Gazeta amerikane sjell intervistën e Qemalit për “The Morning Post”. Mbrojtja që ai i bën regjimit të vjetër dhe akuzat ndaj xhonturqve
LONDËR – Ismail bej Qemali, tri herë guvernator i Tripolit nën regjimin hamidian (Abdul Hamid) dhe që nga ardhja në pushtet e turqve të rinj (xhonturqve), një kritik rebel i politikës së turqizmit së fundi ka qëndruar në Londër. Në bisedën me një përfaqësues të “The Morning Post”, Ismail Qemali hodhi poshtë me përzemërsi sugjerimin e udhëheqësve xhonturqë se shqiptarët janë pasiv në besnikërinë e tyre ndaj kauzës otomane.
Kritika për Italinë
“Si një otoman patriot, unë protestoj me gjithë zemër kundër sjelljes së qartë të Italisë. Ajo nuk është vetëm një fyerje e integritetit të Perandorisë Otomane, me të cilën Italia është një bashkëgarantuese në marrëveshjet e viteve 1856 dhe 1878, por përbën një kërcënim të lartë për ekzistencën e shumë shteteve dhe i trajton marrëveshjet ndërkombëtare thjesht si mbeturina prej letre. Sipas Artikullit 8 të marrëveshjes së vitit 1856, Italia pranoi bashkë me fuqitë e tjera nënshkruese se “nëse do të dalë ndonjë problem midis Portës së Lartë dhe çdo shteti tjetër të fuqive që kanë firmosur dokumentin, çdo keqkuptim, i cili mund të rrezikojë ekuilibrat e marrëdhënieve të tyre, Porta e Lartë dhe secila prej fuqive të tilla, më parë duhet të tërhiqen nga e drejta e përdorimit të forcës, duke i lejuar vetes të fusin palë të tjera ndërmjetësuese, si një mundësi për të shmangur zgjidhet ekstreme. Për më tepër, sipas Protokollit të Londrës, nënshkruar në vitin 1871, fuqitë e kishin mbështetur atë unanimisht, si një parim thelbësor të Ligjit të Kombeve që asnjë fuqi nuk mund të hedhë poshtë detyrimet që dalin nga marrëveshja, apo të modifikojë marrëveshjen përkohësisht, duke mos pranuar pëlqimin e palëve ndërmjetësuese që rrjedhin prej saj.
“Aspekti trishtues i çështjes në tërësi, në mendjen time, është se ky veprim nga ana e Italisë përcakton për të një pamje tërësisht tendencioze. Ylli i Italisë së Bashkuar doli gjatë luftës së Krimesë, kur ajo ishte bashkë me Francën dhe Anglinë, në mbrojtje të integritetit otoman dhe ajo arriti shkëlqimin e saj të madh në luftën e lavdishme për bashkimin e Italisë, e cila ishte e mjaftueshme që të deklarojë parimin e kombësisë. Opinioni im nuk është lëkundur asnjëherë në drejtim të kësaj; Fuqitë duhet të ndërhyjnë që të shmangin lëvizjet e fundit të Italisë dhe unë akoma mendoj se do të vijë dita kur ata do të pendohen nga realizimi i sanksionit të heshtur përmes ligjit të dhunës. Veçanërisht, Anglia ka interesa thelbësore për arsye të popullsisë së madhe muhamedane që ajo qeveris dhe nuk ka asnjë dyshim se të gjithë popujt myslimanë kanë qenë thellësisht të prekur nga ky akt i paqytetëruar i qeverisë së “civilizuar” perëndimore.
Shqiptarët, pro-otomanë
Sigurisht, unë mund ta them këtë: Shqiptarët myslimanë, pavarësisht shumë vuajtjeve të rënda të shkaktuara nga ata gjatë një apo dy viteve të fundit, nuk do të rrinë duke pritur nëse është e nevojshme për t’u ngritur dhe do të bien në llogoren e fundit për mbajtjen e perandorisë, nëse do të jetë e nevojshme.
