Një studim ekspertësh që kërkon t’i dalë të keqes përpara
Nga Michael T. Osterholm dhe Mark Olshaker, Foreign Affairs
Më pak se pesë vite pas shpërthimit të COVID-19, bota mbetet e prektshme ndaj një pandemie tjetër. Në pesë muajt e fundit, një variant i ndryshuar i virusit të gripit H5N1, i zbuluar te bagëtitë qumështore, paraqet një rrezik potencial për një virus që mund të shkaktojë pandemi. Megjithatë, qeveritë dhe organizatat ndërkombëtare kanë bërë shumë pak për t’u përgatitur për një skenar të tillë, pavarësisht mësimeve që duhet të kishin nxjerrë nga përballja globale me COVID-19.
Pas krizës së COVID-19, e cila zbuloi të metat e sistemit global të reagimit ndaj shëndetit publik, shumëkush priste që qeveritë dhe organizatat ndërkombëtare do të përpiqeshin të korrigjonin problemet më të dukshme. Duke marrë parasysh kostot katastrofike njerëzore dhe ekonomike të pandemisë, vendet kishin një motiv të fortë për të filluar të investonin masivisht në zhvillimin e gjeneratave të reja të vaksinave më mbrojtëse kundër gripit dhe koronavirusit, si dhe në zgjerimin e rrjetit global të prodhimit dhe shpërndarjes. Por kjo nuk ka ndodhur. Me nivelet aktuale të financimit, do të duhet ndoshta një dekadë ose më shumë për të zhvilluar vaksina më efektive dhe me jetëgjatësi më të madhe. Ndërkohë që grupe të ndryshme po punojnë për trajtime të reja dhe iniciativa të tjera antivirale, në përgjithësi, shoqëria globale nuk duket të jetë shumë më e përgatitur për një pandemi të ardhshme koronavirus ose gripi sesa ishte pesë vite më parë.
Rikthimi i gripit H5N1 te njerëzit dhe kafshët ka nxjerrë në pah këto dështime. Megjithëse virusi u identifikua në vitet 1990, gjatë 20 viteve të fundit ai ka vazhduar të pësojë mutacione, duke u rishfaqur në mënyra të ndryshme. Sot, ai po infekton miliona shpendë, por është bërë gjithashtu më i aftë të kalojë te të paktën 40 specie të gjitarëve. Edhe pse ende nuk mund të transmetohet lehtësisht midis njerëzve, infektimet te bagëtitë qumështore, të cilat kanë receptorë për viruset e gripit të shpendëve dhe njerëzve në gjirin e tyre, tregojnë rrezikun për një pandemi të re.
Është e pamundur të dihet se kur do të shfaqet një pandemi e re, ose cili patogjen specifik do të jetë shkaktari i saj. H5N1 është vetëm një nga viruset që mund të pësojë mutacione dhe të nisë një pandemi. Por njëra do të ndodhë eventualisht. Prandaj, është koha të largohemi nga rekomandimet e përgjithshme dhe praktikat më të mira dhe të ndërmarrim një program shumë më të gjerë për të prodhuar vaksina të reja dhe më të mira, ilaçe antivirale dhe masa të tjera mbrojtëse, si dhe për të ndërtuar infrastrukturën e nevojshme për të mbrojtur të gjithë popullatat. Megjithëse përpjekjet e tilla do të jenë të kushtueshme, mosmarrja e këtyre masave mund të jetë katastrofike.
Kërcënimi i shpendëve
Edhe pse nuk ka shkaktuar kurrë një pandemi njerëzore, virusi H5N1 ka qenë në radarët e shëndetit publik për dekada të tëra. Ai u identifikua për herë të parë në fund të vitit 1996, kur një virus i ri i gripit, fillimisht i njohur si H5N1 i patogjenësisë së lartë aviare, filloi të qarkullojë te shpendët në Azi. Llojet e gripit klasifikohen bazuar në karakteristikat e dy proteinave, hemaglutininës dhe neuraminidazës, në sipërfaqen e grimcës virale. Patogjeni tërhoqi vëmendjen ndërkombëtare kur shkaktoi një shpërthim në Hong Kong në vitin 1997, duke vrarë gjashtë nga 18 personat e infektuar. Për të kontrolluar përhapjen, Hong Kongu u detyrua të asgjësojë miliona shpendë nga tregjet dhe fermat furnizuese.
