Gjashtë vite pasi Arabia Saudite nisi operacionin “Stuhia Vendimtare” në Jemen kundër Huthive të mbështetur nga Irani, mbretëria më 22 mars i propozoi një plan të ri paqeje fraksionit rebel, duke sugjeruar që Rijadi përsëri po kërkon një mënyrë për të dalë nga lufta vdekjeprurëse e Jemenit, shkruan Anadolu Agency (AA).
Ndërhyrja e vitit 2015 me qëllim të rivendosjes së qeverisë të Abd Rabbuh Mansur Hadi, në të cilën Arabia Saudite u mbështet nga disa shtete arabe dhe afrikane, nuk ka arritur objektivat e saj të dëshiruar. Ajo gjithashtu ka thelluar krizën humanitare të Jemenit dhe madje ka inkurajuar Huthit dhe mbështetësit e tyre në Teheran.
Ministri i Jashtëm saudit Princi Faisal bin Farhan premtoi arritjen e një armëpushimi mbarëkombëtar me rebelët Huthi sapo fraksioni ta kishte pranuar atë dhe pjesërisht të lehtësonte bllokadën saudite në vend, përfshirë hapjen e aeroportit të kryeqytetit Sana. Në Oman, përfaqësuesit e Huthive gjithashtu takuan Martin Griffiths dhe Timothy Lenderking, të dërguarit e SHBA-së dhe OKB-së në Jemen.
Zhvillime të tilla mund të rrisin shpresat se konflikti mund të përfundojë përfundimisht, veçanërisht ndërsa miliona jemenas po kalojnë drejt urisë mes një përkeqësimi gjithnjë e më të madh të krizës humanitare. Megjithatë, tensionet e vazhdueshme mund të parandalojnë edhe më tej një zgjidhje të qëndrueshme, madje edhe nëse Rijadi zvogëlon përfshirjen e tij në Jemen.
Grupi tha se nuk do të pranojë një armëpushim derisa Rijadi të ndalojë bllokadën e saj tokësore, ajrore dhe të porteve detare të Jemenit gjatë fillimit të konfliktit në 2015, të cilat i forcoi në nëntor të vitit 2017. Ata gjithashtu kritikuan marrëveshjen si një përsëritje e vjetër e propozimeve të paqes që kanë dështuar.
Fraksioni nisi gjithashtu një valë të re sulmesh ndaj provincës Marib të Jemenit më 28 mars, pasi kishte rinovuar ofensivën e saj të ashpër për të pushtuar provincën në fillim të shkurtit. Sulmi kërcënon stabilitetin më të gjerë të Jemenit, duke pasur parasysh që Marib ka zhvilluar ekonominë e saj, e cila potencialisht mund të mbështesë pjesë të tjera të Jemenit dhe është bastioni i fundit i qeverisë së mbështetur nga sauditët, Abd Rabbuh Mansur Hadi.
Arabia Saudite është e ngatërruar midis dy drejtimeve të veprimit: duke siguruar një ndikim gjeopolitik në Jemen, siç është përpjekur të bëjë gjatë gjithë rrugës duke fuqizuar Hadi-n dhe duke qetësuar SHBA-në dhe duke i dhënë një fitore të vërtetë Huthive duke hequr plotësisht bllokadën, të cilën nuk do të bëjë sepse në këtë mënyrë rrezikon t’u japë mbështetësve të tyre në Teheran një terren të qëndrueshëm në oborrin e shtëpisë së Arabisë Saudite.
Ndërkohë në Washington, presioni është rritur drejt rolit të Arabisë Saudite në konflikt, i cili padyshim që ka detyruar Rijadin të bëjë kompromis. Pas presionit në rritje nga brenda Kongresit dhe Senatit të SHBA-së, presidenti Joe Biden njoftoi më 4 shkurt se SHBA-ja do të pezullonte shitjet “e rëndësishme” të armëve për Arabinë Saudite. Dhe, meqenëse SHBA-ja nuk e ka ndërprerë plotësisht financimin për Arabinë Saudite, Rijadi pritet të sjellë një lloj zgjidhjeje paqeje në Washington në këmbim.
Nga ana tjetër, kriza në Jemen ka krijuar një situatë pothuajse të pakontrollueshme. Ndërhyrja e Arabisë Saudite pas kryengritjes së Huthive të vitit 2014 ka minuar më tej stabilitetin e Jemenit, duke lejuar fraksionin të zgjerojë kontrollin e tij mbi veriun e vendit. Që nga viti 2019, Huthit kanë shtuar sulmet e tyre në territorin saudit.
