Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan pritet të udhëtojë në Arabinë Saudite në javët e ardhshme, me gjasë duke u përballur me një detyrë shumë të vështirë në përpjekjen e fundit të Turqisë për të ndërtuar marrëdhënie të mira me rivalët rajonalë.
Gjatë vitit të kaluar, Ankaraja ka nisur përpjekjet diplomatike për të vendosur marrëdhënie me vende të tilla si Egjipti, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite, pas viteve të antagonizmit pas Pranverës Arabe të vitit 2011.
Mbështetja e Turqisë për lëvizjet popullore të lidhura me Vëllazërinë Myslimane fillimisht çoi në një ndërprerje të lidhjeve me qeveritë arabe që e shihnin Islamin politik si një kërcënim.
Ngjarjet e fundit, si bllokada e aleatit të Turqisë, Katarit në vitin 2017, e kanë rritur këtë përçarje. Kur Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Egjipti dhe Bahreini hoqën embargon e Dohas vitin e kaluar, kjo i hapi rrugën Ankarasë për të rindërtuar marrëdhëniet.
Vrasja e Khashoggi
Megjithatë, marrëdhëniet me Riadin janë të ngarkuara me një faktor shtesë – vrasja e gazetarit saudit Jamal Khashoggi në konsullatën saudite në Stamboll në tetor 2018.
Vrasja shkaktoi zemërim global dhe ushtroi presion mbi sundimtarin de fakto saudit, princin e kurorës Mohammed bin Salman, i njohur si MBS, i cili akuzohet për miratimin e operacionit për të vrarë ose kapur Khashoggi, sipas një raporti të inteligjencës amerikane.
Por qeveria saudite gjithmonë ka mohuar çdo përfshirje të princit në ekzekutimin makabër.
Raporti për vrasjen e gazetarëve në mediat proqeveritare turke është regjistruar pa përmendur princin dhe thuhet se urdhri për kryerjen e vrasjes ka ardhur nga “nivelet më të larta” të qeverisë saudite.
Një gjykatë saudite ka arrestuar tetë persona për vrasje në shtator 2020, në një gjyq të përshkruar nga grupet aktiviste si mashtrim, megjithatë, Turqia ka nisur gjithashtu një çështje kundër 26 të dyshuarve sauditë.
Javën e kaluar ky gjyq u shty dhe u transferua në Arabinë Saudite.
Rindërtimi i lidhjeve
“Sigurisht që është bërë shumë e qartë gjatë gjashtë muajve të fundit se Turqia do të ketë më shumë sfida në ofensivën e saj rajonale në avancimin me Arabinë Saudite,” tha Monica Marks, një profesore asistente në Universitetin e New York-ut në Abu Dhabi.
“Kjo ka të bëjë me zemërimin dhe fyerjen e thellë personale që erdhi me tragjedinë e rastit të Jamal Khashoggi.”
Erdogan u prit mirë kur ai vizitoi Emiratet e Bashkuara Arabe në shkurt. Ai më herët kishte paralajmëruar se do të vizitonte edhe Arabinë Saudite, gjë që në atë kohë nuk ndodhi. Erdogan tha më pas se “dialogu pozitiv” me Riadin vazhdon.
Mediat turke raportuan së fundmi se Erdogan do të vizitonte mbretërinë gjatë Ramazanit, gjë që do të ishte një shenjë e qartë progresi. Kishte të dhëna të tjera se lidhjet po rindërtoheshin.
Ministri i Jashtëm turk Mevlut Cavusoglu vizitoi Arabinë Saudite në maj 2021 dhe pas takimit me homologun e tij saudit muajin e kaluar, tha se “hapat konkretë” për të përmirësuar marrëdhëniet do të ndërmerren në “periudhën e ardhshme”.
Përfundimi i bojkotit jozyrtar saudit ndaj mallrave turke, i cili bëri që Ankaraja të tërhiqte 90 për qind të eksporteve të saj, rezultoi që tregtia me Arabinë Saudite arriti në 58 milionë dollarë muajin e kaluar, tre herë më shumë se vitin e kaluar, por vetëm një pjesë e vogël e asaj që ishte realizuar dy vite më parë.
Krizë ekonomike
Fushata diplomatike e Turqisë vjen në të njëjtën kohë me krizën ekonomike, pandeminë dhe luftën në Ukrainë.
“Sigurimi i bashkëpunimit saudit për të mbledhur kapitalin e investimeve do të ndihmonte qeverinë turke të kapërcejë krizën më të keqe ekonomike në kohët e fundit,” tha Eyup Ersoy nga Universiteti Ahi Evran i Turqisë.
“Kjo është një çështje veçanërisht e zjarrtë për autoritetet turke në funksion të zgjedhjeve të ardhshme presidenciale në Turqi”, të cilat do mbahen në qershor 2023.
Për të dyja vendet, afrimi tani është “politikisht logjik dhe ekonomikisht fitimprurës”, thotë Marks.
“Një faktor tjetër që i shtyn shtetet e Gjirit drejt këtyre ndryshimeve të papritura rajonale është njohuria se tre presidentë të SHBA-së, Obama, Trump dhe Biden, kanë dështuar të ofrojnë garancitë e sigurisë që duan kur bëhet fjalë për Iranin”, shtoi ajo.
Transferimi i çështjes Khashoggi në Arabinë Saudite “mund të jetë hapi i fundit personal në ndërtimin e besimit që MBS ka nevojë nga Erdogan. Ai duhej të ishte i bindur se Erdogani kishte mbaruar me këtë çështje”, tha Marks. /tesheshi.com/