Në dhjetor 2003, H5N1 u rishfaq. Për tre vitet e ardhshme, zogjtë e egër përhapën virusin te shpendët shtëpiakë dhe pulat në Azi, Afrikë, Evropë dhe Lindjen e Mesme. Ai gjithashtu infektoi një numër të kufizuar gjitarësh, përfshirë tigra në kopshtet zoologjike të Tajlandës, dhe eventualisht arriti te 148 njerëz në pesë vende të Azisë. Shtatëdhjetë e nëntë nga ato raste—53 për qind—ishin fatale. Ndërsa virusi përhapej, zyrtarët e shëndetit publik filluan të shqetësoheshin se bota ishte në prag të një pandemie shkatërruese. Në vitin 2005, në kulmin e kësaj frike, njëri prej nesh (Osterholm) shkroi një artikull në Foreign Affairs duke shpjeguar se si qeveritë duhet të përgatiten për një skenar të tillë. Në ese theksohej se planet e reagimit ndaj pandemisë të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) dhe të vendeve të ndryshme ishin të përgjithshme dhe nuk ofronin një plan të realizueshëm se si të kalojë një popullatë përmes një pandemie që mund të zgjasë nga një deri në tre vite. Artikulli rekomandonte një iniciativë për të siguruar vaksina për të gjithë botën, me një plan të përcaktuar qartë për të siguruar që ajo të realizohej në kohë.
Fatmirësisht, H5N1 nuk shkaktoi një pandemi në vitin 2005. Por në fund të vitit 2019, një virus tjetër e bëri këtë. COVID-19 ishte një koronavirus i ri—i quajtur kështu për shkak të majave proteinike në sipërfaqen e grimcës virale që i japin një pamje si kurorë—që filloi të infektojë mijëra njerëz në Wuhan, Kinë. Së shpejti, ai u përhap në të gjithë Kinën, pastaj në kontinent dhe më pas në botë. Në vitin e parë, COVID-19 infektoi qindra miliona njerëz dhe vrau të paktën tre milionë persona.
Kupa e perzierjes njerëzore
Pandemitë e gripit nuk janë një fenomen i ri. Nga viti 2009 deri në vitin 2010, një virus H1N1—i njohur në popull si gripi i derrave—u përhap me shpejtësi në të gjithë planetin, duke vrarë rreth 575,000 njerëz. Në Shtetet e Bashkuara, Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) vlerësuan se 60.8 milionë njerëz u infektuan, 273,300 u shtruan në spital dhe 12,469 vdiqën. Ky nivel i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë ishte tragjik, por për një pandemi gripi, ishte relativisht i butë. Në fund të fundit, pandemia e gripit të vitit 1918, gjithashtu H1N1, vrau ndërmjet 50 dhe 100 milionë njerëz në mbarë botën, ose të paktën 2.7 për qind të popullsisë globale.
Mund të jetë tunduese të mendohet se pandemia e vitit 2009 ishte më pak vdekjeprurëse sesa ajo e vitit 1918 për shkak të përparimeve mjekësore ndërhyrëse prej 90 vitesh, përfshirë vaksinat e përmirësuara. Fatkeqësisht, kjo përfundim është i gabuar. Virusi i vitit 2009 ishte thjesht më pak virulent sesa ai që u përhap në vitin 1918. Për më tepër, grupi më i prekshëm—njerëzit mbi 65 vjeç—kishte tashmë antitrupa ndaj H1N1, falë infeksioneve të mëparshme me viruse të ngjashme. Siç tregoi COVID-19, bota nuk është më e përgatitur për pandemitë sot sesa ishte një shekull më parë dhe, në disa aspekte, është në një situatë më të keqe. Sot, popullsia është trefishuar që nga viti 1918. Qindra miliona njerëz jetojnë afër shpendëve dhe derrave. Udhëtimet ajrore mund të transportojnë bartës të infektuar kudo në botë brenda disa orëve. (Mbi një miliard kalime ndërkombëtare kufitare ndodhin çdo vit.) Dhe zinxhirët e furnizimit global kanë krijuar një ndërvarësi shumë më të madhe ndërkombëtare. Me fjalë të tjera, njerëzimi është bërë një enë përzierjeje biologjike jashtëzakonisht efikase, si dhe një fabrikë shumë produktive për mutacionet virale.
