Ëndërrat e vërteta janë pjesë e Pejgamberllëkut. Është transmetuar se Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Ëndërrat e vërteta janë një e dyzet e gjashta pjesë e Pejgamberllëkut” (Buhari, 6472; Muslim, 4201)
Ëndërrat kanë qenë shenjë e fillimit të Shpalljes (Buhari, 3; Muslim, 231)
Vërtetësia e ëndërres është e lidhur me sinqeritetin e ëndërruesit. Ata që i kanë ëndërrat më të vërteta janë ata të cilët janë më të sinqertit në të folurit e tyre. (Muslim, 4200)
Para përfundimit të kohës, vështirë që ndonjë ëndërr do të jetë e pavërtetë. Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Kjo do të jetë kështu sepse Pejgamberllëku dhe ndikimi i tij do të jenë shumë larg në kohë, kështu që besimtarëve do t’u jepet kompensim në formë të ëndrrave të cilat do t’i përgëzojnë me lajme të mira apo do t’u mundësojnë atyre që të jenë durimtarë dhe të qëndrueshëm në besimin e tyre” (Buhari, 6499; Muslim, 4200)
E njëjta mund të thuhet për mrekullitë që ndodhën pas kohës së Sahabëve. Ato nuk ndodhën gjatë kohës së tyre sepse ata nuk kishin nevojë për to për shkak të besimit të fortë të tyre, por njerëzit që erdhën pas tyre patën nevojë për to (mrekulli) për shkak se besimi i tyre ishte i dobët.
Janë tri lloje të ëndrrave:
Rrahmanij (ato që vijnë prej Allahut),
Nefsenij (psikologjike, këto vijnë nga brendësia e personit) dhe shejtanii (ato që vijnë nga shejtani).
Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Janë tri lloje të ëndrrave: ëndërra prej Allahut, ëndërra që shkakton ankth dhe të cilat vijnë prej Shejtanit, dhe ëndërrat të cilat vijnë nga ajo për çka personi mendon derisa është i zgjuar dhe e sheh atë kur flenë.” (Buhari, 6499; Muslim, 4200)
Ëndërrat e Pejgamberit janë shpallje për shkak se janë të mbrojtura nga Shejtani. Umeti është pajtuar në këtë. Nëse ato janë në pajtim me Kur’anin dhe Sunetin, atëherë çdo gjë në rregull; përndryshe, nuk duhet të punohet sipas tyre. Vërtet kjo është një çështje serioze, sepse shumë prej risimtarëve nga mesi i Sufive dhe të tjerë kanë devijuar për shkak të kësaj.
Kushdo që do të ketë ëndrra të vërteta duhet të përpiqet që të flasë me ndershmëri, të hajë ushqim hallall, t’u përmbahet urdhërave të Sheriatit, t’i shmanget asaj që Allahu dhe i Dërguari i Tij (sallallahu alejhi ue selam) e kanë ndaluar, të flejë në gjendje të pastërtisë së plotë duke qenë i drejtuar kah Kibla, dhe ta përkujtojë Allahun derisa të fillojnë t’i mbyllen qepallat. Nëse ai e bën tërë këtë, ëndrrat e tija vështirë që mund të jenë të pavërteta.
Ëndërrat më të vërteta janë ato të cilat shihen në kohën e Suhurit (pak para agimit), sepse kjo është koha kur Allahu zbret dhe kur mëshira dhe falja janë afër. Kjo po ashtu është koha kur djajtë janë të qetë, ndryshe prej kohës se errësirës pak pas perëndimit të diellit, kur djajtë dhe shpirtërat djallëzorë shpërndahen. (Medarixh el-Salikin, 1/50-52)
El-Hafiz ibn Haxher ka thënë: Të gjitha ëndërrat janë njëra prej dy llojeve: ëndërrat e vërteta; këto janë ëndërrat e Pejgamberëve dhe njerëzve të drejtë të cilët i pasojnë ata. Këto mund t’u ndodhin edhe njerëzve tjerë, por kjo është shumë e rrallë, siç është ëndërra e mbretit pabesimtar e cila qe interpretuar për të nga Jusufi (paqja qoftë mbi të).
Ëndërrat e vërteta janë ato të cilat realizohen në jetën e vërtetë, ashtu siç shihen në ëndërr. Ëndërrat e përziera të rrejshme, të cilat paralajmërojnë për diçka; këto janë të llojeve të ndryshme: lojëra të Shejtanit për ta shqetësuar personin, siç është kur ai e sheh kokën e tij të këputur dhe ai e përcjellë atë, apo e sheh veten duke rënë në krizë dhe s’mund ta gjejë askë që ta shpëtojë nga ajo, dhe kështu me radhë.
Kur ai sheh disa nga engjëjt duke i thënë të bëjë diçka të ndaluar, apo gjëra të tjera të cilat s’mund të kenë kuptim. Kur ai sheh diçka duke i ndodhur në jetën e vërtetë, apo do të kishte dëshirë që t’i ndodhte, dhe e sheh këtë si shumë reale në ëndërrën e tij; ose e sheh atë që zakonisht i ndodh derisa është i zgjuar apo atë që e reflekton disponimin e tij. Këto ëndërra zakonisht flasin për të ardhmën apo të tashmen, rrallë për të kaluarën.
Ebu Se’id el-Hudri ka thënë: Pejagamberi (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Nëse dikush prej jush sheh ndonjë ëndërr që i pëlqen, kjo është prej Allahut, ashtu që le ta lavdërojë Allahun për të dhe të flasë për të me të tjerët. Nëse sheh tjetër përveç kësaj, një ëndërr të cilën nuk e pëlqen, kjo është prej Shejtanit, ashtu që le të kërkojë strehim tek Allahu nga e keqja e saj dhe të mos t’ia përmend askujt, sepse kjo s’do ta dëmtojë atë.” (Buhari, 6584 dhe Muslim, 5862).
