Një skemë piramidale është një mashtrim financiar i paligjshëm që maskohet si një biznes legjitim. Skemat piramidale janë të ngjashme me skemat Ponzi dhe kompanitë e marketingut me shumë nivele (MLM), por ka dallime të rëndësishme midis këtyre tri strukturave. Cilat janë shenjat treguese të një skeme piramidale? Ja një vështrim se si funksionojnë skemat piramidale dhe si t’i dalloni ato nga një skemë MLM ose një Ponzi.
Çfarë është një skemë piramidale?
Në sipërfaqe, një skemë piramidale duket të jetë një kompani legjitime që shet produkte ose shërbime, por qëllimi kryesor është gjithmonë rritja e numrit të pjesëmarrësve në skemë në vend që të rrisë shitjet e produkteve. Pjesëmarrësit e rinj zakonisht quhen investitorë, shitës, agjentë ose shpërndarës, ose disa ndryshime në këto tituj.
Në mënyrë tipike, pjesëmarrësit e skemave piramidale ngarkohen me tarifa anëtarësie dhe komisione dhe duhet të blejnë sasi të caktuara të inventarit të produktit çdo muaj në mënyrë që të qëndrojnë në kompani. Pak vëmendje i kushtohet në fakt marketingut dhe shitjes së produkteve.
Si funksionojnë skemat piramidale?
Një skemë piramidale fillon me një person ose një ekip të vogël duke rekrutuar pjesëmarrës për t’u bashkuar me një sipërmarrje të re biznesi. Rekrutëve u kërkohet të investojnë para në sipërmarrje, të paguajnë tarifat e anëtarësimit ose të blejnë një sasi të caktuar produkti çdo muaj.
Themeluesit marrin tarifat dhe komisionet e shitjeve nga pjesëmarrësit e tjerë, plus të ardhurat nga shitja e inventarit. Që nga ai moment, skemat e suksesshme piramidale mbështeten pothuajse tërësisht në blerjet e vazhdueshme dhe investimet në rritje nga një bazë gjithnjë në rritje e pjesëmarrësve të rinj.
“Piramida” në emër vjen nga struktura e mashtrimit, ku një pjesëmarrës rekruton disa pjesëmarrës shtesë për të punuar për ta. Këta anëtarë më pas rekrutojnë më shumë pjesëmarrës të rinj poshtë tyre … dhe kështu me radhë. Numri i vogël i pjesëmarrësve në krye të skemës piramidale fiton shuma të mëdha parash duke mbledhur komisione dhe tarifa nga shtresat e shitësve dhe shpërndarësve të rekrutuar për të punuar poshtë tyre.
“Në krye të piramidës, themeluesi ose themeluesit në thelb marrin tarifa nga çdo pjesëmarrës poshtë tyre,” tha Jonathan Perlman, një avokat në firmën ligjore të Majamit Genovese Joblove & Battista.
Skemat piramidale kundrejt MLM-ve
Kompanitë e marketingut me shumë nivele dhe skemat piramidale ndajnë modele të ngjashme biznesi. Megjithatë, kompanitë MLM mund të operojnë si biznese legjitime, ndërsa skemat piramidale janë gjithmonë të paligjshme. Ekzistojnë disa ngjashmëri midis një MLM legjitime dhe një skeme piramidale të paligjshme. Më poshtë janë pikat ku këto dy modele ngjajnë me njëri-tjetrin:
- Pjesëmarrësit nuk marrin një pagë të rregullt dhe pritet të blejnë një sasi të caktuar produkti në muaj për të mbetur si pjesë e kompanisë.
- Pjesëmarrësit mund të marrin kompensim ose komisione për rekrutimin e shitësve të rinj në biznes.
- Pjesëmarrësit punojnë si kontraktorë të pavarur që fitojnë para duke shitur produkte dhe/ose duke fituar komisione bazuar në atë që shesin rekrutët e tyre.
- Pjesëmarrësve zakonisht u ngarkohet tarifa e anëtarësimit. Ata shesin produkte ose shërbime përmes shitjeve nga personi në person dhe paguajnë komisione të shitjeve në zinxhir.