Kjo nuk do të thotë që një pandemi H5N1 është gati të ndodhë. Si OBSH-ja ashtu edhe CDC-ja vlerësojnë se rreziku aktual i H5N1 te njerëzit është i ulët. Deri më tani, nuk ka asnjë provë bindëse që virusi aktual po bëhet më i aftë për t’u ngjitur në vendet e receptorëve për gripin në traktin respirator të njeriut, që është pengesa kritike që H5N1 duhet të kapërcejë për të shkaktuar një pandemi. Deri më sot, rezultati kryesor i infektimit të njerëzve me H5N1 në Shtetet e Bashkuara—qoftë përmes kontaktit me tufat e shpendëve të infektuar ose duke punuar me lopë të infektuara—është konjuktiviti. Kjo është e pritshme, pasi njerëzit kanë vende receptorësh në sy për viruset e shpendëve.
Por natyra mund të ndryshojë shpejt. Viruset janë në vazhdimësi duke pësuar mutacione dhe rindërthurje. Rindërthurja e gripit mund të ndodhë kur një njeri, derr, ose lopë infektohet njëkohësisht me dy viruse të ndryshme, duke krijuar mundësinë që patogjenët të shkëmbejnë segmente kritike gjenetike dhe të krijojnë lloje të reja. Edhe pse shumica dërrmuese e këtyre ndryshimeve ose kanë pak rëndësi, ose e bëjnë formën e re më pak të qëndrueshme dhe të përshtatshme, ndonjëherë një mutacion ose rindërthurje mund ta bëjë virusin më të transmetueshëm, më të rrezikshëm, ose të dyja bashkë. H5N1 mund të pësojë një transformim të tillë në çdo moment, duke përmbysur konsensusin aktual mbi të. Dhe H5N1 është vetëm një nga llojet e gripit që komuniteti epidemiologjik po monitoron nga afër.
Zyrtarët nuk duhet të gabojnë: do të ketë më shumë pandemi gripi dhe koronavirusi, dhe secila prej tyre mund të rezultojë shumë më katastrofike sesa pandemia e COVID-19. Kurdo që të ndodhë, do të jetë me siguri një virus, kryesisht i transmetuar nga njeriu te njeriu përmes rrugëve ajrore, një “virus me krahë,” që do të thotë se grimcat virale mund të mbeten pezull në ajër për periudha të gjata dhe distanca të largëta. Kur një shpërthim i tillë ndodh, transmetimi global i shpejtë do të ndodhë përpara se dikush të kuptojë që bota është në ditët e para të një pandemie që mund të zgjasë me vite. Qeveritë nuk mund të presin të përgatiten derisa një virus të përhapet tashmë në të gjithë botën. Siç kanë treguar pesë vitet e fundit, edhe një sëmundje me vdekshmëri të moderuar mund të ketë pasoja të mëdha shëndetësore, ekonomike, sociale dhe politike.
Në kërkim të një plumbi argjendi
Është koha që të gjitha kombet të zgjohen ndaj rrezikut dhe të përgatiten për një pandemi të re. Në krye të listës duhet të jetë një përmirësim thelbësor i masave mjekësore që qeveritë vënë në vend për të luftuar viruset e gripit dhe koronavirusi. Konkretisht, kjo do të thotë vaksina, trajtime mjekësore dhe teste diagnostikuese. Përmirësimi i dizajnit dhe sistemeve për prodhimin e pajisjeve mbrojtëse personale shpejt dhe në sasi të mjaftueshme gjithashtu do të jetë thelbësor. Qeveritë duhet të fillojnë të investojnë masivisht në kërkimin dhe zhvillimin e vaksinave, përfshirë studimet që synojnë krijimin e vaksinave universale për gripin dhe koronavirusin: ato që ofrojnë mbrojtje kundër llojeve të ndryshme të secilit virus, ofrojnë mbrojtje të qëndrueshme për periudha të gjata dhe mund të prodhohen shpejt dhe të shpërndahen në mënyrë globale.
