Viteve `90 kur e bëja aq dendur rrugën e ngeshme Shkodër-Tiranë e kthim, si përpjekje për me nxjerrë në dritë ndonjë poezi, kam ndeshur edhe Ervin Hatibin, librin e parë të të cilit e kisha përpirë tashmë në krye e në trup. Manifesti i parë dhe i parakohshëm i lirisë poetike dhe asaj qytetare. Ervin Hatibi, ndër ata pak njerëz emri i të cilit kumbon ende e gjithnjë dhe kryet e ka të rrethuar me një fashë të pandryshueshme drite.
“Qyteti është ajo gjë, e cila ndriçon natën” (E.H.)
Nga Ledia Dushi
Viteve `90 kur e bëja aq dendur rrugën e ngeshme Shkodër-Tiranë e kthim, si përpjekje për me nxjerrë në dritë ndonjë poezi, kam ndeshur edhe Ervin Hatibin, librin e parë të të cilit e kisha përpirë tashmë në krye e në trup. Manifesti i parë dhe i parakohshëm i lirisë poetike dhe asaj qytetare.
Ervin Hatibi, ndër ata pak njerëz emri i të cilit kumbon ende e gjithnjë dhe kryet e ka të rrethuar me një fashë të pandryshueshme drite.
“Përditë shoh qiellin”(1989) paraqitja e parë e Hatibit, atëherë 14-15 vjeçar. Poezia shqipe që deri atë ditë as që e kishte konsideruar përmasën shpirtnore të sendeve (edhe kur e kishte pasur, ishte bërë e pamundura për me e leçitë), nuk kishte si të mos e vinte re e thuajse ta pësonte Hatibin si prani e protagonist të padiskutueshëm në poezinë dhe eseistikën shqiptare të mbas viteve `90.
Të bëhet se poezitë e para ndërtohen nga një ndjenjë e thellë e cila vjen e ruajtur mirë nga mendime më shumë të bukura se sa të thella…
“Pellgu me baltë që po thahet, / Është Nata / Kurse yje janë lulet e shegës të rëna aty. / Mos e shkelni qiellin me yje”.
Tirana e Ervin Hatibit, ajo e fillimviteve `90 është një qytet realitetet tranzitore të të cilit nuk janë as poliedrike e as kozmopolite; nuk shquhej sigurisht as për shfaqje universale të cilat mund të promovonin ndonjë aspekt të posaçëm dinamik kulturor, ekonomik apo industrial.
Vëmendja e poetit evokon këtë hapësirë që e rrethon, që në krye të herës. Duket se gjithçka ai e sheh diku prej nalt, mbase nga naltësia e mansardës së tij, si një sy i madh e i kthjellët kundrues rreth të cilit sendet lëvizin vazhdimisht dhe pa ndaluar.
“Goca të mira, të njohura, të Tiranës së natës / Me zhargonin tuaj të zhdukur tashmë / Bashkë me baret efemere / Në jug t’Unazës / Bashkë me pseudonimet romantike të spaçatorëve të Vjetër / Që në fakt e nxirrnin bukën / Me ndonjë zanat tjetër / Zhdukur zërat tuaj si mente në mitingun e opozitës / Që zgjaste sa besimi ndaj politikës / Zhdukur përfundimisht silueta juaj e mirë”.
Në përmbledhjet poetike që do të pasojnë, “Gjashta Maç” (Marin Barleti, 1995) si dhe tek “Pasqyra e lëndës” (Ora, 2004), Hatibi i kushtohet gjithësisht fjalës, pra gjuhës, metaforës. Fjala është vetë metafora. Poezia e tij është tashmë nji plotni ndjenje e mendimi, simbioza e të cilave duket sikur krijon qytetarin që shkruan poezitë e Ervinit.
Poetizimi i pangatërrueshëm i Hatibit te “Gjashta Maç” sidomos, të bën ta konsiderosh pa kushte atë se çka heqin poetët kur shkruajnë poezi… Kjo zeje pa zanat i shkakton kaq lëkundje të forta e ku gjithçka u përplaset ndër sy, filtrohet prej syve.
Hatibi poet mban largesë ndaj sendeve dhe kundron. Kundron dhe përjetëson gjithçka në ikje, me vëzhgim prej piktori, çka edhe është, nën një proces “fotografimi”, pra një korpus poetik ushqyer e shuar me imazhe. Secili gjest poetik nuk është tjetër, veçse provë e shenjës.
Hatibi është bartës i shikimit të dyfishtë, siç e quante dikur Leopardi, nji aftësi e bebes së syrit dhe e shpirtit paralelisht, një duplicitet konstant i gdhendur në vështrimin e poetit, një ushtrim real jete.
Vështrimi poetik i Hatibit ka aftësinë të lexojë brenda dritës, ngjyrave, formës, prespektivës së një veprimi, apo edhe brenda lëvizjes, ashtu si brenda kohës, për të përkthyer mandej gjithçka, çdo entitet në një botë fjalësh e metaforash.
Presupozohet që poeti “punon” mbi një material verbal, por tek Hatibi duket sikur në të vërtetë zëri i parë bulëzon prej syve, hapur apo mbyllur qofshin, në dialog të vazhdueshëm me unin i cili do t`i “përkthejë” lexuesit atë që ka menduar dhe atë që e ka bërë të vuajë.
Ajo çka e përshkon poetin, nuk është thjesht një paqe e kundrimit, por një tanësi iluminacionesh figurative e shndërruar në vargje, në një rënie ritmike, asnjëherë në rënie rastësore.
“Të shtëna / Nata shpohet e pikon / U mbush qyteti me ujë prej macesh / Të shtëna, të shtëna / Rrëzohet gjumi përmbi nënat / Të shtëna, të shtëna / Zhurmojnë nëpër qepalla këpucët e rënda / Me këmbë të mitura ushtarësh brenda”.
Poezia e Hatibit qysh tek “Përditë shoh qiellin” deri tek përmbledhja e fundit e botuar, i ngjan një rrugëtimi për kah vetja, brendësia. Vjen si një mundësi endjeje nga “përdita” e fillimit tek “qielli” i pafundit, nga mjegullnaja e tranzicionit (aq poetikisht e me ironi shënuar përgjithnjë prej tij) tek drita e sigurt (nga Ferri tek Parajsa).
Qielli dhe drita nuk janë më referenca të qashtra e të përkora simbolikash të thjeshta të adoleshentit që “sheh përditë qiellin”, por tashmë një raport i ngushtë i pasur me implikime e i mbarsur me frymëzim e refleksione, që nga mitet e legjendat, për t`u shtrirë më tej në një tjetër dimension, në artikulimin e saj (dritës) si mundësi për të ndriçuar ndërgjegjen dhe shpirtin njerëzor.
“o hënë mos ma humb gjakun / klithte / njëri tek vdiste në këmbët e tjetrit / që vazhdonte ta vriste-mbytur në gjak e hëna / sipër e plotë s’humbiste / mes resh mbi shtegun shkretan…/
në i rrëfen gruas ç’ke sipër brezi-janë të njëjtët gjinj: / ajo të hedh e rend të gjejë ndonjë / që ia del të mbajë më gjatë të errët / fshehur / në një këmishë burri me kuadrata / gjysmëhënat e njëjta të anës tjetër”.
Më vjen ndër mend Borgesi kur thotë꞉ “Poezia mundohet ta sjellë gjuhën në rrënjët e veta“.
E po ashtu Ervin Hatibi, përpiqet dhe e sjell poezinë tek rrënjët e gjuhës shqipe.