Ebu Kutade ka thënë: Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam) ka thënë: “Ëndërrat e mira vijnë prej Allahut, ëndërrat (e këqija) vijnë prej Shejtanit. Kushdo që sheh diçka që nuk i pëlqen, le të pështyjë tri herë në anën e majtë të tij dhe të kërkojë strehim tek Allahu nga Shejtani, se kjo nuk do ta dëmtojë atë.” (Buhari 6594. dhe Muslim, 5862). Të ‘pështyerit’ që përmendet këtu është i lehtë, pështymë e thatë pa jargë.
Është transmetuar nga Xhabiri se Pejgamberi (sallallhu alejhi ue selam) ka thënë:”Nëse dikush prej jush sheh një ëndërr e cila nuk i pëlqen, le të pështyjë në të majtën e tij tri herë dhe të kërkojë strehim tek Allahu nga Shejtani tri herë, dhe të kthehet në anën tjetër nga ajo në të cilën ka qenë duke fjetur.” (Muslim, 5864)
Ibn Haxher ka thënë: që të përmblidhet e tërë ajo që është thënë për ëndërrat e mira, ne mund të themi tri gjëra:
1] Personi duhet ta falenderojë Allahun për ëndërrën e mirë
2] Ai duhet të ndjehet i lumtur për të
3] Ai duhet të flasë për të me ata që i do, por jo edhe me ata të cilët nuk i pëlqen.
Që të përmblidhet ajo që është thënë për ëndërrat e këqija, ne mund të themi katër gjëra:
1] Ai duhet të kërkojë strehim tek Allahu nga e keqja e ëndërrës
2] Ai duhet të kërkojë strehim tek Allahu nga e keqja e Shejtanit
3] Ai duhet të pështyjë tri herë në anën e tij të majtë pasi që të zgjohet
4] Ai s’duhet që t’ia përmend këtë ndonjërit.
Në Buhari, Bab el-Kajd fi’l-Menam, është rrëfyer gjëja e pestë nga Ebu Hurejre, e cila është që të falet (namaz). Formulimi i transmetimit është: kushdo që sheh diçka që se pëlqen (në ëndërr) nuk duhet që t’i tregojë ndonjërit për të, por duhet të ngritet e të falet. Kjo qe transmetuar si transmetim Meusul nga Imam Muslimi në Sahihun e tij. Muslimi i shtoi edhe sendin e gjashtë, e cila është që të rrotullohet nga ana në të cilën personi ka qenë shtrirë.
Si konkludim, janë gjashtë gjëra të cilat duhet bërë, e katërta që u përmend më lart, plus falja e dy rekateve për shembull dhe rrotullimi nga ana në të cilën ka qenë shtrirë.
Sipas hadithit të rrëfyer nga Ebu Razin et-Tirmidhi, ai nuk duhet t’i tregojë ndonjërit për të përveç shokut shumë të afërt të cilin e do shumë, apo i cili është shumë i urtë. Sipas një transmetimi tjetër, ai nuk duhet të flasë për të përveç me atë i cili është i urtë apo me atë i cili është i dashur për të. Sipas një transmetimi tjetër, ai s’duhet t’i tregojë ndonjërit përveç dijetarit apo atij i cili do të jep këshillë të sinqertë. El-Kadi Ebu Bekr Ibn el-‘Arabi ka thënë: sa i përket dijetarit, ai do ta interpretojë në mënyrë të mirë për të aq sa mundet, ndërsa ai që do t’i jep këshillë të sinqertë do t’i mësojë diçka atij që do të jetë e dobishme për të dhe do ta ndihmojë ta bëjë atë. Ai që është i urtë është ai, i cili di ta interpretojë atë dhe do t’i tregojë vetëm atë që do t’i ndihmojë atij, përndryshe do të heshtë. Ai që është i dashur, nëse di diçka mirë do ta thotë atë, dhe nëse nuk di apo është në dyshim, do të heshtë.
Imam el-Begaui ka thënë: Dije se interpretimi i ëndërrave bie në kategori të ndryshme. Ëndërrat mund të interpretohen në dritën e Kuranit apo në dritën e Sunetit , apo me anën e proverbave që janë aktuale në mesin e njerëzve, apo me emra ose metaforë, apo me të kundërtën e saj. (Sharh el Sune, 12/220) Ai dha një shembull të kësaj, siç është: Interpretimi në dritën e Kur’anit: siç është litari që do të thotë marrëveshje, sepse Allahu thotë (interpretimi i domethënies): “Dhe mbahuni të gjithë për litarin e Allahut… “ [Al ‘Imran 3:103]
Interpretimi në dritën e Sunetit: siç është sorra e cila paraqet një njeri të pa-moralshëm (fasik), sepse Pejgamberi (sallallahu alejhi ue selam) e quajti si të tillë.
Interpretimi me anë të proverbave: siç është gërmimi i gropës, që domethënë komplot, sepse njerëzit thonë “Kushdo që gërmon një gropë, do të bie vetë në të.”
Interpretimi me anë të emrave: siç është të shohësh një njeri të quajtur Rashid, që do të thotë urtësi.
Interpretimi me anë të së kundërtës: siç është frika, që do të thotë siguri, sepse Allahu thotë: “Dhe Ai sigurisht do t’ua zevëndësojë një siguri pas frikës së tyre” [el-Nur 24:55]