Për të qenë plotësisht efektive, vaksinat e përmirësuara duhet të jenë të sigurta dhe të ofrojnë mbrojtje për shumë vite kundër shumicës së llojeve të mundshme të gripit. Ato duhet të zvogëlojnë ndjeshëm gjasat e sëmundjeve serioze, hospitalizimit dhe vdekjes, si dhe të parandalojnë infeksionin dhe transmetimin. Idealja do të ishte që ato të prodhoheshin dhe të administrueshin në mënyrë rutinë për popullatën e përgjithshme përpara se të shfaqet një virus pandemik, dhe të jenë të disponueshme lehtësisht në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Studiuesit janë ende larg krijimit të një vaksine të tillë, edhe pse zhvillimet aktuale në laborator sugjerojnë se është e mundur. Por me nivelin aktual të mbështetjes për kërkimin dhe zhvillimin, mund të duhet një dekadë ose më shumë për të arritur këto vaksina që do të ndryshonin rrjedhën e pandemisë. Me mbështetje të konsiderueshme më të madhe nga qeveritë, kjo periudhë kohore me siguri mund të shkurtohet.
Kostoja e këtyre masave do të jetë e lartë dhe jo të gjitha investimet do të japin rezultate. Por një pandemi e re mund të rezultojë shumë më vdekjeprurëse ose me kosto më të lartë sesa një luftë e re, dhe qeveritë rrallë hezitojnë të shpenzojnë atë që konsiderohet e nevojshme për armë të reja dhe më të mira. Siguria biologjike është po aq e rëndësishme sa siguria ushtarake, dhe Shtetet e Bashkuara duhet të pranojnë idenë se mund të përballen me një armik mikrobial potencialisht shumë më të rrezikshëm sesa çdo armik i mundshëm njerëzor.
Armët që kemi
Derisa këto vaksina universale ose afër-universale të krijohen, politikëbërësit do të duhet të punojnë me vaksinat e gripit dhe COVID-19 që janë në dispozicion aktualisht. Këto vaksina janë të mira, por larg të qenit të shkëlqyera. Për shembull, ato kufizuan sëmundjet dhe vdekjet e shkaktuara nga pandemia e H1N1 në 2009-2010 dhe pandemia e COVID-19, por mbrojtja që ato ofrojnë kundër infeksionit varion shumë. Edhe tani, efektiviteti i vaksinave kundër COVID-19 ndaj sëmundjeve simptomatike, ashpërsisë së sëmundjes dhe hospitalizimit përcaktohet kryesisht nga varianti viral që qarkullon atëherë dhe nëse personi i infektuar është me imunitet të kompromentuar. Në mënyrë të ngjashme, efektiviteti i vaksinave të gripit kundër sëmundjeve që kërkojnë kujdes mjekësor varion nga më pak se 20 për qind deri në 60 për qind për çdo sezon gripi.
Vaksinat kundër COVID-19 dhe gripit gjithashtu kanë mungesë qëndrueshmërie. Në një studim të fundit, CDC-ja zbuloi se vaksinat kundër COVID-19 ofronin rreth 54 për qind mbrojtje kundër nevojës për kujdes mjekësor mesatarisht 52 ditë pas vaksinimit. Sipas një studimi tjetër, vaksina humbet pothuajse të gjitha fuqitë e saj mbrojtëse pas një viti. Mbrojtja e vaksinës aktuale kundër gripit është edhe më e shkurtër, duke filluar të bjerë pas vetëm një ose dy muajsh.
