Pasiqe sabri eshte gjysma e imanit, eshte moral i vyeshem, te dergon ta respektosh All-llahun, te largon nga haramet, meriton qe te flasim rreth tij, duke e treguar realitetin dhe vleren e tij, llojet dhe gjerat qe e demtojne dhe e asgjesojne. Krejt kjo ne kohe kur musibetet jane shtuar, sprovat kane kaluar cdo kend, dyshimet vijne nga te gjitha anet, ai qe kapet per fe i ngjan atij qe eshte kapur per gace, andaj nevoja e njerezve per durim eshte me e madhe se ajo per ushqim.
All-llahun e lusim qe te na furnizoje me saber per ibadete, me saber per tu larguar nga mekatet dhe saber ne caktimin e All-llahut. Amin.
Realiteti i sabrit
Saber, sipas sherijatit eshte: mostrishtimi i shpirtit, mosankim me gjuhe dhe mosperdorja e gjymtyreve per te shkyer rrobat dhe per te rrahur fytyren. Sabri eshte nje virtyt i vlefshem, eshte force e shpirtit me te cilen rregullohet ceshtja e saj. Njeriu duhet te adhuron All-llahun si ne bollek ashtu edhe ne sprova, andaj gjate shendetit duhet falendeuar, kurse gjate sprovimit duhet duruar.
– Kane pyetur Xhunejdin per sabrin, kurse ky eshte pergjigjur: “te gelltitish ithtesira, duke mos u merrolur”.
– Kurse Dhennuni ka thene: “saber eshte largimi prej ndalesave, qetesi kur te perbishe vrazhdesi te sprovave dhe shfaqaje e pasurise kur te kaplon fukaralleku”.
Sabri eshte frere i njeriut, i cili e udheheqe per ne xhennet ose per ne xhehenem, e nese nuk e ka kete frere shkon nga do vet.
Disa dijetare nga selefi kane thene: vendoni frere nefsit se ajo te con ne te keqe. I lumi ai qe i ka venduar nefsit te vet frere i cili e dergon ne ibadete dhe e largon nga haramet, sepse durimi nga haramet eshte me i lehte se durimi ndaj denimit te All-llahut.
Pra, realiteti i sabrit qenka qe besimtari forcen e ecjes perpara ta orijentoje nga ajo qe i ben dobi, kurse forcen e stagnimit ta orijentoje nga ajo qe i ben dem.
Njerezit perballe sabrit jane ne gjendje te ndryshme, disa durojne per te bere ibadete, mirepo nuk kane durim qe te largohen nga haramet, tjeret kane durim te largohen nga haramet, mirepo nuk kane durim te bejne ibadete, kurse tjeret skane durim as per ibadete e as per tu larguar nga haramet.
Disa njerez durojne agjerimin kur eshte nxehte dhe namazin e nates kur eshte ftohte, mirepo nuk duron nga shikimi haram.
Disa tjere kane durim per tu larguar nga shikimet harame dhe fotografite lakuriqe, mirepo nuk ka durim te urdheroje ne te mire e te largoje nga e keqja dhe te beje xhihad kunder kafirave dhe munafikave.
Te shumtit jane ata qe skane saber as per kete e as per ate, kurse pakica jane qe kane saber edhe per kete edhe per ate, andaj kane thene: sabri eshte perqendrim i nxitjes se mendjes dhe fese perballe nxitjes se epshit”.
Vlera e sabrit
Vlera e sabrit eshte shume e madhe, per ket flasin shume argumente, prej tyre jane edhe keto:
– seciles veper i dihet shperblimi pervec sabrit, sepse llogaria e sabrit eshte pakufi. All-llahu thote:
“Me te vertete shperblehen durimtaret pa kufi…”. (Ez-Zumer: 10).
– All-llahu eshte ne prani te durimtareve:
“All-llahu eshte me durimtaret…”. (El-Bekare: 153).
Kurse Ali ibn Dekak thote: “durimtaret fituan krenarine e dy boterave, sepse fituan pranine e All-llahut me ta”.
– All-llahu i do durimtaret:
“All-llahu i do durimtaret…”. (Ali Imran: 146). Mjafton kjo qe te jete nxitje per durimtaret.
– Tregon All-llahu se durimi eshte gje e mire per durimtaret edhe ate duke u betuar:
“… e po te duronit kjo eshte me mire per durimtaret…”. (En-Nahl: 126).