“Por, nëse unë e ndiej aq fuqishëm sa çdo otoman tjetër, në drejtim të çdo sulmi të bërë ndaj Perandorisë, jam i verbër ta arsyetoj ngjarjen në tërësi. Unë jam aq i sigurt aq sa mund të jem, se qeveria turke nuk ka humbur besimin te popujt e saj, me gjithë veprimet e çmendura të xhonturqve, si dhe respekton dhe simpatizon Fuqitë e Mëdha dhe Italia kurrë nuk do të ëndërrojë tentativën për një goditje të tillë.
Problemet me xhonturqit
Që pas rënies së Qamil Pashës, qeveritë, të cilat kanë vijuar njëra pas tjetrës, nuk kanë pasur qëllim më shumë të aplikojnë programin e një grupi njerëzish të panjohur përmes mjeteve të mistershme të pushtetit të tyre, sesa kanë luajtur thuajse për të ruajtur magjinë e ekzistencës së Perandorisë. Me zhdukjen e despotizmit të Abdul Hamidit, ata vazhduan të vënë të tjerë në vendin e tij. Ndonëse nën pushtetin hamidian, individët u vunë në qendër të persekutimit, e njëjta metodë është zbatuar edhe nën pushtetin e xhonturqve ndaj të gjithë kombësive. Në ditët e mia të para atje pashë një tmerr të kryer në masakrat e Adanas të realizuar nga urdhrat e këtyre njerëzve, që mbështetën shkarkimin e Abdul Hamidit. Pas vendosjes së tyre përfundimtare në Kostandinopojë, ata i varën shqiptarët që kishin qenë propaganduesit e tyre përpara se të bëhej ndryshimi. “E njëjta gjë ishte edhe në Hauran dhe Jemen. Paraja i kishte dalldisur dhe Perandoria u tkurr nga trazirat në luftën kundër të ashtuquajturve armiq të brendshëm, ndërsa garnizoni i Tripolit ishte reduktuar, siç thuhet, në rreth 500 veta. Shpërbërja u pasua me armiqësi të brendshme kudo. Dhe tani nxitësit që sollën zjarrin janë hidhëruar sepse liberalët e vërtetë në Perandori këmbëngulin se ata nuk janë njerëzit që duhet të dëbohen. Personat që i bënë këto gabime kërkojnë ndëshkimin e merituar; së paku ata nuk duhet të lejohen më gjatë të ushtrojnë ndikimin e tyre të keq në shumë poste zyrtare.
Unë nuk kam hezituar të them se nëse Komiteti vazhdon të ekzistojë si pushtet suprem, asnjë element që përbën Perandorinë, apo Fuqitë, nuk do të jetë në gjendje të ketë besim në qenien si qeveri ligjore dhe me siguri që do të vijë një përplasje.
Kalbja e Perandorisë
Komiteti duhet të pranojë të këqijat që ka shkaktuar dhe anëtarët e tij duhet të kenë patriotizmin e mjaftueshëm që t’i zhdukin ata dhe të shkojnë te pushtetet e ngritura ligjërisht, – Sulltani, Senati dhe Dhoma, – një veprim ky absolutisht i lirë. Duke dështuar kjo, unë besoj se Perandoria është e destinuar të kalbet. Të gjithë njerëzit e saj janë gjallë nga e njëjta ndjesi. Ai është element i papërgjegjshmërisë në qeveri, e cila një ditë duhet të fundoset.