Për të mbajtur ritmin, autoritetet shëndetësore përgjithësisht rekomandojnë doza përforcuese çdo vit për gripin dhe madje më shpesh për COVID-19, me përbërësin antigjenik që ndryshojnë për t’u përshtatur me variantin më të fundit të qarkulluar. Por kur një virus i kombinuar ose i mutuar me potencial pandemik shfaqet, ka gjasa të jetë dukshëm i ndryshëm, duke bërë që vaksinat të humbasin shënjestrën e tyre. Kjo, pjesërisht, ishte arsyeja pse H1N1 arriti të shkaktojë një pandemi në 2009. Shtetet e Bashkuara janë përpjekur të jenë përpara H5N1 duke grumbulluar 4.8 milionë doza vaksine, të cilat kohët e fundit janë testuar dhe janë gjetur të jenë potencialisht efektive kundër H5N1 nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave. Por nëse një variant i ri i H5N1 shkakton një pandemi, ndryshimet në përbërjen e virusit mund të bëjnë që vaksinat aktuale të jenë në masë të madhe ose plotësisht të paefektshme.
Edhe nëse vaksina në grumbullin aktual është efektive, nuk ka mjaftueshëm doza për të kontrolluar një pandemi në zhvillim të H5N1. Shtetet e Bashkuara janë shtëpia e 333 milionë njerëzve, e secili tyre do të kërkonte dy doza për të qenë plotësisht imunizuar, që do të thotë se 4.8 milionë dozat e disponueshme do të mbulonin vetëm rreth 0.7 për qind të popullsisë. Qeveria do të përpiqet, natyrisht, të rrisë prodhimin shpejt, por kjo do të jetë e vështirë. Gjatë pandemisë së H1N1 në 2009, loti i parë i vaksinës u lëshua më 1 tetor, pothuajse gjashtë muaj pas shpalljes së pandemisë. Vetëm 11.2 milionë doza ishin të disponueshme para incidencës së kulmit.
Vendete tjera nuk janë më të pajisura mirë. Në një raport të vitit 2019, OBSH-ja dhe tre qendra akademike vlerësuan kapacitetin vjetor të prodhimit të vaksinës sezonale kundër gripit në mbarë botën në 1.48 miliardë doza, me kapacitetin potencial të prodhimit deri në 4.15 miliardë doza. Kjo do të thotë që një maksimum prej dy miliardë njerëzish—25 për qind e popullsisë globale—mund të vaksinohen në vitin e parë të një pandemie.
Vlerësimet e OBSH-së mbështeten në disa supozime optimiste. Në rast të një pandemie, për shembull, kërkimet supozojnë se do të ketë një furnizim të mjaftueshëm të pulave që bejnë vezë, pasi vezët e fekonduara të pulave janë enët ku rriten shumica e vaksinave të gripit. Por pasi rezervuari natyror për të gjitha llojet e gripit janë shpendët, virusi mund të vrasë ose të komprometojë në një mënyrë tjetër një numër të madh pulash. Edhe nëse nuk e bën, një pandemi e H5N1 mund të shpërthejë kur prodhuesit janë në mes të prodhimit të tyre normal, sezonal të vaksinës, duke e bërë të vështirë për ta të kalojnë shpejt. Dhe një lloj vaksine pandemike gripi mund të mos rritet aq mirë në vezë dhe qeliza sa vaksinat e virusit sezonal.
Studimi i OBSH-së në 2019 gjithashtu identifikoi disa pika të mundshme pengesash. Prodhuesit mund të mos kenë lehtësira të mjaftueshme për të vendosur vaksinën në shishe ose shiringa, dhe mund të mos ketë furnizim të mjaftueshëm dhe në kohë të atyre shisheve dhe shiringave, ose të reagentëve—kimikatet për prodhimin e vaksinave. Transportimi dhe administrimi i injeksioneve do të jetë një sfidë e madhe në shumë vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Prodhuesit mund të kenë mungesë mbrojtjeje të fuqisë punëtore për të siguruar prodhim të vazhdueshëm. Dhe prodhuesit mund të kenë mungesë të përforcuesve të imunitetit, përbërës që rrisin përgjigjet imunitare. Pa to, do të duheshin dy herë më shumë antigjenë për çdo dozë.