Huthit kanë treguar se nuk janë të gatshëm të tërhiqen ose t’i japin fund ofensivës së tyre në Jemen dhe në fund të fundit synojnë të maksimizojnë kontrollin e tyre në vend përpara çdo zgjidhjeje paqeje. Kjo mund të çojë në trazira më të ashpra të brendshme në të ardhmen e afërt, derisa të gjendet një zgjidhje solide.
Grupi qartë po përpiqet të shfrytëzojë dobësinë nga ana e kundërshtarëve të tij; së pari ajo rifilloi ofensivën Marib në shkurt pasi Washingtoni ndërpreu disa mbështetje për Rijadin dhe hoqi emërtimin terrorist të Huthive, të cilën administrata e Donald Trump kishte urdhëruar. Vala e saj e fundit e sulmeve në territoret saudite tregon se ajo po përpiqet të sigurojë koncesione të mëtejshme.
Megjithatë, për shkak se Arabia Saudite mund të mos jetë e gatshme të tërhiqet plotësisht nga Jemeni, një valë e re e ofensivave të Huthive mund të tërheqin Rijadin përsëri në konflikt. Pavarësisht nga nisma e fundit e paqes, Biden tha në shkurt se ai do të mbështeste të drejtën e Arabisë Saudite për të mbrojtur sigurinë e saj kombëtare. Prandaj, zhvillimet aktuale të paqes thjesht mund të krijojnë një ujdi afatshkurtër të konfliktit, sesa një zgjidhje të qëndrueshme.
Një faktor tjetër më pak i përmendur është roli i Emirateve të Bashkuara Arabe (EBA). Megjithëse Abu Dhabi u bashkua me koalicionin e udhëhequr nga sauditët në mars 2015, ai ka braktisur Mohammad bin Salman dhe ka detyruar Arabinë Saudite që vet të merret në konfliktet me Huthit. Ajo e ka kthyer vëmendjen e saj nga luftimi i Huthive me mbështetjen e tij divergjente të Këshillit Kalimtar Jugor (STC), për të siguruar një shtet jugor dhe kontrollin e tij mbi portet detare të Jemenit. Të dyja EBA dhe STC i japin prioritet mundësimit të kontrollit të këtij të fundit mbi Jemenin jugor, në vend se të luftojnë Huthit dhe ka të ngjarë të pranojnë praninë e fraksionit rebel në veri nëse nuk ndërhyn në jug të Jemenit.
Pas akuzave të përsëritura se Abu Dhabi siguroi mbështetje të fshehtë për STC në jug të Jemenit mes pretendimeve të tij për tërheqje nga lufta, autoritetet lokale në ishullin Sokotra kohët e fundit akuzuan EBA-në për dërgimin e armëve milicive të STC-së. Gjatë luftës, Abu Dhabi është përpjekur të krijojë një prani ushtarake në ishull.
Abu Dhabi ka arritur të forcojë ndikimin e tij në të gjithë Jemenin jugor ndërsa vëmendja ishte tek Huthit dhe konflikti i Arabisë Saudite. Ndërkohë, Washingtoni nuk ka bërë presion ndaj EBA-së aq sa ka bërë Arabia Saudite për shkak të lidhjeve të forta të Abu Dhabit me Biden dhe Partinë Demokratike dhe gjithashtu për shkak se ajo ka vepruar më fshehtas në Jemen në krahasim me fushatat e hapura të bombardimeve të Rijadit. Nëse nuk trajtohet, kjo mund të përkeqësojë më tej ndarjet e Jemenit dhe të parandalojë stabilitetin afatgjatë.
Prandaj, është thelbësore që Washingtoni dhe bashkësia ndërkombëtare të punojnë së bashku për të gjetur një zgjidhje politike në Jemen që zbut aktorët lokalë ndërsa kufizon gjithashtu ndikimin saudit dhe të EBA-së në vend. Megjithatë, për shkak të zgjatjes së konfliktit dhe numrit në rritje të ankesave, dhuna e mëtejshme afatshkurtër mund të jetë e vështirë të frenohet.
Jonathan Fenton-Harvey
Autori është një studiues dhe gazetar i fokusuar në konfliktet dhe gjeopolitikën në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut, kryesisht e lidhur me rajonin e Gjirit.
