Moda si propagandë
Brenton Kotorri
Në veprën “Democracy and Leadership” (1924), Irving Babbitt e ndan vizionin për botën përmes dallimeve midis imagjinatës idilike dhe imagjinatës morale.
Imagjinata idilike, sipas Babbitt, është e fokusuar në ndjekjen e kënaqësisë dhe shmangien e dhimbjes. Ajo kërkon të shpëtojë nga kompleksitetet dhe sfidat e realitetit dhe të krijojë një botë utopike të idealizuar ku gjithçka është perfekte. Shpesh çon në një pamje të thellë, sentimentale të jetës, ku individët janë të ndarë nga realitetet e ekzistencës njerëzore dhe sfidat e vendimmarrjes etike. Nga ana tjetër, imagjinata morale është e fokusuar në ndjekjen e mirësisë dhe virtytit. Ajo njeh kompleksitetet dhe sfidat e realitetit dhe kërkon të angazhohet me to në mënyrë të reflektuar dhe mendjehapur. Nënvizon rëndësinë e vendimmarrjes etike dhe kultivimin e virtyteve morale, si guximi, urtia dhe drejtësia. Ajo çon në një pamje më të thellë dhe më të rëndësishme të jetës, ku individët janë të angazhuar me realitetet e ekzistencës njerëzore dhe aktivisht kërkojnë ta bëjnë botën një vend më të mirë.
E majta politike është e zhytur në imagjinatë idilike, ku gjithmonë parashtrimet justifikohen përmes idealeve që janë diku atje larg, diku atje tej, dhe që njerëzimi duhet t’i mbërrijë si trofe. Imagjinata idilike ushqehet plotësisht nga ideja e progresit, se zhvillimet dhe risitë, në historinë njerëzore, janë në vetvete jo vetëm një e mirë e madhe, por edhe e vetmja e Mirë. Kjo ide konsiderohet se është frymëzuar më së shumti prej filozofit gjerman G.W.F. Hegel. Hegeli besonte se qëllimi kryesor i historisë ishte realizimi i lirisë së njeriut dhe arritja e një shoqërie të arsyeshme dhe harmonike. Ai e konsideronte këtë si kulmin të një procesi të gjatë zhvillimi që kishte ndodhur nëpër historinë njerëzore. Ky proces u kryesua nga Shpirti, i cili sipas Hegelit po udhëhiqte njerëzimin drejt një gjendjeje vetëdijëse dhe vetërealizuese.
Pra në ndryshim nga imagjinata morale, e cila mbështetet mbi parimet natyrore të shoqërisë njerëzore, e majta, me imagjinatën idilike, mbështetet tek ideja e progresit historik. Pikërisht në këtë kuadër, edhe moda është një element kyç për të shpjeguar progresin. Moda, sidomos në estetikë, synon me çdo sforco të vërtetojë se njerëzimi e përditëson estetikën në një ngarendje drejt së ardhmes ku qëndron gjithnjë i paarritshëm progresi.
Duke u mbështetur te propaganda, progresistët e përdorin modën si mjetin më të fuqishëm për të formatuar mendjen njerëzore. Thënë ndryshe, bëhet e mundur që mbi secilin anëtar të shoqërisë të bjerë presioni social se “nëse ti nuk ndjek modën… je i prapambetur”, për rrjedhojë dhe inferior. Mirëpo duke ndjekur modën, duhet ndjekur edhe mënyra e jetesës, që kërkon akte të caktuara që i përshtaten modës.
Edward Bernays, në librin e tij “Propaganda”, diskuton se si moda dhe trendet mund të përdoren si një mjet për propagandë. Ai argumenton se duke krijuar një ndjesi se çfarë është modë apo trend, individët mund të ndikohen për të adoptuar qëndrime ose besime të caktuara.
Për shembull, Bernays përshkruan si industria e duhanit përdori yjet dhe modën për të promovuar pirjen në fillim të shekullit XX. Duke paraqitur pirjen si diçka ‘glamuroze’ dhe ‘stiyish’, industria ishte në gjendje të lidhte tymosjen me cilësi të dëshirueshme si sofistikim social dhe pavarësi ekonomike e femrës.
Bernays gjithashtu diskuton se si moda mund të përdoret për të promovuar agjenda politike. Ai jep shembullin e lëvizjes për të drejtat e grave, ku feministët përdorën modën për të promovuar kauzën e tyre. Duke adoptuar një stil të dallueshëm veshjeje që sfidonte rolet tradicionale gjinore, feministët ishin në gjendje të bëjnë që kauza e tyre të tërhiqte vëmendjen dhe mbështetjen e publikut.