– All-llahu ia ka pergaditur durimtaret tre shperblime per njeher qe askujt sia ka pregaditur:
“Pergezoi durimtaret, te cilet kur i godet ndonje fatekeqesi thone: te All-llahut jemi dhe te Ai do te kthehemi. Atyreve u takojne salavatet prej Zotit te tyre dhe meshira dhe ata jane te udhezuarit”. (El-Bekare: 155- 157). Nje njeri nga selefi, te cili i kishte ndodhur nje musibet ka thene: pse mos te bej saber, kur All-llahu mi ka premtuar tre gjera nese duroj, secila gje eshte ma e mire se bota dhe cka permbi te.
– shpetimi i besimtarit ne dunja dhe ahiret mvaret prej sabrit:
“O ju besimtare, beni durim, behuni te qendrueshem kunder armikut, rrini te pergaditur dhe, qe te shpetoni, ruajuni denimit te All-llahut”. (Ali Imran: 200). Te flasim per vleren e durim na nevojitet shume kohe, andaj me kete do te mjaftojme, kurse kur te flasim per sabrin ne Kur’an dhe sunnet do te flasim pak edhe me gjere.
Llojet e sabrit
Dijetaret thone se sabri eshte tre lloje:
Saber ne ibadet ndaj All-llahut, saber ne largim prej mekateve dhe saber ne kader te All-llahut. Krejt kjo sepse robi ne kete dunja eshte ne tre gjendje: para urdherit te cilin duhet kryer, para ndaleses qe duhet larguar dhe para kaderit te All-llahut qe duhet duruar. Ne te gjitha keto gjendje ka nevoje besimtari per saber.
Me keto tre gjera e porosite Llukmani djalin e tij duke i thene:
“O djali im, fale namazin, urdhero per pune te mira, e ndalo nga te keqiat, perballo me durim cdo gje qe te godet, vertet, keto jane nga ceshtjet me te preferuara”. (Llukman: 17).
Perderisa saber gjuhesisht dmth burgim dhe pengim, atheere dmth burgim i nefsit ne rrespekte, pengim nga mekatet dhe pengim nga hidherimi dhe mllefi nese e godet ndonje musibet.
1- sabri ne ibadete eshte saber ne veshtiresi, sepse nefsi sipas natyres se saj ike prej shume ibadeteve, e urren namazin shkaku i dembelise dhe dhenja perparesi rehatise, e urren zekatin shkaku i kopracise, kurse e urren haxhin dhe xhihadin per te dy shkaqet, e urren agjerimin shkaku se e do ushqimin dhe nuk e do urine. Pra, durimi ne ibadete eshte durim ne veshtiresi.
Njeriu ka nevoje per kete lloj sabri ne tre raste:
– para se ta fillon ate ibadet, duke e pastruar nijetin, duke vendosur qe ta kryen kete obligim dhe duke u larguar rijase dhe dyftyresise. Per kete All-llahu e permendi sabrin para vepres kur thote:
“Pervec atyre, te cilet kishin durim dhe benin vepra te mira, te tillet kane falje (te gabimeve) dhe shperblim te madh”. (Hud: 11).
– gjate ibadetit, duke mos e haruar All-llahun gjate kesaj vepre, duke i plotesuar rregullat dhe sunnetet e kesaj vepre, e mos ta bene te manget dhe me te meta. Ta kete parasysh nijetin dhe te jete i pranishem ne kete ibadet me zemer.
– Pasi ta kryesh ibadetin, sepse njeriu ka nevoje per saber qe mos ta shfqae kete ibadet per rija dhe syefaqesi, mos te mahnitet me kete ibadet te vetin dhe te duron e mos te ben vepra te cilat mundet tia asgjesojne kete veper, sic thote All-llahu [subhanehu ve teala]:
“…mos i prishni lemoshat tuaja me te krenuar e me ofendim sic ben ai qe e jep pasurine e vet sa par sy e faqe te njerezve,…”. (El-Bekare: 264).
Pra, ibadeti paska nevoje per durim dhe perpjekje, andaj Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thene: “eshte rrethekuar xhenneti me gjera te renda per njeriun…”. (Transmeton Muslimi).
