Çrregullimi i vakteve, shpie në tronditjen e ritmeve fiziologjike të jetës, në çrregullimin e mekanizmave drejtues nervor e hormonal dhe të proceseve të ndërlikuara biokimike e fiziologjike, të cilët janë bazament i sistemit të tretjes.
Ajshe Leka
Konsulente për nutricion dhe dietologji
Rritja, zhvillimi dhe ruajtja e shëndetit, varet nga shumë faktorë, ndër ta edhe nga ushqimi, i cili luan një nga rolet më të rëndësishme në këtë proces.
Sasia e nevojshme e ushqimeve që njeriu duhet të konsumojë çdo ditë, në mënyrë që të sigurojë dhe të plotësojë nevojat e organizmit, duhet të jetë e ndarë në disa porcione dhe e përbërë nga prodhime të ndryshme të materieve ushqyese, të cilat quhen vakte ushqimore.
Lloji dhe sasia e ushqimit, i cili futet në organizëm, varet nga mosha, gjinia, gjendja shëndetësore, aktiviteti punues dhe aktiviteti fizik.
Ushqimi i njerëzve të shëndetshëm, duhet të bazohet mbi parimet e të ushqyerit racional. Të ushqyerit racional përfshin më tepër parametra, siç janë: sasia, lloji, vlera energjike, përbërja kimike, mënyra e gatimit dhe llojet e ndryshme të ushqimit.
Me ushqimin duhet të konsumohen të gjitha llojet e materieve ushqimore-nutrientët, në sasi që kënaqin nevojat ditore energjike.
Në vaktet ditore, sa iu përket nevojave ditore energjike, karbohidratet marrin pjesë me 50-60 për qind, yndyrat me 30-35 për qind, ndërsa proteinat – me 10-15 për qind.
Produktet ushqimore përmbajnë proteina me origjinë shtazore dhe vajrat bimore duhet të jenë të pranishme gjatë të gjitha vakteve të ditës, në mënyrë që organizimi t’i shfrytëzojë në vazhdimësi.
Për t’u shfrytëzuar në mënyrën e duhur, së bashku me këta nutrientë, duhet të konsumohen edhe sasi përkatëse të vitaminës B-kompleks, që janë të përfshira në metabolizëm, si koenzima të enzimave.
Prodhimet ushqimore të cilat konsumohen, nuk kanë vlerën e njëjtë biologjike dhe energjike. Për këtë shkak, gjatë përgatitjes së vakteve ditore, produktet ushqimore duhet të përfaqësohen me përqindje të ndryshme, të jenë të llojllojshme dhe të burojnë nga të gjitha grupet e ushqimit:
– Drithërat (bukë, ëmbëlsira, brumëra) marrin pjesë me 14-15 për qind të materieve ushqimore
– Qumështi dhe produktete qumështit – 10-25 për qind
– Mishi ose zëvendësuesit e tij (peshk, mish, vezë) – 5-15 për qind
– Yndyrat me origjinë bimore dhe shtazore (yndyrë, gjalpë, margarinë, vajra) – 1-20 për qind
– Perimet – 5-12 për qind
– Frutat – 5-10 për qind
– Koncentrat sheqeri (çokollatë, gurabije, marmelatë) – 5-10 për qind
– Ujë.
Gjatë gatimit të vaktit ditor, prodhimet ushqimore të të njëjtit grup, për shkak se kanë vlera të ngjashme biologjike dhe energjike, mund të zëvendësohen ndërmjet vete. Kësisoj mundësohet që ushqimi t’i kënaqë nevojat sasiore dhe cilësore të materieve ushqimore.
Numri i vakteve te njerëzit e shëndetshëm, duhet të jetë së paku tre herë (mëngjesi, dreka dhe darka), ndërsa në varësi të moshës dhe profesionit, mund të shtohen edhe një ose dy vakte, në formë të shujtave, para dite dhe pas dite.
Te personat e sëmurë, në varësi të gjendjes shëndetësore dhe funksionimit të sistemit të tretjes, ushqimi mund të konsumohet edhe në numër më të madh të vakteve, por në sasi më të vogla. Në këtë mënyrë, ulet ngarkesa e sistemit të tretjes si dhe paraqitja e ngopjes dhe urisë gjatë ditës.
Pas konsumit të ushqimit me origjinë shtazore, që të mos ngarkohet organizmi, duhet bërë pushim. Ushqimi më mirë do të tretet, absorbohet dhe shfrytëzohet, nëse konsumohet sipas një orari të caktuar.
Çrregullimi i kohës së të ushqyerit shpie në tronditjen e ritmeve fiziologjike të jetës, në çrregullimin e mekanizmave drejtues nervor e hormonal dhe të proceseve të ndërlikuara biokimike e fiziologjike, të cilët qëndrojnë në themel të tretjes së ushqimit.
