Qepa si dhe hudhra e preshi ben pjese ne familjen Allium cepa dhe eshte kultivuar qe ne lashtesi. Gjurmet e saj i gjejme qe 5 mije vjet me pare ne zonen Persise dhe me vone kjo bime eshte perhapur ne Azi, Europe dhe me pas Kristofor Kolombi e coi ate ne bregun tjeter te Atlantikut. Persianet, egjiptianet, greket, romaket, kinezet apo galet, menjehere zbuluan tek ajo bulbe nje ushqim me vlera te vecanta. Ja pse ne rastet e epidemive te murtajes ne kohen e Mesjetes si dhe me vone, njerezit mbanin ne shtepite e tyre qepe te varura qe mos tu afrohej kolera (zbulimet ne kohen e sotme kane vertetuar se qepa eshte nje kurth shume atraktiv per bakteret dhe viruset e semundjeve ngjitese dhe kur ato kalonin neper ajer, ngjiteshin ne qepe).
Sot qepa kultivohet ne te gjithe boten dhe me sasi te medha : 44 milion tone qepe prodhohen brenda nje viti ne gjithe boten, duke zene vendin e dyte per nga prodhimi boteror, pas domates. Ate e gjejme te bardhe, te kuqe, te verdhe, te embel apo djegese dhe ne shume varietete te ndryshme sic jane qepa “Mbretereshe” apo ajo e Parisit dhe e Muluzes ne France, qepa e Brunswik, ajo e Italise, etj.
Qepa rritet ne formen e nje bime me nje lartesi 60-100 cm dhe ashtu si hudhra ajo eshte nje zarzavat me nje cilesi te jashtezakoneshme dhe perdorim te shumellojshem ne traditat dhe kuzhinat e te gjithe popujve. Madje shkencetaret thone se ajo nuk ka asnje lloj kunder-indikacioni, pra nuk shkakton asnje lloj demtimi per organizmin e njeriut, perkundrazi, eshte mjaft e dobishme dhe ne cdo moshe. Sigurisht eshte perberja e saj qe i jep cilesi te medha. Qepa njihet si anti-septik (kunder infektimit), anti-viral(kunder viruseve), anti-reumatizmal apo anti-inflamator(kunder ndezjes). Ajo njihet gjithashtu si ekspektorant(nxjerrjen e kelbazes) i mire, si diuretik (kur perdoret vecanerisht e gjalle), laksativ (lehteson jashteqitjen kur gatuhet) ; eshte stimulues i qarkullimit te gjakut si dhe ul glicemine ne gjak (shume njerez e bejne qepen dhe ne forme caji, duke e zjere ate). Studjuesit e ndryshem kane konstatuar se qepa e kuqe, p.sh. ndikon shume ne luften kunder osteoporozes se kockave.
Perberja ne polifenole e ben ate nje anti-oksidant te mrekullueshem dhe te fuqishem per qelizat e trupit te njeriut. Por qepa ndikon gjithashtu dhe per efikasitetin e mire te sistemit urinar, te prostates, etj. Studiues te shumte kane vene re se qepa eshte shume e nevojshme per njerezit qe vuajne nga diabeti, pasi ul perqindjen e glukozes ne gjak. Ajo qe eshte me interesante eshte roli i saj ne parandalimin i semundjeve kardio-vaskulare, ku bie ne sy roli i substances se saj qe quhet “kuercetineâ€, nje lloj mbrojtesi kardio-vaskular, vecanerisht kunder aterosklerozes. Qepa permban ne vetvete substanca sulfuri, cka ben qe kur e presim ate me thike per ta gatuar, avujt e squfurit, ne kontakt me syte, bejne qe ata te perloten. Por qepa ka fosfor si dhe tek peshqit (cka na ndihmon per nje funksionim te mire cerebral te trurit).
Ajo permban gjithashtu silicium, aq i nevojshem per arteret dhe qe lehteson fiksimin e kalciumit ne kocka. Elemente te tjere qe perbejne qepen jane dhe kaliumi (cka shpjegon dhe vleren e saj anti-septike), hekuri, jodi, natriumi, fluori, etj. Por qepa ka njekohesisht dhe oligo-elemente : ajo permban vitamina si vitamina B1, B2, B6 si dhe vitamina A, C, E, etj. Vlerat anti-septike te qepes njihen prej kohesh, cka deshmon dhe per perdorimin e qepes ne menyre popullore, duke e vendosur mbi nje plage (sic ndodh me hemoroidet) etj. Perberja ne sulfur e ben ate te jete nje anti-septik i forte per infeksionet e gojes, vesheve, lekures, per rruget digjestive dhe ato te frymemarrjes, apo ne luften kunder baktereve neper dhembe, etj.
Vitet e fundit eshte vene ne dukje dhe nje cilesi mjaft e rendesishme e qepes : ajo e luftes kunder kancerit dhe parandalimit te tij. Madje kur shoqerohet me hudhren, kjo duo ekspolzive eshte nje ilac i mrekullueshem. Por perse ? Sepse substancat e tyre perberese, disi te ngjashme dhe me shume permbajtje sulfuri pengojne modifikimin e qelizave gjate perteritjes se tyre, duke penguar keshtu qe diferencimi i tyre te behet ne menyre te crregullt, sic ndodh me qelizen kanceroze. Pra qepa dhe hudhra ndihmojne qe ky mekanizem qelizor te jete gjithnje ne ekuiliber, duke mos e lene qelizen te shndrohet ne nje qelize kanceroze. Spitali Anderson Hospital dhe Tumor Institute kane arritur te vecojne nga qepa nje substance te quajtur propylsulfide me nje veprim te jashtezakonshem kunder kancerit. Por keshtu dhe Shkolla e Mjeksise dhe Stomatologjise se Harvard-it ne SHBA, ka zbuluar se duke shtuar nje substance te qepes mbi qelizat kanceroze te marra nga goja e semure me kancer te nje kafshe, kjo lende e ka frenuar ne menyre te habiteshme shumezimin e disa qelizave si dhe shkaterrimin e disa te tjerave.
Cilesite e mrekullueshme te qepes i ka vene ne dukje dhe prof. Victor Gurewich i Laboratorit te Kerkimeve Vaskulare “Sainte-Elizabeth†te Bostonit apo indiani i njohur N. Gupte, i K.G. Medical College te Lucknow, i cili i zbuloi per here te pare komunitetit shkencor nderkombetar se qepa ishte e afte te kompensonte demtimet qe sillte ne gjak nje ushqim i yndyrshem. Kjo u vertetua dhe nga universiteti amerikan George Washington i Bostonit, duke shtuar se substancat e qepes nuk lejojne krijimin ne gjak te mpiksjeve ne forma trupash te vegjel, te cilat bllokojne arteret duke shkaktuar aksidente vaskulare apo cerebrale, si trombozat, etj. Efekte te vecanta te qepes jane vene re ne luften kunder kancerit te zorres se trashe dhe parandalimit te tij. Instituti i Farmakologjise Mario Negri te Milanos, ne bashkepunim me nje grup studiuesish zvicerane, permes 8 studimeve te ndryshme rezultoi se njeriu qe ha 7 here ne jave qepe e ul ne 50% mundesine e prekjes nga kanceri.
Prof. Lea Joanis Tomatis