2- sabri ne largim prej mekateve. Kjo gje eshte e qarte, njeriu duhet te pengon nefsin te pason epshin e tij dhe te bejr ne harame. Ma se shumti i ndihmon ne kete gje, lenja e gjerave te zakonshme dhe gjerave qe i ndihmojne ne mekat, sepse adeti eshte natyre e vecante, e kur ti bashkangjitet epshit, atehere behen dy ushtare te shejtanit perballe ushtarit te All-llahut e ndoshta nuk mundet t’i mposhte. Per kete Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thene: “eshte rrethekuar xhehenemi me epshe…”. Sepse nefsi i deshiron dhe tenton te bjer ne to, kurse po e pengoi vehten nga kjo gje dhe beni saber, kjo eshte me mire per te.
3- Saber ne bela dhe musibete. All-llahu [subhanehu ve teala] thote:
“Ne do t’ju sprovojme me ndonje frike, me uri, me ndonje humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po ti jepju myzhde durimtareve”. (El-Bekare: 155).
Ky saber behet duke mbyllur gojen nga ankimi drejtuar ndokujt tjeter pervec All-llahut, duke penguar zemren nga trishtimi dhe hidherimi, kurse gjymtyret nga shkyerrja e robave dhe rrahja e fytyres.
Nese robi duron gjat sprovave qe i vijne, me kete ai e pranon ate qe e i ka ardhur nga All-llahu dhe shpreson shperbilimin e tij. Ummu Seleme thote: Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thene: “Nese ndokend e godit ndonje musibet, le te thote: inna lil-lah ve inna ilejhi raxhiun, te All-llahut jemi dhe te Ai do te kthehemi, me shperble ne kete musibet dhe ma zevendeso me ndonje veper ma te mire”.
E kur vdiq Ebu Selemeja, Ummu Selem tha: inna lil-lah ve inna ilejhi raxhiun, te All-llahut jemi dhe te Ai do te kthehemi, me shperble ne kete musibet dhe ma zevendeso me ndonje veper ma te mire, atehere All-llahu ia zevendesoi Ebu Selemen me Pejgamberin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].
Gradat e sabrit
Ibn Kajjimi [rahimehull-llah] thote se sabri eshte tre grade:
1- Saber prej All-llahut, dmth kerkimi ndihme te Ai per saber dhe kuptimi se sabri i robit vjen nga All-llahu e jo nga vetvetja. All-llahu thote:
“Pra, te jesh i durueshem! Durimi yt eshte vetem me ndihmen e All-llahut…”. (En-Nahl: 127). Dmth po mos te jep durim All-llahu, nuk mundesh te durosh.
2- Saber per hire te All-llahut. Dmth nxites per kete saber te jete dashuria ndaj All-llahut dhe shpresimi i Fytyres se Tij, e jo shfaqja e forces se tij ose kerkimi i lavderimit nga njerezit, ose per ndonje qellim tjeter.
3- Saber me All-llahun. Dmth levizja e robit sipas deshires dhe rregullave te All-llahut, duke e duruar vehten ne keto gjera, levize sipas tyre dhe ndalet ku ndalen ato, ece nga ecin ato. Vehten e ka bre peng te urdherave dhe deshirave te All-llahut. Ky lloj i sabrit eshte lloji me i rende dhe ky eshte sabri i te verteteve. (???????? ).
Xhunejdi thote: ecja prej dunjase ne ahiret eshte lehte per besimtarin, largimi prej njerezve per hire te All-llahut eshte gje e rende, ikja prej vetvetes nga All-llahu eshte edhe ma rende, kurse durimi me All-llahun eshte edhe ma rende.
Sabri ne Kur’an dhe Sunnet
Ibn Kajjimi [rahimehull-llah] permend shume ajete ku permendet sabri dhe citon Imam Ahmedin se ka thene: “All-llahu ka permendur sabrin ne mese 90 vende”. Ne do ti permednim vetem disa vende ku permendet sabi.
1- Si urdher:
“Pra, te jesh i durueshem! Durimi yt eshte vetem me ndihmen e All-llahut…”. (En-Nahl: 127).
“Ti ben durim ne vendimin e Zotit tend…”. (Et-Tur: 48).
2- Ndalim i te kundertes, qe eshte nxitimi:
“Ti duro, ashu sikurse duruan te derguarit e vendosur dhe mos kerko ngutjen e denimit per ta…”. (El-Ahkaf: 35).
