Neil Postman
Edhe pse mund të duket si antiamerikane kjo që do them, jo çdo gjë është bërë për të dalë në televizor. Ose, për ta thënë më saktësisht, duke u transmetuar në televizor, gjëja transformohet nga ajo që ishte në diçka krejt tjetër, e cila mund ta ruajë, ose jo, thelbin e vet. Në pjesën më të madhe, predikuesit televizivë nuk e kanë trajtuar seriozisht këtë problem. Ata supozojnë se ajo çka më parë bëhej në një kishë apo në një stendë, dhe ballë për ballë, mund të bëhet edhe në televizion, pa humbje të kuptimit, pa ndryshuar cilësinë e përvojës fetare. Ndoshta dështimi i tyre për të adresuar çështjen e tjetërsimit të përvojës e ka origjinën e vet në vetëkënaqësinë arrogante për qasjen që televizioni u mundëson tek një numër marramendës shikuesish.
“Televizioni” shkruan Billy Graham, “është mjeti më i fuqishëm i komunikimit hartuar ndonjëherë nga njeriu. (…) Në një emsion të vetëm unë predikoj për miliona njerëz më shumë sesa Krishti gjatë gjithë jetës së tij “. Për këtë, Pat Robertson shton:”Të thuash se kisha nuk duhet të jetë e përfshirë me televizionin është marrëzi absolute. Nevojat janë të njëjta, mesazhi është i njëjtë, por mënyra e ofrimit mund të ndryshojë …. Do të ishte marrëzi për kishën që të mos përzihet me forcën më formative sot për sot në Amerikë. ”
Po ky është një naivitet i rëndë karshi teknologjikes. Nëse mënyra e ofrimit të mesazhit nuk është e njëjtë, atëherë dhe mesazhi është mjaft e mundshme të mos jetë më i njëjti. Dhe nëse konteksti në të cilin mesazhi është përjetuar është krejt i ndryshëm nga ai në kohën e Jezusit, mund të supozojmë se kuptimi i tij social dhe psikologjik është i ndryshëm, po ashtu.
Për të ta thënë shkoqur, ka disa karakteristika të televizionit dhe asaj çka e rrethon atë që konvergojnë për ta bërë përvojën autentike fetare të pamundur. Së pari, nuk ka asnjë mënyrë për ta shenjtëruar hapësirën në të cilën kundrohet një shfaqje televizive. Kusht thelbësor i çdo shërbim tradicional fetar është që mjedisi të investohet me një përmasë shenjtërimi. Sigurisht, një kishë apo sinagogë është projektuar si një vend i hyrjes në fuqi të ritualit, në mënyrë që pothuajse çdo gjë që ndodh atje, madje edhe një lojë Bingo, të ketë një atmosferë fetare. Por një shërbim fetar nuk ndodh detyrimisht vetëm në një kishë apo sinagogë. Pothuajse çdo vend mund të kualifikohet për ritual, me kusht që të pastrohet më parë, pra të zhvishet nga përdorimet profane. Kjo mund të bëhet duke vendosur një kryq në një mur, apo qirinj në një tavolinë, ose një tekst të shenjtë faqe publikut. Përmes akteve të tilla, një dhomë, palestër, sallë ngrënie apo hotel mund të shndërrohet në një vend të adhurimit; një copëz e hapësirë-kohës mund të largohet nga bota e ngjarjeve profane për të rikrijuar një realitet që nuk i përket botës sonë . Por, për këtë transformim të bërë, është thelbësore që rregulla të caktuara të sjelljes të respektohen. Nuk duhet të ketë biseda të kota apo të hahet, për shembull. Mund të jetë e nevojshme të mbulosh kryet ose të gjunjëzohesh në momente të duhura. Ose thjesht mund të meditosh në heshtje. Sjellja duhet të jetë në harmoni me tejbotësinë e mjedisit. Por ky kusht nuk plotësohet zakonisht kur jemi duke ndjekur një program televiziv fetar. Aktivitetet në dhomën e ndenjes a të gjumit, apo – Zoti na ruajt! – në kuzhinë, zakonisht janë të njëjta, si kur është duke u shfaqur një program fetar, ashtu dhe kur shfaqet seriali “A-Team” ose “Dallas”. Njerëzit do të hanë, do të llafosin, do të shkojnë në banjo, do bëjnë gjimnastikë ose ndonjë nga gjërat që ata janë të mësuar të bëjnë zakonisht në praninë e një ekrani televiziv të animuar. Nëse publiku nuk është i zhytur në një tis të mistikes dhe tejbotësisë simbolike, atëherë nuk ka gjasa që ai të mund të vijë në gjendjen e nevojshme mendore për një përjetim të mirëfilltë fetar.