Modeli ushtarak
Ekspertët e shëndetit publik dhe zyrtarët qeveritarë të shëndetit janë të vetëdijshëm për kërcënimin e një pandemie tjetër dhe kanë nisur një sërë iniciativash për ta zbutur atë. Koalicioni për Inovacionet e Përgatitjes Epidemike (CEPI)—i fokusuar në zhvillimin e vaksinave dhe trajtimeve për sëmundjet infektive—ka përvijuar një plan për të ofruar “vaksina për luftimin e pandemisë” brenda 100 ditëve nga shpallja nga ana e OBSH-së. CEPI ka paraqitur pesë fusha inovacioni të nevojshme për ta bërë këtë një realitet: krijimin e një biblioteke të vaksinave prototip për patogjenët me të gjitha familjet e ndryshme të viruseve, pasjen e rrjeteve të gatshme për prova klinike, përshpejtimin e identifikimit të treguesve të përgjigjes imunitare, ndërtimin e kapacitetit global të prodhimit të vaksinave dhe forcimin e mbikqyrjes së sëmundjeve dhe sistemeve të hershme të paralajmërimit global. Këto risi, nëse realizohen, do të përmirësonin shumë përgatitjen e botës për pandemitë. Por me nivelet aktuale të financimit, objektivi 100-ditor i projektit është jashtëzakonisht ambicioz dhe i pamundur të realizohet gjatë dekadës së ardhshme për gripin apo koronaviruset. Dhe ndërsa ekspertët e shëndetit publik dhe qeveritë me të drejtë përqendrohen në shkurtimin e kohës nga fillimi i pandemisë deri te dozat e para të vaksinës, po aq e rëndësishme është se sa kohë do të zgjasë derisa të gjithë të vaksinohen.
Megjithatë, janë bërë disa hapa të rëndësishëm përpara që nga raporti i vitit 2019. Përmirësimet në teknologjinë mRNA, e përdorur për herë të parë për të bërë vaksinat më të suksesshme të COVID-19, mund të ndihmojnë në përshpejtimin e prodhimit të vaksinave kundër gripit. Aktualisht janë në zhvillim tre prova të fazës 3 për të vlerësuar efektivitetin e vaksinave kundër gripit me bazë mRNA. Por ende nuk janë të gatshme vaksina të tilla dhe nuk është e qartë se kur do të jenë.
Në përgjigje të këtyre mangësive, duke filluar nga viti 2019, Qendra për Kërkime dhe Politika të Sëmundjeve Infektive në Universitetin e Minesotës, e cila drejtohet nga njëri prej nesh (Osterholm), ka udhëhequr një përpjekje për të koordinuar kërkimin dhe zhvillimin e vaksinave të reja sezonale dhe universale të gripit. Duke përdorur një ekip prej 147 ekspertësh ndërdisiplinorë, CIDRAP nisi Hartën e Kërkimeve dhe Zhvillimit të Vaksinave të Gripit për të avancuar njohuritë shkencore dhe politikat e nevojshme për të prodhuar vaksina më të mira dhe për të ndjekur progresin. Deri më tani, iniciativa ka identifikuar mbi 420 projekte që adresojnë të paktën një nga këto objektiva strategjikë, me një total mbi 1.4 miliardë dollarë, me agjencitë qeveritare të SHBA-së që financojnë rreth 85 për qind të këtyre studimeve kërkimore. Ky është një fillim drejt vaksinave më efektive, por vetëm aq, një fillim. Së fundmi, Autoriteti për Kërkime dhe Zhvillim të Avancuar Biomjekësor (BARDA) i Departamentit të Shëndetësisë dhe Shërbimeve Njerëzore të SHBA-së i ofroi 176 milionë dollarë Modernas për të zhvilluar një vaksinë pandemike të bazuar në mRNA për gripin, e cila synon shumë lloje të virusit. Kjo përpjekje duhet të përmirësojë shpejtësinë me të cilën mund të bëhet e disponueshme një vaksinë në një pandemi në zhvillim të gripit, por nuk pritet të përmirësojë efektivitetin e brezit aktual të vaksinave mRNA.