Më poshtë janë disa dallime kryesore midis një skeme piramidale dhe një MLM:
Skema Piramidale:
- Kërkohet të investoni para për t’u bashkuar
- Më shumë fokus në rekrutimin sesa në shitjen e produktit
- Komisione më të larta për rekrutim sesa për shitje
MLM:
- Kompania do të blejë inventarin e pashitur
- Vëmendje i kushtohet marketingut të produkteve të kompanisë
Si MLM-të ashtu edhe skemat piramidale priren të paguajnë tarifat e anëtarësimit. Kur pjesëmarrësit e MLM-së mund të mbulojnë disa apo edhe të gjitha tarifat e tyre të anëtarësimit duke rekrutuar pjesëmarrës shtesë, MLM-të i afrohen rrezikshëm funksionimit si skema piramidale, tha L. Burke Files, një hetues financiar dhe president i Financial Examinations & Evaluations Inc.
Perlman shton se ndërsa MLM-të dhe skemat piramidale ndajnë të dyja një strukturë në formë piramide, MLM-të legjitime priren të fokusojnë më shumë biznesin në shitjet e produkteve sesa në ndërtimin e një ekipi shitësish për të gjeneruar komisione.
“FTC është agjencia kryesore e zbatimit të ligjit për skemat klasike piramidale, të cilat shpesh e shesin veten si ndërmarrje legjitime MLM,” tha Perlman.
FTC aplikon një test me shumë faktorë për të përcaktuar nëse një ndërmarrje është një skemë piramidale e paligjshme ose një MLM e ligjshme, duke përfshirë gjëra të tilla si funksionimi i strukturës në tërësi, përfaqësimet e marketingut, përvojat e pjesëmarrësve, planet e kompensimit dhe stimujt e përfshirë në strukturën e kompensimit. Që një MLM të konsiderohet legale dhe jo një skemë piramidale, duhet t’i përmbahet rregullit 70% të FTC. Ky rregull thotë se “të paktën 70% e të gjitha mallrave të shitura duhet të blihen nga jo-shpërndarës”.
Skemat Piramidale vs Skemat Ponzi
Mashtrimi i investimeve i Bernie Madoff është ndoshta skema më e famshme Ponzi në histori. Madoff grumbulloi para nga mbi 5000 investitorë pa asnjë fond në treg. Në përgjithësi, ai arriti të mashtrojë njerëzit me mbi 65 miliardë dollarë.
Skemat piramidale dhe skemat ilegale Ponzi ndajnë disa ngjashmëri, por këtu janë dallimet e mëdha. Në shumicën e rasteve, orkestruesit e një skeme Ponzi kërkojnë vetëm një “investim” të vetëm, me kthime të mëdha të premtuara në një datë të mëvonshme.
Me skemat piramidale, viktimat “bëjnë para” duke rekrutuar më shumë njerëz në mashtrim. Skemat Ponzi nuk u kërkojnë viktimave të tyre të marrin më shumë pjesëmarrës ose të ndërmarrin veprime të mëtejshme për të marrë pjesë.
“Në një skemë Ponzi, investitorët ‘përfitojnë’ nga investimet mitike themelore”, tha Files. “Kthimet për investitorët aktualë vijnë nga paratë e reja të mbledhura nga organizatori Ponzi.”
Dallimet kryesore të skemës Ponzi dhe skemës piramidale
- Investimi fillestar. Viktimat e një skeme Ponzi “investojnë” para në skemë dhe janë të shtyrë të besojnë se do të kenë një kthim gjigant nga investimi i tyre në të ardhmen.
- Përfshirja. Në një skemë piramidale, pjesëmarrësit pritet të sjellin rekrutë të rinj në mënyrë të vazhdueshme. Por sapo viktima e një skeme Ponzi investon, ata kanë pak përfshirje të mëtejshme në skemë.
- Të ardhurat. Si viktimat e skemës Ponzi ashtu edhe viktimat e skemave piramidale fitojnë para nga pjesëmarrësit e rinj, por vetëm pjesëmarrësit në skemën piramidale e dinë këtë.
