Çfarë do propozonte Boris Jelcin për të garantuar sigurinë globale
Rusia do të bëhet vendi i parë i ish-Traktatit të Varshavës që do të anëtarësohet në NATO. Ky mendim u shpreh nga presidenti i atëhershëm rus Boris Jelcin gjatë bisedimeve të tij me presidentin amerikan Bill Clinton në Moskë në janar 1994. Kasetat u publikuan së bashku me dokumente të tjera për vizitën e Clintonit në Rusi nga Arkivi i Sigurisë Kombëtare të SHBA.
Në njoftimin e ambasadës amerikane për drekën ku morën pjesë Jelcin dhe Clinton në rezidencën e presidentit rus në Novo-Agaryovo më 13 janar 1994, thuhet se Jelcin shprehu mendimin se marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë duhet të bazohen në bazën e një sistemi sigurie në botë. “Rusia duhet të bëhet vendi i parë që do të anëtarësohet në NATO. Pastaj mund të ndjekin vendet e tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore”, tha presidenti rus. Jelcin propozoi krijimin e “një lloj karteli” për të garantuar sigurinë globale, në të cilin do të merrnin pjesë SHBA, Rusia dhe vendet e Evropës.
Pas këtyre deklaratave, Jelcin pranoi se Rusia në këtë moment nuk ishte gati për t’u anëtarësuar në NATO dhe theksoi se nuk e dinte se cili do të ishte reagimi i Kinës ndaj një hapi të tillë. Ai spekuloi se CIA mund të kishte një kontribut për këtë çështje, duke theksuar se në Rusi nuk kishte më një KGB që nuk mund të kryente një hetim të tillë. Sipas Jelcinit, Rusia duke shpërbërë KGB-në kurseu shumë burime (në vitin 1994 ekzistonte Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme, si dhe Shërbimi Federal i Kundërzbulimit, i cili ishte pararendës i Shërbimit Federal të Sigurisë së sotme – FSB).
Clinton, duke iu përgjigjur Jelcinit, deklaroi se nëse Rusia dhe vendet e tjera në Evropë do të bashkëpunonin, paqja në Evropë mund të sigurohej për njëqind vjet e më shumë. Megjithatë, ai nuk i komentoi qëndrimet e shprehura nga presidenti rus për NATO-n.
U publikuan edhe dokumente të bisedave të tjera mes Jelcinit dhe Clintonit gjatë vizitave, pasi ata u takuan disa herë. Në to u diskutua për reformat në Rusi, çështjen e armëve bërthamore që ka Ukraina, situatën në Gjeorgji. Jelcin deklaroi kategorikisht se nuk ishte dakord me akuzat se Rusia ka ambicie imperialiste. Clinton, nga ana e tij, tha se në një sërë vendesh evropiane, mosbesimi ndaj Moskës po rritet, veçanërisht pas suksesit të forcave nacionaliste dhe populiste në zgjedhjet parlamentare të vitit 1993, por ai e siguroi presidentin rus se beson në tranzicionin e suksesshëm të Rusisë në demokraci dhe se Rusia do të luante një rol të madh në çështjet evropiane. Çështja e zgjerimit të NATO-s nuk u diskutua si çështje.
Në të njëjtën kohë, Clinton në bisedimet ngriti çështje të dhimbshme për Moskën në lidhje me monitorimin e diplomatëve amerikanë dhe shitjet e armëve në vende si Koreja e Veriut, Irani dhe Iraku.
Disa vite më pare, bisedimet e Jelcinit me Clintonin në vitin 1999 u bënë publike, kur marrëdhëniet mes SHBA-së dhe Rusisë ishin përkeqësuar ndjeshëm. Jelcin atëherë nuk foli për anëtarësimin e Rusisë në NATO, por i sugjeroi presidentit amerikan që t’i “jepte Evropën Rusisë” për të garantuar sigurinë e saj.
Rusia asnjëherë nuk ka aplikuar zyrtarisht për t’u anëtarësuar në NATO. Në vitin 1997, u krijua Këshilli Rusi-NATO dhe marrëdhëniet midis Moskës dhe Aleancës së Atlantikut të Veriut u quajtën partneritet strategjik. Moska ishte kundër anëtarësimit në NATO të vendeve të ish-Paktit të Varshavës (procesi i zgjerimit filloi në 1999), por pasardhësi i Jelcinit, Vladimir Putin, filloi ta quante atë një kërcënim. /tesheshi.com