“Po ti, behu i durueshem ndaj caktimit te Zotit tend, e mos u be si ai peshkut…”. (El-Kalem: 48).
3- Lavderim per durimtaret:
“…dhe te durueshmit ne skamje, ne semundje dhe ne flaken e luftes. Te tillet jane ata te sinqertit dhe te tillet jane ata te devotshmit”. (El-Bekare: 177).
4- Nderlidhja e fitores dhe perkrahjes me saber dhe takvallek:
“Po, nese jeni te qendrushem e te matur, e ata (armiqte) t’ju vine tash ne kete momoent, Zoti juaj ua vazhdon juve ndihmen me pese mije prej engjejve te ushtruar (per lufte) ose te shenuar”. (Ali Imran: 125).
Andaj Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thene: “Dijeni se fitoreja vjen me durim”. Transmeton Tirmidhiu, hadithi eshte sahih.
5- Lajmerim se fitimi i gjerave te kerkuara, shpetimi prej gjerave te urrejtura, hyrja ne xhennet dhe pershendetja e melaqeve fitohet me saber:
“(perfundimi i mire eshte) Xhennete te Adnit (vende te perjetshme) ku do te hyjne ata, edhe prinderit, grate dhe femijet e tyre te cilet kane qene vepermire ata do t’i vizitojne engjejt duke hyre ne secilen dere. (u thone) Selamun alejkum, me durimin tuaj gjetet shpetimin; sa perfundim i lavdishem eshte ky vend”.(Er-Ra’d: 23-24).
6- Lajmerim se durimtari eshte ai qe perfiton dhe keshillohet me ajetet e All-llahut:
“Ne e patem derguar Musain me argumentet tona (dhe i thame); nxirre popullin tend prej erresirave ne drite dhe perkujtoju atyre te mirat e All-llahut (qe u dhuroi), se vertet ne ato (perkujtime) ka argumente per secilin qe eshte shume i durueshem dhe shume falenderues”. (Ibrahim: 5).
7- Lajmerim se cilesite e mira dhe dobite e medha i perfitojne durimtaret:
“E ata qe ishin te zotet e diturise thane: “Te mjeret ju, shperblimi i All-llahut eshte shume me i mire per ate qe besoi dhe beri veper te mire, po ate nuk mund ta arrije kush pervec durimtareve!”. (El-Kasas: 80).
8- Imamlleku ne fe arrihet me saber dhe jekin:
“Dhe prej tyre Ne beme prijes qe me urdherin Tone udhezojme, pasi qe ata (qe i beme prijesa) ishin te durueshem dhe ndaj argumenteve Tona ishin te bindur”. (Es-Sexhde: 24).
9- All-llahu e lavderoi Ejubin [alejhis-selam] per sabrin e tij:
“Vertet, Ne e gjetem ate te durueshem. Sa rob shume i mire ishte ai dhe i kthyer te Zoti”. (Sad: 44).
E vleresoi se eshte rob shume i mire sepse e gjeti durimtar, e kjo tregon se ai qe nuk duron kur te sprovohet, eshte rob i keq.
10- Ne disa vende e ka permendur sabrin me kushtet e fese:
E ne ajetet tjera All-llahu e ka bere sabrin shkak te dashurise, pranise, fitores, ndihmes dhe shperblimit te mire nga Ai, mjafton kjo te jete nder dhe vlere.
Kurse ne sunnetin e Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka shume hadithe qe flasin per vleren e sabrit, qe nxisin ne saber, qe flasin mbi ate qe u ka pergaditur All-llahu durimtareve ne dunja dhe ahiret. Ne vijim do ti permendi disa hadithe:
1. Transmetohet nga Enesi [radijall-llahu anhu] qe thote: “Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kaloi prane nje gruaje e cila qante mbi nje varr dhe i tha: “Frikesoju All-llahut dhe bej durim”. Gruaja i tha: “Largohu prej meje, sepse ty nuk te ka goditur fatkeqesia ime!” Ajo nuk e njihte Te Derguarin. Kur i treguan se ai ishte Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ajo shpejtoi deri te dera e shtepise se Pejgamberit dhe pasi nuk gjeti roje te dera, e hapi deren dhe tha: (O I Derguari i All-llahut) “Une ty nuk te kam njohur”. (Pejgamberi) Tha: “Durimi eshte ne goditjen e pare (sepse atehere eshte me se veshtiri)”. (Muttefekun alejhi).