Llojet e skemave piramidale
Ekziston një shumëllojshmëri e gjerë e skemave të ndryshme piramidale, të cilat mund ta bëjnë këtë lloj mashtrimi disi sfidues për t’u identifikuar.
Për shembull, MLM-të e projektuara keq mund të kalojnë në skema piramidale kur ato bëhen të pamundura për t’u mbajtur pa rekrutim të vazhdueshëm. Disa skema piramidale në fakt shesin produkte, ndërsa të tjerat e bëjnë lenë jashtë premtimin për të shitur produkte ose për t’i bërë njerëzit me para.
Email-et zinxhir
“Email-t zinxhir” kanë ekzistuar përgjithmonë, por versioni i emailit zinxhir – i cili premton t’u bëjë pjesëmarrësve një sasi të caktuar parash – është një version i paligjshëm i skemës tradicionale piramidale.
Emaile të ndryshme zinxhir mund të vijnë me udhëzime të ndryshme, por thelbi është i njëjtë. Marrësit i dërgojnë një shumë të caktuar parash personit të parë të listuar në grupin e emaileve. Ata më pas heqin emrin e atij personi nga lista, shtojnë të tyren në fund dhe ia përcjellin emailin një grupi tjetër njerëzish me qëllim që ata të bëjnë të njëjtën gjë.
Klubet e Investimeve
Edhe pse shumë klube investimesh paraqesin një forum legjitim për të ndihmuar njerëzit të bashkojnë paratë e tyre për qëllime të kryerjes së investimeve në grup, në disa raste ato funksionojnë si skema piramidale.
Në klubet mashtruese të investimeve, rekrutimi i investitorëve të rinj është një prioritet më i lartë sesa zgjedhja reale e investimeve legjitime. Zakonisht ka një premtim për kthime të shpejta dhe orkestruesit e skemës inkurajojnë investitorët fillestarë që kanë marrë tashmë “kthime” për të krijuar klubet e tyre të investimeve. Këta investitorë ftojnë miqtë e tyre, bashkëpunëtorët e biznesit dhe të afërmit që të bashkohen dhe të investojnë në skemë.
BurnLounge Inc.
Në vitin 2004, BurnLounge Inc u themelua me premtimin për t’i bërë të pasur “pronarët” e dyqaneve diskografike që hapën vitrinat e faqeve të internetit. Pjesëmarrësit paguanin një tarifë abonimi dhe po paguheshin në pikë që mund të blinin për produktet BurnLounge. Atyre iu paguan edhe bonuse për rekrutimin e anëtarëve të rinj. FTC përfundimisht i mbylli ato dhe në vitin 2015 dërgoi me postë 52,099 çeqe me vlerë pothuajse 1.9 milionë dollarë për konsumatorët që humbën para në skemë.
Fortune Hi-Tech Marketing
Agjentët u punësuan nga Fortune Hi-Tech Marketing për të shitur produkte të prodhuara nga kompani legjitime si Dish Network dhe Frontpoint Home Security, si dhe produkte të ndryshme shëndetësore dhe bukurie. Problemi ishte se shitësit fitonin më shumë para nga rekrutimi i tyre, ndërkohë që tarifat vjetore që paguanin ndihmuan që sipërmarrësit të pasuroheshin. Kompania përfundimisht zgjodhi një padi me FTC dhe pagoi gati 400 mijë njerëz të cilët u mashtruan me një total prej më shumë se 5.5 milionëë dollarë.
Nga skemat piramidale përfitojnë vetëm njerëzit në krye të piramidës. Për të shmangur përfshirjen e mundshme në çdo përsëritje të këtyre skemave, merrni parasysh këtë këshillë: “Nëse një mundësi nuk ka një produkt ose shërbim dhe ju duhet të rekrutoni anëtarë, konsiderojeni atë një skemë piramidale”, tha Files. “Nëse premton kthime astronomike dhe nuk është një investim i liçensuar ose i regjistruar, konsiderojeni një skemë Ponzi.” /forbes/ /businessmag.al/