BARDA së fundmi ka nisur një iniciativë për të zhvilluar vaksina më të mira kundër koronavirusit dhe ilaçe antivirale, të quajtur Projekti NextGen. Edhe pse shpresohet që kjo përpjekje do të çojë në rezultate më të mira dhe më të shpejta, investimi prej 5 miliardë dollarësh i qeverisë—një pjesë e vogël e asaj që Shtetet e Bashkuara i kushtojnë prokurimit të sistemeve të armëve—është vetëm një pagesë minimale për kërkimin dhe zhvillimin e nevojshëm për të arritur këtë qëllim të rëndësishëm. Nuk ka asgjë aktualisht në procesin legjislativ që sugjeron se Projekti NextGen do të vazhdojë të marrë mbështetje të rëndësishme nga qeveria.
Duke marrë parasysh këto mangësi, ndoshta do të duhet shumë kohë përpara se shkencëtarët të zhvillojnë vaksina me ndikim të madh. Ndërkohë, qeveritë do të duhet të rrisin në mënyrë dramatike kapacitetin për të prodhuar në shkallë pandemie vaksinat që bota tashmë i ka. Kjo do të nënkuptonte që kombet me të ardhura të larta të subvencionojnë kapacitetin e tyre të prodhimit farmaceutik dhe të ndihmojnë vendet me të ardhura të mesme dhe të ulëta të krijojnë kapacitete dhe të trajnojnë punëtorët për t’i menaxhuar ato.
Në shikim të parë, kostot mund të duken tepër të larta. Por merrni parasysh rreziqet. Nëse H5N1, ose çdo virus tjetër ajror që fillon të përhapet në popullatën njerëzore, shkakton një pandemi me një shkallë fataliteti edhe tre deri në pesë për qind më të lartë se COVID, bota do të përballet me një armik mikrobial të tmerrshëm. Ai do të ishte shumë më vdekjeprurës se çdo pandemi në kujtesën e vonshme ose çdo konflikt ushtarak që nga Lufta e Dytë Botërore. E parë nga kjo perspektivë, adoptimi i një modeli ushtarak të planifikimit, prokurimit dhe zhvillimit nuk është vetëm racional, por thelbësor. Po, disa nga projektet e përgatitjes për pandemi që financohen nga qeveria mund të mos realizohen. Të tjerat mund të mos hyjnë kurrë në përdorim. Por qeveritë dhe njerëzit që i zgjedhin ata për pushtet prej kohësh e kanë pranuar që aeroplanmbajtësit, avionët luftarakë dhe sisteme të tjera armësh kanë kosto të mëdha dhe kërkojnë shumë vite për t’u financuar, dizajnuar, ndërtuar, testuar dhe vënë në veprim. Dhe ata gjithashtu pranojnë që disa nga këto armë mund të qëndrojnë në magazinim deri sa të vjetërohen. E megjithatë, kombet investojnë, sepse në luftë, këto armë bëhen të domosdoshme. Është urgjente që qeveritë të fillojnë të mendojnë në të njëjtën mënyrë për përgatitjen për pandemi.
Sigurisht, është ende e mundur që një pandemi e tillë të mos ndodhë kurrë—ose që të mos ndodhë për shumë vite. Por shpresa nuk është një strategji. Shtetet e Bashkuara dhe pjesa tjetër e botës me të ardhura të larta dhe të mesme duhet të fillojnë të përkushtojnë burimet e nevojshme për të zhvilluar vaksina, trajtime dhe kundërmasa më të mira menjëherë. Njerëzimi nuk do të jetë në gjendje të parandalojë një virus që mund të shkaktojë pandemi pa një përkushtim të tillë. /Tesheshi.com/
Michael T. Osterholm është Profesor dhe Drejtor i Qendrës për Kërkime dhe Politika të Sëmundjeve Infektive në Universitetin e Minnesotës.
Mark Olshaker është shkrimtar dhe regjisor dokumentarësh.
Ata janë bashkautorë të librit që pritet të botohet “The Big One: How to Prepare for World-Altering Pandemics to Come.”
