن خلقه»
“I garantoj shtëpi në skaj të xhenetit atij që le polemikën edhe nëse është në të vërtetë, shtëpi në mes të xhenetit atij që le gënjeshtrën edhe nëse është në shaka dhe shtëpi në lartësitë e xhenetit atij që ka moral të mirë”. (Hasen, Ebu Davudi).
«اتق الله حيثما كنت وأتبع السيئة الحسنة تمحها وخالق الناس بخلق حسن»
“Ke frikë Allahun ku do që të jesh, të keqen pasoje me një të mirë e cila e shlyen atë dhe sjellu me njerëzit me sjellje të mirë”. (Hasen, Tirmidhiu).
«أكمل المؤمنين إيمانا أحسنهم خلقاً وخياركم خياركم لنسائهم خلقاً»
“Besimtarët me besim më të plotë janë ata që kanë moral më të mirë, kurse më të mirët nga mesi juaj janë ata që kanë sjellje më të mirë ndaj grave të tyre”. (Hasen, Tirmidhiu).
« لا يدخل الجنة من لا يأمن جاره بوائقه »
“Nuk hy në xhenet ai që nuk e garanton fqiun e tij nga dëmet e tija”. (Muslimi).
«إن المؤمن ليدرك بحسن خلقه درجة الصائم القائم»
“Besimtari me sjelljen e mirë të tij e arin gradën e agjëruesit dhe namazliut”. (sahih, Ebu Davudi).
«إن من أحبكم إلي وأقربكم مني مجلساً يوم القيامة أحاسنكم أخلاقاً»
“Më i dashur dhe më afër meje në ditën e Kiametit është ai që ka moral më të mirë”. (sahih, Tirmidhiu).
«البِّرُ حسن الخلق والإثم ما حاك في صدرك وكرهت أن يطلع عليه الناس».
“Bamirësia është morali i mirë, kurse mëkat është ajo që të shqetëson në gjoks dhe nuk të pëlqen ta kuptojnë njerëzit”. (Muslimi).
وسئل رسول الله صلى الله عليه وسلم عن أكثر ما يدخل الناس الجنة فقال: «تقوى الله وحسن الخلق»، وسئل عن أكثر ما يدخل الناس النار فقال «الفم والفرج»
“E kanë pyetur Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, çka është ajo që më së shumti i fut njerëzit në xhenet? Ka thënë: devotshmëria ndaj Allahut dhe morali i mirë”. Kur e kanë pyetur se çka i fut më së shumti njerëzit në zjarr? Ka thënë: “goja dhe organi”. (Hasen, Tirmidhiu).
«إذا كنتم ثلاثة فلا يتناجى اثنان دون الآخر، حتى تختلطوا بالناس من أجل أن ذلك يحزنه»
“Nëse jeni tre persona mos u vetmoni dy veta në bisedë pa tjetrin, por përzihuni me njerëz, sepse kjo e mërzit atë tjetrin”. (Buhariu).
«ألا أخبركم بمن يحرم على النار أو بمن تحرم عليه النار؟ على كل قريب سهل لين».
“A t’ju tregoj se kush i ndalohet zjarrit dhe kush ndalohet prej zjarrit? Secili njeri i afër, i lehtë dhe i butë”. (Sahih, Tirmidhiu).
وقال النبي صلى الله عليه وسلم لأشج عبدالقيس: «إن فيك خصلتين يحبهما الله الحلم والأناة»
“Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, Eshexh ibën Abdul-Kajsit i ka thënë: “Ke dy veti të cilat i do Allahu, e ato janë butësia dhe mos nxitimi”. (Muslimi).
«إن الله أوحى إليّ: أن تواضعوا حتى لا يفخر أحد على أحد ولا يبغي أحد على أحد »
“Allahu më ka shpallë: tregohuni modest saqë mos të mburret dikush para dikujt dhe mos t’i bëjë zullum dikush dikujt”. (Muslimi).
«لا تحقرن من المعروف شيئاً ولو أن تلقى أخاك بوجه طلق»
“Mos nënçmoni asnjë vepër të mirë, së paku takimi me vëllanë tënd me fytyrë të buzëqeshur”. (Muslimi).
«لا يحل لمسلم أن يهجر أخاه فوق ثلاث ليال، يلتقيان فيعرض هذا ويعرض هذا، وخيرهما الذي يبدأ بالسلام»
“Nuk i lejohet myslimanit të injoroj vëllanë e tij më shumë se tre ditë. Të mos ndodh që kur të takohen t’ia kthejnë shpinën njëri tjetrit. Më i miri prej tyre është ai që i pari ia fillon me selam”. (Sahih, Ebu Davudi).
