Unë jam një ndjekës i rregullt i shkrimeve të Dr. Rudian Zekthit, dhe gjatë viteve kam pasur mundësinë të thellohem në analizat e tij që përqendrohen në metodologjinë e davetit, përmes shkrimeve të tilla si “Parimi i Brishtësisë,” “Parimi i Intensitetit,” “Parimi i Autoktonisë” dhe “Parimi i Realitetit.” Këto shkrime janë të ndërlidhura dhe në qendër të tyre është përpjekja për të ndërtuar një thirrje islame që përputhet me traditën profetike, duke i përshtatur mësimet e Islamit me kontekstin shqiptar.
Megjithatë, shkrimet e Prof. Zekthit, ndonëse të lexuara pak dhe ndonjëherë të keqkuptuara brenda rrethit të shoqërisë islame, kanë krijuar një debat të fortë mbi mënyrën se si është realizuar thirrja islame deri tani në Shqipëri. Disa ithtarë të dr Zekhit, me nijetin e mirë, kanë përfunduar duke hedhur poshtë plotësisht përpjekjet e thirrësve të deritanishëm, duke treguar një ndjenjë inferioriteti dhe përçmimi ndaj punës së bërë. Por është e rëndësishme të theksohet që ky nuk është qëllimi i Dr. Zekthit. Ai, ashtu si shumë mendimtarë të tjerë, nuk mban përgjegjësi për keqpërdorimin e shkrimeve të tij nga ata që përpiqen të fitojnë “territore imagjinare.” Nga bisedat që kam pasur me të, ai ka qartësuar që qëllimi i tij është hapja e një debati konstruktiv midis bashkësisë së praktikantëve shqiptarë dhe përmirësimi i davetit në përputhje me realitetin dhe traditën profetike.
Në këtë kontekst, dua të diskutoj mbi shkrimin e tij “Parimi i Finalitetit,” duke e vendosur atë në një kornizë teologjike islame dhe duke reflektuar mbi disa aspekte që lidhen me qëllimin, gjykimin dhe përpjekjet për reformimin e publikut.
1-Qëllimi (Nijeti) dhe Finaliteti në Islam
Një nga parimet themelore të Islamit është qëllimi (nijet), i cili përcakton vlerën e çdo veprimi. Hadithi i njohur i Profetit Muhamed a.s. thotë: “Veprat vlerësohen sipas qëllimeve” (Buhariu dhe Muslimi), duke theksuar rëndësinë e nijetit të pastër dhe përkushtimit për hir të Zotit. Në shkrimin e tij, Zekthi përqendrohet në idenë e finalitetit dhe synon të vërë theksin mbi domosdoshmërinë e një qëllimi të qartë për çdo vepër. Ai sugjeron që, në rastet kur një vepër synon të ndryshojë vlerat e publikut, individi mund të ketë një autoritet të veçantë për ta gjykuar atë.
Sidoqoftë, në Islam, qëllimi përfundimtar i çdo veprimi duhet të jetë gjithmonë përmbushja e vullnetit të Zotit, pavarësisht nga suksesi apo dështimi në sytë e publikut. Hadithi tjetër që thekson këtë është: “Në Ditën e Gjykimit do të ketë profetë që do të jenë vetëm, pa asnjë pasues” (Muslimi). Ky hadith tregon se suksesi i një misioni nuk matet me numrin e pasuesve, por me sinqeritetin dhe përkushtimin ndaj Zotit. Kjo ide qartëson shkrimin e Zekthit, i cili sugjeron që veprat mund të marrin autoritet përmes ndikimit mbi publikun.
2-Autoriteti i Gjykimit: Publiku vs. Zoti
Zekthi sugjeron që individi mund të gjykojë më mirë vlerën e veprës së tij, veçanërisht nëse qëllimi i saj është ndryshimi i publikut. Kjo është një ide interesante, por në kontekstin e Islamit, gjykimi përfundimtar i veprave i takon vetëm Zotit. Kur’ani thotë “Veproni Zoti do të shikojë veprat tuaja ashtu edhe Profeti e mëpas besimtarët(do të gjykojnë mbi to)”
Në këtë drejtim, shkrimi i Zekthit, që përqendrohet në marrëdhënien midis veprës dhe publikut, krijon një paqartësi me mësimet islame, të cilat vendosin Zotin si gjykatësin përfundimtar të çdo vepre. Ndikimi i një veprimi në shoqëri mund të jetë i rëndësishëm, por ai nuk mund të përcaktojë vlerën e saj përfundimtare në sytë e Zotit.
3-Finaliteti dhe Ndryshimi i Publikut
Zekthi i jep një rëndësi të madhe ndryshimit të vlerave shoqërore dhe ndikimit të veprave në publik. Nga një perspektivë islame, përpjekja për të reformuar shoqërinë është legjitime dhe përkrahet nga Kur’ani dhe Suneti. Profeti Muhamed a.s. ishte një shembull i ndritshëm i dikujt që ndryshoi vlerat shoqërore të kohës së tij për të drejtuar njerëzit në rrugën e Zotit. Në Suren Ali Imran (3:104) thuhet: “Le të jetë nga ju një grup që thërret në të mira, që urdhëron për të drejtën dhe ndalon nga e keqja.” Ky ajet tregon që ndryshimi i vlerave shoqërore është një mision i rëndësishëm për besimtarët myslimanë, por gjithmonë me një përputhje me Kur’anin dhe traditën Profetike.
