Zbulimi dhe shfrytëzimi i rezervave të naftës në Lindjen e Mesme kanë formuar në mënyrë thelbësore rajonin, duke vepruar si një nxitës kryesor i shumë prej ngjarjeve që kanë karakterizuar këtë pjesë të botës, gjatë shekullit të kaluar.
Kjo histori e naftës së Lindjes së Mesme shpesh paraqitet nga një perspektivë e një historie të biznesit të fuqishëm dhe parave të mëdha.
Megjithatë, një libër i ri nga biografi Jonathan Conlin synon të hedhë dritë mbi këtë botë të padepërtueshme dhe të errët, duke trajtuar një nga individët interesantë që çuan në zhvillimin e industrisë së naftës shumë miliardë dollarëshe.
Calouste Gulbenkian, ndryshe i njohur si “Zotëri Pesë Përqindëshi”, fitoi pasurinë e tij duke blerë aksione në prodhimin e naftës në Lindjen e Mesme, duke u bërë kështu një nga njerëzit më të pasur në histori.
Sipas të dhënave, Gulbenkian ka lindur në Stamboll në vitin 1869, në një familje jashtëzakonisht të pasur armene.
Calouste Gulbenkian në moshën tre vjeçare.
Ai u arsimua në Marsejë dhe në Londër, dhe më vonë udhëtoi në Baku (të kontrolluar nga Rusia) për të mësuar më shumë për industrinë e naftës që po lindte.
Familja e tij kishte kohë që kishte interes në eksplorimin dhe tregtinë e naftës dhe babai i tij kishte zhvilluar marrëdhënie të ngushta me rusët, duke zotëruar fushat e naftës në Baku dhe Kaukaz.
Calouste, një i diplomuar me një pikëpamje ndërkombëtare dhe një diplomë të klasës së parë në inxhinieri, duket se do të ndiqte hapat e babait të tij. Në 1887, Gulbenkian u ngarkua për të shkruar një studim të mundësive për shfrytëzimin e naftës në Mesopotami (Irakun e sotëm).
Sipas Conlin, ai zhvilloi një vetëdije të fuqishme të potencialit për industrinë në të gjithë territoret e Perandorisë Osmane dhe filloi të zhvillonte biznesin e tij të naftës.
Tashmë një njeri shumë i pasur, pasi trashëgoi pasuri ekuivalente me 100 milionë dollarë nga babai i tij, pasuria e tij filloi të rritet edhe më shumë.
Jeta e Gulbenkian u karakterizua nga një formë e nomadizmit; ai u zhvendos në të gjithë botën, por dukej i destinuar të mos gjejë kurrë një shtëpi të përhershme, ku mund të vendosej përgjithmonë.
Dasma e Calouste Gulbenkian me Nevarte Essayan në Londër, në vitin 1892.
Siç vëren Conlin, shekulli i 19-të nuk ishte një kohë e rehatshme për armenët në Perandorinë Osmane, ngase nacionalizmi turk në rritje shpesh rezultoi në përndjekje dhe shpërthime të dhunës.
Familja Gulbenkian përfundimisht u largua nga Stambolli për Egjiptin e kontrolluar nga Britania në vitin 1896.
Ishte këtu që Calouste krijoi lidhje me autoritetet britanike dhe gdhiu një karrierë premtuese në çështjet ndërkombëtare.
Njohja e rezervave të naftës në të gjithë Perandorinë Osmane, së bashku me lidhjet e tij ndërkombëtare, do të thoshte se ai ishte i vendosur në mënyrë të përkryer për të vepruar si ndërmjetës.
Ai fitoi një reputacion të frikshëm si negociator, dhe u bë i njohur si “Zotëri Pesë Përqindëshi”, për shkak të zakonit të tij për të mbajtur gjithmonë pesë për qind të kompanive që ai zhvilloi.
Në 1912, Gulbenkian luajti një rol kyç në krijimin e Turkish Petroleum Company, e cila u fokusua në shfrytëzimin e naftës në Mesopotami.
Ai krijoi një plan të zgjuar: në vend që të konkurronte në rajon, shumë vende do të kishin një pjesë në sipërmarrje dhe do të bashkëpunonin për të kërkuar për naftë.
Në vitin 1925 kompania iu dha të drejta ekskluzive për shpime në Irak, dhe më vonë u emërua si Kompania e Naftës në Irak. Gulbenkiani mbajti pesë për qind, dhe durimi i tij më në fund u shpërblye.
Në vitin 1927, zbulimi i një rezervate të madhe nafte në Kirkuk të Irakut, katapultoi manjatin e pasur të naftës në një pasuri astronomike. Vendi filloi të prodhonte 90,000 fuçi naftë në ditë, dhe asetet e Gulbenkian u rritën në mënyrë eksponenciale.
Shtëpia e Gulbenkian në 51 Avenue d’Iéna në Paris, ku mbajti pjesën më të madhe të artit të tij.
Siç Conlin vëren, Gulbenkian ishte një biznesmen i pamëshirshëm dhe nuk lejonte që konsideratat morale të ndikonin në vendimmarrjen ekonomike.
Ai nuk kishte asnjë problem të mbante marrëdhënie të afërta me autoritetet osmane, pavarësisht persekutimit të armenëve në fillim të shekullit të 20-të.
Në mënyrë të ngjashme, ai ishte i lumtur që merrej me Rajhun e Tretë dhe mori pjesë në qeverinë keqtrajtuese të Vichy gjatë okupimit nazist të Francës.
Sipas The Spectator, Gulbenkian është ndoshta më i njohur sot si koleksionist dhe filantrop. Ai ishte veçanërisht i prirur për të siguruar që bashkësia armene të përfitonte nga pasuria e tij dhe të parashikohej që pesë për qind e punëtorëve të kompanisë së tij të naftës në Irak duhet të jenë armenë.
Ai i dhuroi para muzeumeve, shkollave, spitaleve dhe kishave, dhe Fondacioni Gulbenkian, me qendër në Lisbonë, mbetet aktiv në ndihmën për shkaqe të ngjashme edhe sot.
Calouste Gulbenkian dhe familja e tij në vitin 1952, në 60 vjetorin e dasmës së tij.
Megjithatë, siç shpjegon Conlin, përcjell Telegrafi, jeta personale e Gulbenkian ishte paksa më pak e suksesshme. Ai mbeti i paaftë për t’u vendosur në një vend, pavarësisht nga ndërtimi i një pallati madhështor në Paris, dhe jetoi jetën midis dhomave të hotelit.
Jeta e tij familjare pësoi si pasojë e fokusit të tij të veçantë në punën e tij dhe shpesh ishte në konflikt të hapur me djalin e tij Nubar, i cili në një moment edhe e kishte paditur babanë.
Pas periudhave në Stamboll, Londër dhe Paris, Gulbenkian përfundimisht u zhvendos në Lisbonë, ku kaloi 12 vitet e fundit të jetës së tij, duke jetuar në mes të apartamenteve në pesë hotele të ndryshme.
Në pikën e vdekjes së tij në vitin 1955 është vlerësuar se pasuria e tij mund të ketë arritur deri në 840 milionë dollarë, megjithëse shifra e saktë është e pasigurt.
Ky njeri jashtëzakonisht i pasur, i vështirë dhe i ndërlikuar mund të ketë qenë një nga njerëzit më të pasur në histori, por në fund, thuhet se nuk mundi ta blinte lumturinë. /tg
