Ç’janë ndryshe ujgurët dhe kur u bënë muslimanë?

Turkestan është një përzierje e dy fjalëve “turk” dhe “stan” që do të thotë “tokë e turqve”. Është një rajon i gjerë në Azinë Qendrore i ndarë nga malet në dy pjesë: Turkestanin Lindor dhe Turkestanin Perëndimor. Sa i përket Turkestanit Lindor, ai u pushtua nga Kina dhe ndryshoi emrin në “Xinjiang”, që në arabisht do të thotë “koloni e re”.

Turkestani Perëndimor përfshin pesë republika të reja të pavarura muslimane që u shfaqën pas rënies së Bashkimit Sovjetik: Kazakistani, Uzbekistani, Turkmenistani, Taxhikistani dhe Kirgistani, popujt e të cilëve janë me origjinë turke. Disa ngatërrojnë turqit dhe osmanët, sepse një turk është një emër kombëtar, si arabët dhe persët, ndërsa osmanët janë një degë e turqve si të tjerët, si uzbekët dhe taxhikët, kështu që çdo osman është turk por jo çdo turk është osman.

Popullsia e Turkestanit Lindor, sipas qeverisë kineze, është rreth 21 milionë, 11 milionë prej të cilëve janë muslimanë që i përkasin grupit etnik ujgur, dhe disa pakica të tjera si kazakët, kirgizët, tatarët, uzbekët dhe taxhikët.

Turkestani Lindor kufizohet në veriperëndim me tre republika muslimane: Kazakistanin, Kirgistanin dhe Taxhikistanin, në jug me Afganistanin, Pakistanin dhe Indinë dhe në lindje me Tibetin. Ai mbulon një sipërfaqe prej rreth 1,664,000 km2 dhe renditet në vendin e nëntëmbëdhjetë në mesin e vendeve të botës për nga sipërfaqja. Zona e saj është tre herë më e madhe se Franca dhe përbën një të pestën e sipërfaqes totale të Kinës.

Ardhja e Islamit

Fillimi i ardhjes së Islamit në Turkistan lidhet me kalifatin e Othmanit. Por sundimi i vërtetë i kësaj pjese të botë ishte në kohën e kalifit umajad Abdul Malik ibn Mervan dhe komandantit të tij të famshëm Kutejbe ibn Muslim al-Bahili. Edhe pas rënies së kalifatit umajad, Turkistani u sundua nga kalifët abasid. Në periudhat e dobësisë së kalifatit abasid, në atë rajon u formuan shtete të vogla të pavarura, dhe më pas u sundua nga mongolët pasi Genghis Khan shkatërroi shtetin e Hawarizmit, në vitin 1231 (628 pas Krishtit).

Turkestani është i pasur me qymyr dhe rezervat e tij përbëjnë gjysmën e rezervave të qymyrit të Kinës, e ndjekur nga toka bujqësore pjellore dhe potenciali i madh ujor.

Rreth 118 lloje xeheroresh dhe metalesh të çmuara të 148 llojeve të prodhuara nga e gjithë Kina nxirren dhe shfrytëzohen nga Turkestani. Prandaj, Kina donte ta pushtonte dhe aneksonte pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe vendosjes së regjimit komunist të udhëhequr nga Mao Ce Duni, i cili mori kontrollin e Turkestanit Lindor me forcat e tij në vitin 1949, kur qeveria komuniste filloi të konfiskonte pronat muslimane.

Qeveria kineze ka nxjerrë disa ligje për të kufizuar ujgurët, si shumica muslimane, dhe për të ndaluar gratë me hixhab që të përdorin transportin publik dhe të hyjnë në shërbimet qeveritare. Sipas raportimeve, autoritetet kineze kanë urdhëruar ujgurët të dorëzojnë kopje të Kuranit dhe sende të tjera fetare, përndryshe ata do të përballen me ndëshkime drakoniane – sipas British Independent – bazuar në burime ujgure nga viti 2017.

Në shtator 2020, një studim nga Instituti Australian për Politikat Strategjike zbuloi se autoritetet kineze kishin rritur mbylljen e ujgurëve në kampe speciale dhe sipas Institutit, numri i kampeve ujgure aktualisht është 380. Aty, ata i nënshtrohen formave më të këqija e tortures ndaj përpjekjeve për identitet, duke nxitur Kombet e Bashkuara të lëshojnë një deklaratë të nënshkruar nga 43 vende që shprehin shqetësimin për shkeljet e të drejtave të njeriut kundër ujgurëve në Xinjiang, duke i kërkuar Pekinit zyrtar të “sigurojë respektimin e plotë” të të drejtave të kësaj pakice muslimane. Është interesante se asnjë vend arab nuk e ka nënshkruar këtë deklaratë.

Senati miratoi gjithashtu një ligj që ndalon importin e çdo produkti nga rajoni Xinjiang i Kinës, në një përpjekje të fundit nga Uashingtoni për të ndëshkuar Pekinin për atë që thotë se është gjenocidi i vazhdueshëm kundër ujgurëve dhe grupeve të tjera muslimane. /tesheshi.com/