Për më tepër, ekrani televiziv në vetvete ka një anim të fortë drejt një psikologjie të sekularizmit. Ekrani është i ngopur paq me kujtimet tona të ngjarjeve profane, në mënyra që lidhen thellësisht me botën komerciale dhe argëtuese, sa që është e vështirë për të që të rikrijohet si një kornizë për ngjarje të shenjta. Ndër të tjera, shikuesi është në çdo kohë i vetëdijshëm se, me një lëvizje e lehtë të butonave, mund të krijojë një ngjarje të ndryshme dhe laike në ekran – një lojë hokeji, një reklamë, një film vizatimor. Jo vetëm kaq, por para dhe pas programeve fetare, zakonisht ka reklama apo njoftime për spektakël, dhe një shumëllojshmëri imazhesh e ligjëratash të tjera laike, sepse mesazhi kryesor i ekranit vetë është një premtim i vazhdueshëm për zbavitje. Si historia, ashtu dhe mundësitë e gjithnjëpranishme të ekranit televiziv, veprojnë kundër idesë se këqyrja brenda vetvetes apo transcendenca shpirtërore janë të dëshirueshme në praninë e tij. Ekrani televiziv punon që ju të mos harroni se imazhet e tij janë gjithmonë në dispozicion për dëfrim dhe kënaqësi.
Predikuesit televizivë vetë janë të vetëdijshëm për këtë. Ata e dinë se programet e tyre nuk përbëjnë një shkëputje nga transmetimet komerciale, por janë vetëm pjesë e një vazhdimësie. (…) Disa nga predikuesit më popullorë janë mjaft të gatshëm të konkurojnë “ballë për ballë” me programe laike, pasi besojnë se mund të ofrojnë një shfaqje shumë më tërheqëse. (…)
Për të arritur këtë qëllim, metodat më moderne të marketingut dhe promovimit përdoren me bollëk (…). Predikuesit janë të hapur rreth asaj se si e kontrollojnë përmbajtjen e ligjërimit të tyre – për të shumuar ndjekjen nga publiku. Duhet të prisni një kohë shumë të gjatë nëse dëshironi të dëgjoni një predikues elektronik t’u referohet vështirësive që një pasanik do të ketë për të hyrë në parajsë. Drejtori ekzekutiv i Shoqatës Kombëtare të Transmetuesve të Programeve Fetare përmbledh kështu atë që ai e quan ligjin pashkruar të gjithë predikuesve televizivë: “Audienca e lartë mund të fitohet vetëm duke u ofruar njerëzve diçka që duan.”
Ju do të vini re, jam i sigurt, se kjo është një kredo e pazakontë fetare. Nuk ka asnjë lider fetar të madh – nga Buda tek Moisiu, Jezusi, Muhamedi, Luteri – i cili t’u ketë ofruar njerëzve atë që ata duan, po vetëm atë për çka njerëzit kanë nevojë. E televizioni nuk është aq i përshtatshëm t’u ofrojë njerëzve ç’u nevojitet. Televizioni është “në dorë të përdoruesit”. Është shumë e lehtë për ta fikur. Është në pikën më të fortë të tërheqjes kur flet gjuhën e imazheve dinamike. Nuk e mirëpret gjuhën komplekse apo kërkesat e rrepta. Si pasojë, ajo që predikohet në televizion nuk mund të jetë diçka si Predikimi në Mal.
Programe fetare janë të mbushura me buzëqeshje. Ato kremtojnë pasurinë. Lëvruesit e tyre të bëhen të famshëm. Edhe pse mesazhet i kanë të cekta, programet fetare kanë një ndjekje të lartë nga publiku, apo më mirë, pikërisht pse të cekta, gëzojnë një ndjekje të tillë.(…) Edhe pse emri i Zotit thirret në mënyrë të përsëritur, qenësia dhe këmbëngulja e imazhit të predikuesit përçon mesazhin e qartë se është ai, e jo Ai, i cili duhet të adhurohet. Unë nuk dua të aludoj që predikuesi dëshiron të ndodhë kështu, vetëm se forca e një fytyre të fokusuar, me ngjyra, e bën idhujtarinë një rrezik të vazhdueshëm. Televizioni është, në fund të fundit, një formë imazhesh të gdhendura shumë herë më tërheqëse se sa një viç i artë. (…) Pika e fortë e televizionit është se ai sjell personalitete në zemrat tona, e jo koncepte në mendjet tona.
(…)
Nuk ka asnjë dyshim, me fjalë të tjera, se feja mund të bëhet zbavitëse. Pyetja është: Duke e bërë kështu, a nuk e kemi shkatërruar fenë si një “objekt autentik të kulturës”? Dhe, një fe që përdor taktika estrade, a nuk i shndërron më shumë në një paraqitje pa vlerë konceptet e saj tradicionale?
(Rr)eziku nuk qëndron tek feja që është bërë përmbajtje për spektakle televizive, por tek spektaklet televizive që mund të bëhen përmbajtje e fesë.
Neil Postman (1931-2003), shkrimtar dhe edukator amerikan, kritik kulture dhe teoricien mbi mediat. Pjesa e zgjedhur (titulluar nga redaksia) është shkëputur nga libri i tij më i njohur, “Amusing Ourselves to Death: Public Discourse in the Age of Show Business”.
Perktheu I.E.