«لا يفرك مؤمن مؤمنةً إن كره منها خلقاً رضي منها آخر»
“Nuk largon besimtari besimtaren, nëse nuk i pëlqen një sjellje i pëlqen sjellja tjetër”. (Muslimi).
«من أعطي حظه من الرفق فقد أعطي حظه من الخير ومن حرم حظه من الرفق فقد حُرم حظه من الخير»
“Atij që i është dhënë hise në butësi i është dhënë hise në mirësi dhe ai që është privuar nga butësia është privuar edhe nga mirësia”. (Sahih, Tirmidhiu).
«يسروا ولا تعسروا وبشروا ولا تنفروا»
“Lehtësoni dhe mos vështirësoni, përgëzoni dhe mos largoni”. (Buhariu).
«إنما بعثتم ميسرين ولم تبعثوا معسرين»
“Jeni dërguar lehtësues dhe jo vështirësues”. (Buhariu).
عن عائشة “أن اليهود أتوا النبي صلى الله عليه وسلم فقالوا: السام عليكم، فقالت عائشة: عليكم ولعنكم الله وغضب عليكم، قال: «مهلا يا عائشة عليك بالرفق وإياك والعنف والفحش»
“Aishja, radijallahu anha, tregon se hebrejët erdhën te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe e përshëndetën duke i thënë: helmi përmbi ty, e Aishja ia ktheu: mbi ju qoftë helmi dhe mallkimi dhe hidhërimi i Allahut. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: ngadalë oj Aishe. Je e butë dhe mos je e vrazhdë dhe mos fol fjalë banale”. (Buhariu).
عن أنس رضي الله عنه قال خدمت النبي صلى الله عليه وسلم عشر سنين فما قال لي: أف، وما قال لشيء صنعته لم صنعته؟ ولا لشيء تركته لم تركته؟ وكان صلى الله عليه وسلم أحسن الناس خلقاً
Enesi, radijallahu anhu, tregon: i kam shërbyer Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhjetë vjet e kurrë s’më ka thënë uf ose për diçka që kam bërë pse e ke bërë kështu dhe për diçka që kam lërë pse e ke lërë. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ishte njeriu me sjelljen më të mirë”. (Sahih, Tirmidhiu).
وعن أنس رضي الله عنه قال: كانت الأمة من إماء أهل المدينة لتأخذ بيد رسول الله صلى الله عليه وسلم فتنطلق به حيث شاءت
Enesi, radijallahu anhu, tregon: ndodhte që ndonjë vajzë e vogël e merrte për dore Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe e çonte ku të dëshironte”. (Buhariu).
عن أنس رضي الله عنه قال: كان النبي صلى الله عليه وسلم أحسن الناس خلقاً وكان لي أخ يقال له أبو عمير، وكان إذا جاء قال: «يا أبا عمير ما فعل النغير» نغر كان يلعب به
Enesi, radijallahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ishte njeriu me moral më të mirë. Kisha një vëlla të cilin e quanin Ebu Umejr, e kur vinte te ne i thoshte: Eba Umejr, ç’bëri Nugajri, e Nugajri ishte një zog me të cilin lozte”. (Buhariu).
عن ابن مسعود رضي الله عنه قال: كأني أنظر إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم يحكي نبياً من الأنبياء ضربه قومه فأدموه فهو يمسح الدم عن وجهه ويقول: «رب اغفر لقومي فإنهم لا يعلمون»
Abdullah ibën Mesudi, radijallahu anhu, tregon: më duket sikur jam duke e parë Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili tregon për një pejgamber, të cilin e kishte rrahur populli i tij dhe e kishin përgjakur, e ai duke fshirë gjakun nga fytyra thoshte: Zoti im falja popullit tim se ata nuk dinë”. (Buhariu).
عن أنس رضي الله عنه قال: كنت أمشي مع رسول الله صلى الله عليه وسلم وعليه رداء نجراني غليظ الحاشية فأدركه أعرابي فجبذ رداءه، جبذة شديدة فنظرت إلى صفحة عاتق النبي صلى الله عليه وسلم وقد أثرت فيه حاشية الرداء من شدة جبذته، ثم قال: يا محمد مر لي من مال الله الذي عندك، فالتفت إليه فضحك ثم أمر له بعطاء.
“Enesi, radijallahu anhu, na tregon: ishim duke ecur me Pejgamberin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i cili mbi supet kishte një palë rroba të trashë nga Nexhrani. E kapi një beduin dhe e tërhoqi ashpër saqë pash një vijë të kuqe në qafën e Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, nga tërhjekja e fortë, e pastaj tha: Muhamed, urdhëro që të më ndahet nga pasuria e Allahut që e ke. E shikoi, iu buzëqesh dhe urdhëroi që ti jepet diç”. (Buhariu).
