Në librin e tij “Shtatë shtyllat e mençurisë” Thomas Eduard Lorenc, i njohur më mirë si Lorenci i Arabisë, shkroi sa vijon: “E dija se nëse e fitonim luftën, traktatet tona me arabët do të bëheshin një shkronjë e vdekur në letër. Megjithatë, egërsia arabe (lexo: marrëzia!) ishte mjeti ynë kryesor për të fituar luftën lindore. Prandaj, unë i sigurova ata se Britania do t’i mbante premtimet e saj dhe do të përmbushte traktatet e saj, në letër dhe në frymë, dhe fjalët e mia i siguruan ata dhe ata bënë shumë vepra të admirueshme.
Por në fakt, në vend që të ndihesha krenar për atë që bëra, gjithmonë ndihesha i hidhur dhe i turpëruar.
Shkova në shkretëtirë si i huaj, i paaftë për të menduar në mënyrën e njerëzve atje, as për të ndarë besimet e tyre, por më duhej të udhëhiqja arabët dhe të përdorja lëvizjen e tyre në masën më të madhe të mundshme në dobi të Britanisë në luftë. Epo, nëse nuk mund të përvetësoj fenë dhe zakonet e tyre, atëherë të paktën duhet të fsheh bindjet e mia dhe të ndikoj në to.
Disa anglezë, të udhëhequr nga gjenerali Herbert Kitchener, besonin se një revolucion arab kundër turqve do ta ndihmonte Anglinë – ndërsa luftonte Gjermaninë – të mposhtte aleatin e saj Turqinë.
Nuk isha aq budalla sa të mos e kuptoja se nëse aleatët do të ishte e caktuar të fitonin dhe nëse ne e fitonim luftën, atëherë premtimet e bëra për arabët nuk do të ishin asgjë më shumë se një shkronjë e vdekur në letër. Nëse do të kisha qenë një këshilltar i sinqertë dhe i nderuar i arabëve, do t’i këshilloja ata të ktheheshin në shtëpitë e tyre, do ta shpërndaja ushtrinë e tyre dhe do t’i kurseja ata nga rrezikimi dhe sakrifikimi i jetës së tyre në një luftë të tillë.
Sa i përket nderit, e humba kur i sigurova arabët se Britania do ta mbante premtimin.
Udhëheqësit e lëvizjes arabe e kuptonin politikën e jashtme në një kuptim fisnor, beduin. Natyra e zemrave të tyre, pastërtia e qëllimeve të tyre dhe izolimi i tyre nga bota perëndimore fshehën prej tyre korrupsionin dhe paqëndrueshmërinë e politikës dhe inkurajuan britanikët dhe francezët të ndërmarrin manovra të guximshme, suksesi i të cilave varej nga naiviteti, dobësia dhe besimi arab në armik.
Jam shumë krenar që nuk u derdh gjak anglez në tridhjetë betejat që bëra. Sepse, në sytë e mi, të gjitha vendet që na ishin nënshtruar nuk ia vlenin vdekjen e një anglezi.
Rrezikova t’i mashtroj arabët, sepse besoja se ndihma e tyre ishte e nevojshme për fitoren tonë të lirë në Lindje dhe sepse besoja se ishte më mirë të thyhej një premtim dhe të fitonte luftën sesa ta humbiste atë.
Ndryshe nga arabët naivë, nacionalistë dhe të etur për pushtet, të cilët u bashkuan me armiqtë e Islamit kundër vëllezërve të tyre muslimanë, kur turqit, më 29 prill 1916, rrethuan qytetin irakian Kut (170 km larg Bagdadit), gjatë të cilit Anglezët u përpoqën tre herë të çanin rrethimin pa sukses, me qëllim që në fund të fitonin forcat e ushtrisë osmane nën komandën e Halil-beut. Në atë betejë, 23.000 britanikë u vranë dhe më shumë se tetë mijë u kapën (disa burime përmendin 18.000 ushtarë britanikë të kapur), ndërsa në anën tjetër vdiqën dhjetë mijë ushtarë osmanë.
Gjatë kësaj beteje, britanikët u përpoqën t’i jepnin ryshfet komandantit osman, kështu që ata i ofruan atij dy milionë paund përmes të njëjtit Lorenc të Arabisë në këmbim të përfundimit të rrethimit. Mirëpo, sipas burimeve historike, asaj oferte Halil-beu iu përgjigj me fjalët: “U largova nga shtëpia si muxhahid, kështu që ose do të kthehem te populli im me fitore, ose te familja ime si dëshmor, ose me të dyja. ” Dhe nëse do të merrja paratë tuaja të pista, do të përdhosja atdheun dhe familjen time me to.”
Shembulli i Lorensit të Arabisë dhe arabëve të asaj kohe është një dëshmi e qartë se kur muslimanët e lënë mënjanë Islamin dhe porositë e tij të larta, ata i ngjajnë atij që ecën mbrapa dhe pengohet ndërsa shkon – edhe nëse të tillë pretendojnë se e kuptojnë Islamin dhe e ndjekin atë – , dhe armiqtë e Islamit i manipulojnë si të duan, duke i përdorur për të arritur qëllimet e tyre të pista.
Përgatiti: Hoxhë Abdusamed Nasuf Bushatliç