Në përgjithësi, Bernays sheh modën dhe trendet si mjet të fuqishëm për propagandë, pasi mund të përdoren për të formuar mendimet publike dhe për të ndikuar në sjelljen e njerëzve. Në këtë mënyrë, edhe lëvizjet ideologjike përpiqen ta mbizotërojnë dhe vendosin nën kontroll ‘frymën/shpirtin e kohës’ (zeitgeist), për të prodhuar me inxhinierim nga e kundërta, ithtarë. Kjo do të thotë, që për shembull, sot janë shtuar neomarksistët në botë jo sepse besojnë tek idealet e kësaj rryme, por sepse është në modë të jesh pjesë e tyre. Sepse duke qenë pjesë e tyre, dukesh ‘i kohës’, apo ‘në modë’, apo ‘progresdashës’ apo të paktën ‘jo i prapambetur-mendjembyllur’.
Ideologjia propagandistike e së majtës postmoderne, sot përmblidhet tek termi “wokeism” që nënkupton betejat sociale për barazi me çdo kusht në çështjet gjinore dhe orientime seksuale, vendosja me çdo kusht e çështjeve të klimës në qendër të vëmendjes politike dhe madje edhe kauzën e drejtë për barazi racore në SHBA po e përdhosin në një spektakël siç vetëm neomarksistët dinë. Sot është në modë të jesh ”woke”, dhe sipas kësaj agjende, kush nuk është “woke” është i prapambetur dhe “po na rëndon mbi shpinë, teksa ne të tjerët rendim drejt progresit”.
Sikurse thotë dhe Paul Johnson tek “Kohët Moderne”, e majta entuziasmohet nga çdo zhvillim i shkencës dhe teknologjisë, duke e konsideruar atë një shenjë të progresit të madh social. “Kështu ndodhi, – thotë ai, – në kapërcimin e shekujve kur Marksi foli për revolucionin industrial, Frojdi foli për interpretimin e ëndrrave, dhe u përdor Teoria e Relativitetit të Ajnshtainit për të thënë se gjithçka është relative, edhe normat, edhe morali, edhe e vërteta.
Sot, përmes modës, e majta po përpiqet edhe njëherë (dhe jo pa sukses në perëndim) të infiltrohet në qendër të agjendës së politikave publike globale. Sot ka mësues ‘woke’, shkencëtarë ‘wokë’, politikanë ‘woke’ dhe artistë e aktorë ‘woke’ sigurisht. Madje këta të fundit konsiderohen edhe kavaleria e betejave kulturore bashkëkohore. Lukunia ‘wokeiste’ të dënon nëse ti nuk pranon idealet e tyre, të dënon përmes persekutimit në hapësirën publike (dhe së fundmi edhe institucionale në rastin e Jordan Peterson) duke të “cancel” (anuluar/fshirë) nga hapësira publike, dhe madje, aty ku është e mundur, edhe nga historia. Absurdi i kësaj lëvizjeje të frymëzuar nga progresi, është se gjykon figurat historike përmes lentave kulturore që ajo kërkon të prodhojë nesër. Për shembull “Nëse Thomas Jefferson-i ka pasur skllevër dhe nuk i ka trajtuar gratë si të barabarta, ai duhet bojkotuar nga çdo dimension kulturor i SHBA-ve”, paçka se ai konsiderohet ndër më të rëndësishmit e etërve themelues atje.
Pa e arritur ende mbështetjen e opinionit publik, kjo lëvizje ka përdorur deri më tani një gamë të tërë mjetesh të dhunshme, sovjetike dhe maoiste për të arritur qëllimet e veta të interesit të agjendës. Diskursi i “wokëve” ripërtyp sloganet e dikurshme të përdorura nga sovjetikët për “kundërrevolucionarët”. Sot, wokeistët flasin për gjëra që mund të dilnin pikërisht nga goja e personazhit të komisarit ushtarak Strelnikov të romanit të Boris Pasternak, ose nga Libri i Kuq i Mao-s për “Shtypjen e kundërrevolucionarëve”.
Nuk është çudi që wokeistët, të vetëquajtur “humanistë”, përdorin gjerësisht si metoda trockizmin dhe ikonoklazmin. Ata janë të përsosur në censurim, në listat e personave që nuk lejohen të bëjnë një gjë të caktuar, në bojkotim, në përndjekjen me turp, në publikimin e të dhënave private, në kulturën e anulimit, në ostrakizëm dhe në përndjekje deri në largimin/përjashtimin nga profesioni.
Logjika e wokeizmit është ajo e rëndomtë e xhelozisë së Jakobinit të dhunshëm të shekullit XX me listat e tij të revolucionarëve, njësoj si logjika e Gardës së Kuqe që përndiqte kundërrevolucionarët, dhe e shtrimeve të detyrueshme në psikiatri në Bashkimin Sovjetik. Por sikurse thotë profesori i historisë Victor Davis Hanson: “mbi të gjitha, “wokeizmi” është një kult i egër – i krijuar nga dhe për të mirën e karrieristëve të privilegjuar”.
Pra si dolëm nga moda tek revolucioni? Sepse në emër të progresit dhe me një agjendë të mirëpërcaktuar, një organizatë idilike mund të marrë peng kulturën, politikën dhe gjithë shoqërinë. Kështu ka bërë prej 1789-ës dhe vijon të synojë të bëjë edhe sot.
Burimi: Medius Communication Institute