Befasia e fatekeqesise eshte ajo qe e trishton njeriun dhe ia dridh zemren,e nese duron ne goditjen e pare, ia thene veshtiresine dhe pastaj behet ma lehte durimi ne kete fatekeqesi.
2. Transmetohet nga Ebu Seid El-Hudriu [radijall-llahu anhu], i cili thote se Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thene: “…e kush kerkon te jete i pavarur (te kete sa mos t’ia shtrije doren tjeterkujt), All-llahu do ta pavaresoje, e kush ben shume durim, All-llahu do t’i ndihmoje ne durim. Askujt nuk i eshte dhene dhurate me e mire dhe me e rendesishme se sa durimi (sabri)”. (Muttefekun alejhi).
3. Nga Ebu Hurejre [radijall-llahu anhu] percillet se I Derguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thene: “All-llahu i Madherishem thote: “Shperblimi i robit tim besimtar, kur t’ia merr te dashurin e tij nga banoret e kesaj bote, e ai ben durim per te duke llogaritur shperblim, eshte me Xhennet”. (Buhariu).
4. Transmeton Buhariu dhe Muslimi se Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] disa njerezve u ndau dic prej pasurise, atehere disa njerez thane: me kete ndamje s’eshte shpresuar fytyra e All-llahut. I treguan per kete fjale Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], kurse ai tha: “All-llahu e meshirofte Musain [alejhis-selam], e paten ofenduar ma rende se kjo, por duroi”.
Hadithet qe flasin rreth kesaj teme jane te shumta neve po mjaftohemi me keto qe i permendem.
Disa thenie te selefit mbi sabrin
1- Omeri [radijall-llahu anhu] thote: “jeten ma te mire e kemi kaluar me saber”. “Po te ishte sabri njeri, do te ishte fisnik”.
2- Hasan Basriu [rahimehull-llah] thote: “Sabri eshte thesar i te mires, All-llahu ia jep vetem njeriut fisnik te Ai”.
3- Aliu [radijall-llahu anhu] thote: “sabri ne krahasim me imanin eshte sikurse koka me trupin, nese i keputet koka, vdes trupi”, pasta e ngriti zerin duke thene: “s’ka iman ai qe s’ka saber”.
4- Omer ibn Abdul-Azizi [rahimehull-llah] thote: “Nese All-llahu ia jep nje dhunti besimtarit e pastaj ja mer, mirepo ia kompenzon me saber, gjeja e kompenzuar eshte me e mire se ajo qe ia ka dhene fillimisht”.
5- Sulejman ibn Kasimi [rahimehull-llah] thote: “seciles veper i dihet shperblimi pervec sabrit”.
6- Mejmun ibn Mihrani [rahimehull-llah] thote: “Sabri eshte dy lloje: sabri ne musibet, e kjo eshte nje gje e mire dhe sabri ne largim nga harami, kjo eshte edhe me e mire”. “Njeriu te mirat mundet ti arrije vetem me saber”.
Gjera qe e demtojne dhe asgjesojne sabrin
1- Ankesa drejtuar krijesave.
Nuk hyne ne kete grupe, ankimi drejtuar All-llahu dhe tregimi i situates tende ndonje krijese, sic eshte mjeku, ose ndokush tjeter.
2- Ne kundershtim me sabrin eshte shkyerrja e rrobave dhe rrahja e fytyres, vajtimi, ngritja e zerit me te qajtur etj.
Nuk eshte ne kundershtim me sabrin te qajturit pa ze.
3- Trishtimi eshte ne kundershtim me sabrin. All-llahu thote:
“Është e vertete se njeriu eshte i prirur te jete i padurueshem. Pse kur e godit ndonje e keqe, ai ankohet se tepermi. Nderkaq, kur e gjen e mira, ai behet teper koprac”. (El-Mearixh: 19-21).
Ubejd ibn Umejri thote: nuk konsiderohet trishtim nese te qane syri dhe te merzitet zemra, mirepo trishtim konsiderohet mendim i keq dhe fjalet e keqija”.
Ne fund e lusim All-llahu [subhanehu ve teala] qe te na dhuroje durim dhe te na beje prej durimtareve te cilet i pret shperblimi pa llogari. Amin.
Bekir Halimi,
22.6.2001
