Vlerësimi i profesorit Murat Yesiltas, Drejtor i Kërkimeve të Sigurisë pranë Fondacionit për Kërkime Politike, Ekonomike dhe Sociale (SETA) në Ankara në lidhje me “Luftën e Re të Ftohtë” dhe ndikimin e saj në politikën globale.
Ndërkohë që qeveritë po përpiqen të rikuperohen nga efektet shkatërruese të pandemisë COVID-19, nuk ka pasur asnjë ndryshim rrënjësor në politikën globale gjatë gjithë vitit 2021. Me Biden në detyrë, përpjekjet e Shteteve të Bashkuara të Amerikës (SHBA) për të rivendosur rendin liberal me qendër në Amerikë duke marrë një roli më aktiv në sistemin global, gjithashtu duket se ka marrë pak përgjigje. Përkundrazi, zhvillimet globale që shënuan vitin 2021 tregojnë se mungesa e lidershipit global po bëhet gjithnjë e më nxitëse, se problemet e qeverisjes globale, përfshirë ndryshimet klimatike, nuk janë kapërcyer dhe se ka filluar një periudhë e re konkurrence në të cilën Kina, Rusia dhe aktorë të tjerë në zhvillim janë të angazhuar në një luftë të pamëshirshme për t’i lënë vend vetes. Në këtë kontekst, transformimi i vazhdueshëm i sistemit ndërkombëtar dhe rikthimi i konkurrencës së fuqive të mëdha po shtojnë pasigurinë globale dhe po detyrojnë shumë shtete, përfshirë Turqinë, të rishqyrtojnë politikat e tyre të jashtme dhe të riorganizojnë pozicionet e tyre në arenën ndërkombëtare.
Duke marrë parasysh tendencat kryesore gjeopolitike globale që ndodhën gjatë vitit 2021, shohim se rivaliteti i fuqive të mëdha apo e ashtuquajtura “Lufta e Re e Ftohtë” nga shumë njerëz dominon politikën globale dhe ndikimi i saj do të ndihet më shumë në periudhën e ardhshme. Në mesin e shtatorit 2021, marrëveshja “AUKUS”, shembulli më i mrekullueshëm i konkurrencës SHBA-Kinë, u lexua si një përpjekje e papritur për të vendosur një linjë gjeopolitike ushtarake, politike dhe ekonomike kundër Kinës në rajonin e Paqësorit. Rivaliteti SHBA-Kinë, nga ana tjetër, është vetëm një dimension i rivalitetit të vazhdueshëm të fuqive të mëdha. Politika e fundit ekspansioniste dhe qëndrimi ushtarak i Rusisë në kontekstin e doktrinës së mjedisit të afërt garantojnë që një tension i ri i luftës së ftohtë midis Perëndimit dhe Moskës të jetë i përhershëm. Më konkretisht, ky tension mbi Ukrainën përbën dimensionin e dytë të luftës globale për pushtet.
Megjithatë, pavarësisht këtyre zhvillimeve, Perëndimi, përfshirë Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) dhe NATO-n, po përpiqet të përcaktojë strategji për një përgjigje të mundshme ndaj Rusisë, por ende nuk është përcaktuar një strategji e qartë. NATO shprehu gatishmërinë për dialog me Rusinë dhe shqetësimin për veprimet e saj, ndërsa Shtetet e Bashkuara thanë se nuk do të dërgojnë trupa në Ukrainë, por do të vendosin sanksione të rënda ekonomike ndaj Rusisë, do të ofrojnë furnizime shtesë mbrojtëse për ukrainasit dhe do të forcojnë aleatët e tyre të NATO-s. Megjithatë, duket se Rusia nuk i mori shumë seriozisht këto paralajmërime. Edhe pse dinamika kryesore që përcakton rrugën e politikës globale është konkurrenca SHBA-Kinë, një proces i ri ka nisur në hijen e këtij konkurrimi, veçanërisht në Lindjen e Mesme. Rajoni po pëson ndryshime të rëndësishme që i kanë dhënë shtysë një debati të mundshëm riorganizimi rajonal. Konkretisht, nga fillimi i vitit 2021, vendet e rajonit kanë nisur një proces normalizimi që rezulton në më pak tension dhe më shumë bashkëpunim mes tyre. Zona e tensionit që paralelizon normalizimin rajonal dhe do të shënojë vitet e ardhshme, nëse jo 2021-in, është programi bërthamor i Iranit. Meqenëse mundësia e një krize më të madhe në trekëndëshin Iran-SHBA-Izrael do të ketë një ndikim të madh në rajon, çështja iraniane meriton vërtet vëmendje të veçantë.
Dihet se Turqia po përgatit një strategji të re për një mjedis konkurrues global dhe rajonal në rritje në vitin 2022. Në këtë kontekst, Turqia tashmë ka filluar të planifikojë se si do t’i përdorë burimet e saj për të konsoliduar strategjinë e saj dhe për të shmangur rreziqet e mundshme në afërsi. Përveç kësaj, është e rëndësishme të theksohet se nën ndryshimin e dinamikave gjeopolitike në politikën rajonale dhe ndërkombëtare, Turqia nuk mund të ruajë stabilitetin dhe qëndrueshmërinë e saj strategjike duke i dhënë përparësi një zone specifike sigurie. Qeveria është plotësisht e vetëdijshme për këtë. Meqenëse portofoli gjeopolitik i Turqisë ndikohet nga zhvillimet globale dhe rajonale të nivelit makro dhe është “i kufizuar” nga disa shtete dhe aktorë joshtetërorë, është e qartë se kërcënimet e sigurisë janë të ndërlidhura në rajonet e afërta të Turqisë. Rreziqet me të cilat përballet Turqia sot, duken të jenë shumëdimensionale, duke përfshirë Detin e Zi, Mesdheun Lindor dhe Lindjen e Mesme. Megjithatë nuk pritet asnjë lëvizje e rëndësishme në këto zona në vitin 2022. Zbutja në Lindjen e Mesme mund të vazhdojë gjatë gjithë vitit dhe mund të ketë zhvillime të reja pozitive midis Turqisë dhe Egjiptit, Izraelit dhe Arabisë Saudite. Një epokë e re tensioni me Greqinë duket e mundshme. Në marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara në atë kohë nuk ka asnjë zhvillim që ndryshon lojën, por çështja e furnizimit me avionë luftarakë F 16 është një nga testet më të rëndësishme për marrëdhëniet dypalëshe. Marrëdhëniet Moskë-Ankara do të kalojnë një provë serioze në vitin 2022. Ukraina dhe Siria janë ndër çështjet e para që vijnë në mendje. Ndërsa konkurrenca për pushtet vazhdon të rritet në sistemin global, është e pamundur që politika e jashtme e Turqisë të mos ndikohet nga kjo konkurrencë. /TRT/
