Ekspertët dhe zyrtarët turq kanë shprehur optimizëm të kujdesshëm për zgjedhjen e Donald Trump si presidenti i ri i zgjedhur i ShBA-së dhe politikat e tij ekonomike që mund të kenë një ndikim të drejtpërdrejtë në Türkiye.
Dy aleatët e NATO-s kanë pasur një marrëdhënie të tensionuar në vitet e fundit teksa ata lundrojnë në çështjet e sigurisë rajonale, duke përfshirë terrorizmin ndërkufitar, duke përkeqësuar shqetësimet e sigurisë së Ankarasë. Megjithatë, tregtia për dy vende ka qenë një forcë stabilizuese.
Qeveritë në të dyja vendet kanë nënvizuar rëndësinë e thellimit të tregtisë, duke shpresuar se kjo mund ta hapë rrugën për një kapitull më bashkëpunues. “Trump ofron vigjilencë më të madhe dhe është më transparent në lidhje me synimet e ShBA-së në lidhje me tregtinë me Türkiyen dhe Lindjen e Mesme më të gjerë. Kjo i lejon Türkiyes të vlerësojë më mirë dhe të ndjekë mundësitë për bashkëpunim dhe tregti”, thotë një zyrtar i lartë turk, duke kërkuar që emri i tij të mos citohet.
Gjatë pesë viteve të fundit, tregtia dypalëshe midis dy vendeve është dyfishuar pothuajse në 35 miliardë dollarë, tha Ministri i Tregtisë i Türkiyes, Omer Bolat në Programin e Mobilizimit të Eksportit të Türkiye-s në fillim të kësaj jave. Ndërsa Trump, i cili fitoi zgjedhjet e 5 nëntorit, favorizon një rajon tregtar proteksionist dhe vendosi tarifa për importet nga Kina, disa nga vendimet e tij kanë përfituar pa dashje Türkiyen.
“Türkiye dhe Shtetet e Bashkuara kishin vendosur një objektiv për të arritur në 100 miliardë dollarë në vëllimin e tregtisë pesë vjet më parë,” tha Bolat, duke shtuar: “Ne parashikojmë politika më të balancuara dhe të drejta tregtare nën administratën e re.” Bolat shprehu optimizëm për reduktimin e pengesave tregtare, veçanërisht në sektorë të tillë si çeliku dhe tekstili, të cilët përballen me barriera të konsiderueshme. “Gjatë mandatit të parë të Trump, marrëdhëniet ishin të trazuara,” tha Bolat.
Ai nënvizoi nevojën për një angazhim më të thellë për të trajtuar pabarazitë tregtare, për të çmontuar barrierat dhe për të përmirësuar dialogun politik nën administratën e rizgjedhur Trump.
Zgjerimi në tregun amerikan
Mustafa Gultepe,
Kryetar i Asamblesë së Eksportuesve të Türkiyes (TIM), Mustafa Gultepe theksoi rëndësinë strategjike të ShBA-së për eksportuesit turq.
“Pavarësisht distancës gjeografike, Shtetet e Bashkuara mbeten një nga partnerët kryesorë tregtarë të Türkiyes. Në vitin 2023, ne eksportuam mallra me vlerë rreth 15 miliardë dollarë në ShBA, duke kontribuar në një vëllim tregtar dypalësh prej 31 miliardë dollarësh, me importe që arrijnë në rreth 16 miliardë dollarë”, tha Gultepe.
“Në dhjetë muajt e parë të vitit 2024, eksportet në ShBA u rritën me 9,2 për qind, duke arritur në 13,4 miliardë dollarë,” vuri në dukje Gultepe. Megjithatë, pjesa e Türkiyes në importet e përgjithshme amerikane – e vlerësuar në mbi 2 trilion dollarë – mbetet vetëm 0,75 për qind. “Qëllimi ynë është ta rrisim këtë në të paktën 2 për qind,” tha ai, duke treguar objektivin paraprak të administratës Trump prej 100 miliardë dollarësh në tregti si një sinjal i potencialit të pashfrytëzuar.
Gultepe pranoi se politikat e parashikuara proteksioniste të Trump, megjithëse synojnë kryesisht Kinën, mund të krijojnë pengesa të reja për eksportuesit turq. “Ne mbetemi të përkushtuar për të zgjeruar praninë tonë në tregun amerikan pavarësisht këtyre sfidave të mundshme.”
Adresimi i çekuilibrit
“Gjatë dy dekadave të fundit, marrëdhëniet turko-amerikane janë acaruar nga kriza të ndryshme,” tha Dr Helin Sarı Ertem, një profesore e asociuar e marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Medeniyet të Istanbulit. Marrëdhëniet turko-amerikane, shpesh të tensionuara nga mosmarrëveshjet gjeopolitike – duke filluar nga statusi i terroristëve të PKK/YPG-së deri te politikat e ShBA-së në Mesdheun Lindor – kanë lënë në hije lidhjet ekonomike.
“Ndërsa tregtia është një aspekt i rëndësishëm i marrëdhënieve, ajo është bërë disi dytësore në krahasim me çështjet urgjente të sigurisë kombëtare, siç janë dallimet mbi PYD/YPG/PKK-në, FETO që kanë ndikuar ndjeshëm në lidhjet dypalëshe.” Ertem vuri në dukje bazat pragmatike të marrëdhënies.
“Të dyja vendet balancojnë retorikën e brendshme me nevojën për dialog mbi diplomacinë dhe interesa të tjera strategjike,” tha ajo.
Mundësitë dhe sfidat
Nga këndvështrimi turk, ky optimizëm zbutet nga sfidat e paraqitura nga sanksionet e ShBA-së ndaj Moskës, e cila ka vënë në presion të konsiderueshëm kompanitë dhe bankat turke që kishin biznes në Rusi.
“Ne presim që këto presione të lehtësohen ose të hiqen plotësisht,” thotë zyrtari turk, duke theksuar se komunikimi i zgjeruar në nivelet e lidershipit mund të hapë rrugën për përparim domethënës.
Ertem vërejti se qasja biznesore e Trumpit ndaj marrëdhënieve ndërkombëtare kishte implikime të përziera për Türkiye-n. Nga një këndvështrim më i gjerë, vendimi i Trumpit për ta braktisur Partneritetin Transatlantik të Tregtisë dhe Investimeve (TTIP) ishte një bekim i përzier për Türkiyen.
Ertem vuri në dukje se TTIP, nëse do të ishte miratuar, mund ta kishte vënë në disavantazh më tej Türkiyen, e cila do të ishte përjashtuar nga pakti i tregtisë ndërkombëtare. Megjithatë, ajo paralajmëroi se negociatat tregtare dypalëshe nën Trumpin do të vareshin nga pazaret e ndërlikuara në domenet ekonomike dhe gjeopolitike.
“Ndërsa TTIP nuk është më një shqetësim, preferenca e ShBA-së për negocimin e marrëveshjeve tregtare me vende individuale të BE-së nuk do të rezultojë në ndonjë avantazh thelbësor për Türkiyen,” tha ajo.
Pavarësisht nga erërat e kundërta ekonomike globale, Türkiye ka treguar elasticitet në diversifikimin e partneriteteve të saj tregtare. Gultepe vuri në dukje një rritje të fuqishme të eksporteve në Bashkimin Evropian, Lindjen e Mesme dhe Ballkan, edhe në mes të rritjes së dobët rajonale. “Aftësia jonë për të mbajtur vrullin në tregun amerikan thekson përshtatshmërinë e Türkiyes dhe zgjerimin e gjurmës globale,” përfundoi Gultepe.
/trt BALLKAN/