Një hadith tjetër thelbësor thotë: “Besimtari që shoqërohet me njerëzit dhe duron problemet e tyre është më i mirë se ai që nuk shoqërohet dhe nuk duron vështirësitë e tyre” (Tirmidhiu). Ky hadith thekson rëndësinë e përfshirjes në shoqëri dhe durimin përballë sfidave të saj.
3-Fragmentimi i Davetit dhe Finaliteti i Veprës
Zekthi në shkrimin e tij përmend gjithashtu fragmentimin e davetit në Shqipëri, ku thirrësit veprojnë në mënyrë të pavarur, pa një vizion të përbashkët. Kjo është një kritikë e vlefshme për t’u diskutuar, sidomos në kontekstin islam, ku bashkësia duhet të veprojë e bashkuar. Fragmentimi i thirrësve mund të çojë në dobësimin e përpjekjeve për përhapjen e mesazhit të Zotit.
Në përputhje me këtë, finaliteti i një vepre, veçanërisht në kontekstin e thirrjes, duhet të jetë i qartë dhe i përbashkët mes thirrësve. Veprimet e fragmentuara dhe të paorganizuara rrezikojnë të humbasin qëllimin dhe të sjellin përçarje, ndërsa përpjekjet e bashkuara për reformimin e shoqërisë dhe përmbushjen e vullnetit të Zotit janë mënyra më e efektshme për të arritur finalitetin e dëshiruar.
Lidhja me Shkrimet e Tjera të Zekthit
“Parimi i Finalitetit” lidhet ngushtë me shkrimet e tjera të Dr. Zekthit, si “Parimi i Brishtësisë,” “Parimi i Intensitetit” dhe “Parimi i Autoktonisë.” Këto shkrime janë pjesë e një qasjeje metodologjike që synon të përsosë dhe përmirësojë mënyrën se si thirrja islame zhvillohet në Shqipëri, duke u mbështetur në traditën profetike dhe duke u përputhur me realitetet dhe sfidat aktuale të shoqërisë shqiptare. Përmes tyre, Zekthi përpiqet të ndërtojë një sistem të qartë dhe koherent për zhvillimin e davetit, që është i ndjeshëm ndaj kontekstit shoqëror dhe kulturor, por gjithashtu i përqendruar në përmbushjen e udhëzimeve hyjnore.
Secili prej këtyre shkrimeve synon të nxisë një debat të brendshëm dhe të jashtëm në radhët e thirrësve dhe komunitetit islam shqiptar, duke analizuar çështjet e thirrjes dhe mënyrat se si ajo mund të përmirësohet. Ndërsa “Parimi i Finalitetit” përqendrohet te qëllimi dhe përfundimi i veprave, shkrimet e tjera të tij trajtojnë aspekte të ndryshme të davetit, si rëndësia e qëndrueshmërisë në thirrje, ndërveprimi me shoqërinë, dhe zhvillimi i një qasjeje autoktone të thirrjes që respekton dhe ruan kulturën dhe traditat shqiptare.
E megjithë kontestimin e heshtur të imamëve Shqiptar apo mirarimin e tyre ata nuk kanë bërë asnjë përpjekje për të hapur diskutime mbi shkrimet e tij.Kjo heshtje i ka forcuar bindjen “ithtarëve” tê dr Zekthit që në thelb ata nuk kanë kapacitet intelektual për të kuptuar idete dhe tezat qe ai publikon dhe mbron herë pas here.Ndonje “dishepull i zjarrtë” mund ti shprehe edhe me zë të hapur pa kuptuar dëmin social që krijon në bashkêsi.
Mendimi im personal është se shkrimet e Dr. Zekthit kanë pasuruar mendimin kritik fetar në Shqipëri.
Mendimi kritik është thelbësor për të zhvilluar dhe pasuruar jetën islame, sepse ai na nxit të hulumtojmë, të pyesim dhe të përmirësojmë vazhdimisht veten dhe shoqërinë tonë, duke mbajtur gjithmonë parasysh mësimet e Islamit dhe drejtësinë hyjnore.
Nê këtë kontekst Dr Zekthi ka bërë një përpjekje disa vjeçare me tryeza diskutimi mes imamëve, vizita studimore në territore të ndryshme të Shqipërisë, dhe zhvillimin e leksioneve të hapura. Diskutime këto që kërkojnë kohë për të krijuar një peshë specifike në realitetin e davetit shqiptar. Mendoj që këto përpjekje janë sistematike dhe përbëjnë një shembull të mirë për të krijuar një ide të qartë për zhvillimin e mëtejshëm të davetit, duke mbështetur fushat që kanë funksionuar mirë dhe duke mësuar nga gabimet tona.
Dr. Arben Ramkaj
