Prej një kohe të gjatë ka qenë aksiomë, të paktën në politikën e majtë europiane, se Palestina gjendet në zemër të konfliktit arabo-izraelit dhe se paqja e qëndrueshme në Lindjen e Mesme, varet, së pari dhe më së shumti, nga zgjidhja e kësaj lufte që zgjat prej disa dekadash. Në vitet e fundit, kjo mënyrë të menduari ka rënë në hije për shkak të ngjarjeve të tjera. Problemi është anashkaluar. E ndërsa rajoni i afrohet 50-vjetorit të luftës gjashtëditore që e vendosi tokën palestineze nën pushtim të përhershëm, dhe ndërsa me qindra të burgosur palestinezë nisin javën e tretë të grevës së urisë në burgjet e Izraelit, po shtohen frikërat për një intifadë të re. Eshtë koha për të rifokusuar vëmendjen mbi këtë ngërç të rrezikshëm përpara se të rishpërthejë në mënyrë të hapur konfrontimi i dhunshëm.
Nuk është çështja se janë harruar vuajtjet e palestinezëve apo se kërcënimet me të cilat përballet Izraeli janë rrudhur, papritur. Bëhet fjalë që në mungesën totale të progresit në lidhje me çështjen e vendbanimeve, kanë marrë përparësi ngjarje të tjera. Një prej tyre është përhapja e radikalizmit, kryesisht në formën e Al-Kaedës dhe të ISIS. Pas sulmeve të 11 shtatorit 2001, Shtetet e Bashkuara e ridrejtuan energjinë e tyre dhe burimet drejt Irakut dhe Afganistanit. Revoltat e Pranverës Arabe të 2011-ës, githashtu e hoqën vëmendjen nga Palestina për ta fokusuar tek pakënaqësitë e qytetarëve arabë ndaj vetë qeverive të tyre.
Regjimet e tronditura arabe zbuluan interesa të përbashkëta me Izraelin që kundërpeshonin më shumë besnikërinë e vjetër ndaj palestinezëve.
Lufta civile në Siri ka nxjerrë në shesh të gjithë elementët famëkeq – ekstremizmin, kryengritjen popullore, shtypjen qeveritare, masakrat e ushtrisë dhe fragmentarizimin social, duke sjellë një fluks masiv emigrantësh dhe emergjenca humanitare. Përkundrejt këtij konflikti të jashtëzakonshëm, që ka tërhequr brenda Rusinë, Iranin e fanatikët fetarë nga të dyja palët e vijës sunite-shiite, problem palestinez, krahasimisht, ka pësuar zbehje.
Pavendosmëria kronike e Perëndimit ndaj Sirisë, e vënë në dukje edhe nga komentet e papërgjegjshme e të marra për veprimin ushtarak britanik të sekretarit të Jashtëm, Boris Johnson, nënvizojnë sesa pak besim duhet vendosur në vendosmërinë e Perëndimit për të arritur një marrëveshje palestineze.
Do të ishte e gabuar të sugjerohet se Shtetet e Bashkuara dhe të tjerët kanë ndalur përpjekjet. John Kerry, ish-sekretari amerikan i Shtetit u përpoq fort të rigjallëronte procesin e paqes në agoni. Francezët organizuan në janar një konferencë ndërkombëtare për të promovuar zgjidhjen përmes krijimit të dy shteteve, ende zgjidhja e vetme funksionale për të bërë progres. Deklarata finale e takimit i kërkonte Izraelit të tërhiqej në kufijtë e tij të vitit 1967 dhe të lehtësonte kontrollin në Bregun Perëndimor dhe në Jeruzalemin Lindor, ashtu si edhe kërkohet në rezolutat e OKB-së, sikundër u kërkonte të dyja palëve të “frenoheshin nga veprimet e njëanshme” që mund të vinin në rrezik negociatat e ardhshme.
Apele të tilla kaq të artikuluara, të dëgjuara kaq shumë herë përpara, janë të kota derisa të mos mbështeten nga masa aktive për të bindur dhe detyruar lojtarët kryesorë. Këto aktualisht mungojnë. Tek Benjamin Netanjahu, Izraeli ka një kryeministër konfliktual, vizioni i ngushtë dhe jo fleksibël i të cilit për atë që garanton sigurinë e Izraelit, është në vetvete një rrezik për vetë vendin që ai i shërben.
Tek Mahmoud Abbas, palestinezët kanë një lider të dobët dhe jo efektiv, autoriteti i të cilit është i minuar nga Hamasi. Asnjë prej burrave nuk është një partner i besueshëm për paqen. Asnjëri nuk duket se ka një plan funksional për t’i dhënë fund ngërçit. Kur Abbas të takojë Donald Trump në Uashington këtë javë, ndoshta edhe mund të na habisë. Ndoshta Trump do të ketë diçka konstruktive për të thënë. Ose jo.
Trump ka të drejtë për një gjë. Duke folur javën e kaluar, ai deklaroi se nuk ka “asnjë arsye” përse izraelitët dhe palestinezët nuk duhet të jetojnë në paqe. Dhe, në terma të pastër, nëse dy palët janë të përgatitura për kompromis – dhe kompromise të mundshme mbi tokën, kufijtë, sigurinë, refugjatët dhe Jeruzalemin janë hedhur edhe më parë – Trump ka të drejtë. Ajo që nevojitet, dhe që mungon, është lidershipi i guximshëm dhe me vizion.
Pavarësisht historisë së dhunës, Marwan Barghouti, organizatori i grevës së urisë në burgje, shihet nga shumë palestinezë si një nga liderët e tyre më të aftë. Shumë vëzhgues të jashtëm që dëshirojnë të mirën e Izraelit, gjithashtu ndajnë këtë opinion dhe do të donin ta shihnin atë të merrte më shumë rol publik, pasi të lërë pas prangat e burgut. Opinioni i fundit i Barghouti në “Neë York Times” e përngjasonte betejën palestineze me lëvizjet për pavarësi në Afrikën e Jugut e gjetkë. Një gjë ndajnë të përbashkët, sugjeron ai, e kjo është fitorja përfundimtare. Palestinezët, shkruan ai, janë angazhuar në një “marshim të gjatë drejt lirisë”.
Barghouti nuk është Nelson Mandela. Por edhe pretendimet e tij dhe të popullit të tij nuk mund të shtyhen pafundësisht. Të përpiqesh të bësh këtë gjë do të thotë të rrezikosh një shpërthim tjetër – një tjetër nakba – që, për të gjitha arsyet e gabuara, do ta vendosë sërish Palestinën në linjën e parë të angazhimit për Lindjen e Mesme.
Përktheu: Juli Prifti – /tesheshi.com/