وعن عائشة قالت: ما خُيِّر رسول الله صلى الله عليه وسلم بين أمرين إلا اختار أيسرهما ما لم يكن إثماً فإن كان إثماً كان أبعد الناس منه وما انتقم رسول الله صلى الله عليه وسلم لنفسه في شيء قط إلا أن تنتهك حرمة الله فينتقم لله
Aishja, radijallahu anha, thotë: Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, çdo herë që ka pas për të zgjedh mes dy gjërave ka zgjedhë më të lehtën përderisa nuk ka qenë mëkat, e nëse ishte mëkat ishte prej atyre që qëndrojnë më së largu. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kurrë nuk hakmerrej për vetveten, veç se kur nëpërkëmbeshin shenjtërit e fesë, atëherë hakmerrej për Allah”. (Buhariu).
«إن الله رفيق يحب الرفق، ويعطي على الرفق ما لا يعطي على العنف، وما لا يعطي على ما سواه»
“Allahu është i Butë e do butësinë dhe i jep butësisë atë që nuk ia jep dhunës dhe atë që nuk ia jep gjërave tjera”. (Muslimi).
«إياكم والظن فإن الظن أكذب الحديث ولا تجسسوا ولا تحسسوا ولا تنافسوا ولا تحاسدوا ولا تباغضوا ولا تدابروا وكونوا عباد الله إخواناً
“Kujdes nga paragjykimet sepse paragjykimet janë biseda më e rrejshme. Mos spiunoni dhe mos hulumtoni gabimet e huaja, mos garoni mes vete, mos keni zili, mos u hidhëroni mes vete, mos ia ktheni shpinën njëri tjetrit. Bëhuni vëllezër o ju robër të Allahut”. (Buhariu).
المسلم أخو المسلم لا يظلمه ولا يخذله ولا يحقره، التقوى ههنا (ويشير إلى صدره ثلاث مرات) بحسب امرئ من الشر أن يحقر أخاه المسلم، كل المسلم على المسلم حرام دمه وماله وعرضه، إن الله لا ينظر إلى أجسامكم ولا إلى صوركم ولكن ينظر إلى قلوبكم وأعمالكم».
“Myslimani është vëlla i myslimanit, nuk i bën padrejtësi, nuk e tradhton dhe nuk e nënçmon. Devotshmëria është këtu (tregon kah gjoksi tre herë). I mjafton t’i regjistrohet e keqe besimtarit nëse e nënçmon vëllanë e tij mysliman. Secilit mysliman i është e ndaluar gjaku, pasuria dhe nderi i myslimanit. Allahu nuk e shikon trupin e as pamjen tuaj por shikon zemrat dhe veprat tuaja”. (Muslimi).
«رحم الله امرءاً سمحاً إذا باع وإذا اشترى وإذا اقتضى»
“Allahu e mëshiroftë njeriun i cili është tolerantë kur shet, kur blen dhe kur gjykohet”. (Buhariu).
«الكلمة الطيبة صدقة»
“Fjala e mirë është sadaka”. (Buhariu).
«لا تحقرن من المعروف شيئاً ولو أن تلقى أخاك بوجه طلق»
“Mos nënçmoni asnjë vepër të mirë së paku kur takoheni me vëllanë të takoheni të buzëqeshur”.
«لا يؤمن أحدكم حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه»
“Nuk beson askush prej jush deri sa t’ia dojë vëllait të vet atë që do për vete”. (Buhariu).
«ليس منا من لم يرحم صغيرنا ويعرف شرف كبيرنا».
“Nuk është prej nesh ai që nuk mëshiron të voglin tonë dhe ai që nuk ia di vendin të madhit tonë”. (Sahih, Tirmidhiu).
Edukimi i myslimanit në këto sjellje në të cilat thërrasin këto argumente fetare dhe i inkurajojnë besimtarët, siç u përmend më lartë, dhe stërvitja në to deri sa të shndërrohen në shprehi dhe metodë jete, e pastaj edhe natyrë, krejt kjo garanton që ta përgatit shpirtërisht dhe intelektualisht për të qenë tolerantë me të tjerët, saqë të del në shesh kjo sjellje në mënyrë spontane pa ndonjë angazhim shtesë. Kjo gjë shihet në realitet tek ata që janë edukuar prej pedagogëve të tyre në moral të mirë dhe që kanë kuptuar pozitën që ka në fenë Islame.