“Ju më pyesni si zgjidhet çështja e Tripolit. Është e vështirë të përcaktosh se si do të shkojnë gjërat. Personalisht kundërshtova pranimin e një dëmshpërblimi në para, siç ishte gjithashtu, i njëjti rast në Bosnjë, në vitin 1908. Unë besova më pas dhe besoj edhe tani se ishte një precedent fatal dhe unë isha kundër kësaj. Perandoria Otomane nuk mund të qëndrojë e vetme; ajo ka nevojë për mbështetjen e aleatëve dhe unë mendoj se çështja mund të ishte zgjidhur në ato linja. Trazira e tanishme tregon shumë mirë të njëjtën gjë. Tripoli nuk është tamam i njëjti, si pjesë e Perandorisë. Tradicionalisht ai është përbërë nga dy Bevlikë, të ndarë dhe ai kishte një marrëveshje të sajën me Anglinë për disa kohë. Siç e dini, përfundimi i saj, duke u shkrirë brenda Perandorisë, është një çështje e historisë së kohëve të fundit dhe Caramanli i ka mbajtur zyrtarët deri gjatë viteve të fundit. Marrëdhëniet tona me Anglinë në lidhje me Egjiptin dëshmuan një mënyrë të mundshme të shmangies së telasheve. Ju keni mbrojtur teorikisht sovranitetin tonë. Ne kemi marrë haraçin tonë të vjetër dhe Britania e Madhe ka bërë ç’është e mundur që të ruajë tokën historikisht të dashur të Turqisë në lidhje me Khediviaten. Anglia ka sjellë një model në drejtim të Egjiptit dhe unë mendoj gjithashtu se përmes indiferencës së saj ajo ka treguar se kjo është bërë vetëm nga besimi në dashamirësinë e saj, që Turqia të mund të shpresojë të ruajë ndikimin si një fuqi e madhe. Ky është një nga gabimet më të rënda të viteve të fundit që drejtuesit e saj kanë bërë, të përpiqen ta detyrojnë Turqinë që të luajë rolin e një fuqie të madhe ushtarake, kur ajo është në fundin e një periudhe të rigjenerimit dhe rritjes. Nuk është se Perandoria po e shet lëkurën shtrenjtë dhe as nga politika e Chauvinizmit, në aspektin e brendshëm dhe të jashtëm, që respekton atë që fiton, por unë shpresoj se kur marrëveshja tashmë është tejkaluar, ne do të kthehemi te politika e liberalizimit real, të cilën e shohim jo thjesht si zbavitje, ashtu siç ndodhi në fund të regjimit të vjetër, në vitin 1908.
Shkrimi është publikuar në “The New York Times” më 31 dhjetor 1911
Ismail Qemali, mesazhe në Perëndim për njohjen e Pavarësisë
LONDËR – Sipas korrespondentit të “The Daily Mail” në Kostandinopojë, përfaqësuesit e Turqisë dhe Bullgarisë do të firmosin këto ditë një marrëveshje armëpushimi. Megjithëse kjo deklaratë nuk është konfirmuar saktë nga ndonjë burim, një zyrtar shpërndau njoftimin në kryeqytetin turk, ku deklarohej se armëpushimi është i pritshëm dhe një marrëveshje mund të firmoset gjatë një apo dy ditëve të ardhshme. Ndërkaq, vazhdon përmirësimi i gjendjes së përgjithshme në Europë. Propozimet e sekretarit Britanik për Çështjet e Jashtme, zoti Eduard Grew, të cilat realisht konsiderohen vetëm propozime që një nga kryeqytetet të bëhet një lloj qendre diplomatike që të lehtësojë shkëmbimin e pikëpamjeve midis fuqive, ka gjetur aprovimin dhe konsiderohet një pikë e sigurt.
Mesazhet nga Shën Petersburgu artikulojnë synimet paqësore të Rusisë. Qeveria austriake është përgatitur të mirëpresë zgjidhjen që u propozua nga Ismail Qemali, që është shpallur President i Përkohshëm i Shqipërisë nga drejtuesit e fiseve shqiptare. Në lidhje me shqetësimin për kultivimin e marrëdhënieve të mira me shtetet e Ballkanit, ai premtoi se do të garantojë për serbët ushtrimin e tregtisë së lirë në Durrës. Austria do të bie dakord për këtë.
Ismail Qemali, që dikur ishte udhëheqësi shqiptar në Parlamentin Turk, ka dërguar kërkesa te qeveritë e Austrisë, Francës dhe Italisë për njohjen e shtetit të ri të Shqipërisë dhe mbrojtjen e saj nga copëtimi.
Lajmi është publikuar në “The New York Times” më 30 nëntor 1912
Titujt janë redaksionalë/Cameriaime
