Ministra të qeverisë por edhe emra të tjerë të njohur janë përfshirë në një skandal të përmasave të mëdha të ndodhur në Zimbabve, vend i largët në Afrikën e Jugut. Mes listës së personave të përfshirë në këtë skandal është edhe një biznesmen nga Shqipëria, Klodian Zoto. Zoto njihet në Shqipëri si drejtues i kompanisë konçensionare për tenderët për ndërtimin e inceneratorit në Fier e Tiranë. Shumë herë ai është akuzuar nga opozita për korrupsion dhe një tender pa garë nga kompania e tij krijuar tre muaj para se të bënte propozimin e pakërkuar.
Afera ku Zoto është përfshirë, tashmë jashtë kufijve, ka të bëjë me marrjen e tenderit për të ndërtuar impiantin për përpunimin e mbeturinave me rikuperim të energjisë duke prodhuar energji elektrike. Në Republikën e Zimbabve është akuzuar një ministër për ndikim në tenderin dhënë kompanisë së Zotos, që në shkrim thuhet se është me shtetësi holandeze.
Kompania e Klodian Zotos, Integrated Energy B.V, është me bazë në Holandë dhe kontrata e lidhur është në vlerën e 120 milionë eurosh që do të shërbenin për ndërtimin e impiantit. Edhe në shtetin afrikan, akuzat janë që për tenderin nuk janë ndjekur procedurat e dhënies së tenderit. IEBV është e njëjta kompani me të cilën Klodian Zoto fitoi tenderët për ndërtimin e inceneratorëve në Tiranë dhe Fier.
Shkrimi i plotë
Ministri July Moyo është implikuar në një skandal masiv të tenderit në Këshillin e Qytetit të Harare pasi ai supozohet se ka drejtuar autoritetin lokal për t’i dhënë një kompanie me bazë në Holandë, (IEBV) një kontratë prej 120 milionë eurosh (134 milionë dollarë) për ndërtimin e një impianti të mbeturinave në energji në deponinë e Pomonas në periferi të qytetit, pa ndjekur procedurat e tenderit.
Kompania – Integrated Energy B.V – nënshkroi një Memorandum Mirëkuptimi me qeverinë, përmes Ministrisë së Pushtetit Lokal dhe këshillit muajin e kaluar. Por vetë kompania nuk mori pjesë në procesin e tenderimit, sipas burimeve të qytetit të Harare. Burimet thanë se IEBV nuk është midis tre kompanive, të cilat iu përgjigjën një ftese të tenderit për projektin vitin e kaluar. Hetimet nga ana e Prokurorisë treguan gjithashtu se IEBV ishte regjistruar vetëm zyrtarisht në vitin 2016 si një kompani postare holandeze. Kompania është në pronësi të një shtetasi holandez të quajtur Klodian Zoto.
The Independet u përpoq të gjejë kontakte të kompanisë, por kuptoi se nuk ka detaje zyrtare të kontaktit, adresë interneti apo e-mail përveç një adrese fizike, dhënë si Hoogoorddreef, 15 1101 BA, Amsterdam.
Sipas Aktit të Prokurimit, çdo kontratë që tejkalon një milion dollarë duhet të jepet nëpërmjet një tenderi publik.
Burime nga Harare thanë se këshilli fillimisht lëshoi një ftesë për tender për projektin në vitin 2016, por nuk dha një ofertë të suksesshme. Dokumentet tregojnë më tej se një ftesë tjetër e tenderit është lëshuar në nëntor të vitit të kaluar, por para se të jepet, u nënshkrua një Memorandum Mirëkuptimi midis HCC, qeverisë dhe IEBV.
Burimet thonë se IEBV iu afrua Moyo kur u lëshua ftesa e dytë dhe u ofrua për ndërtimin e uzinës për ndërtimin, operimin dhe transferimin e marrëveshjes për një periudhë tw pacaktuar.
Moyo pastaj drejtoi këshillin për të shqyrtuar IEBV për projektin, pavarësisht nga procesi i tenderimit në vazhdim. Qëllimi i tenderit ka të bëjë me ndërtimin e një impianti për përpunimin e mbeturinave me rikuperim të energjisë duke prodhuar energji elektrike, e cila do të futet në rrjetin kombëtar.
“Tenderi origjinal u lëshua nga Qyteti i Harare më 23 gusht 2016. Dymbëdhjetë ofertues paraqitën propozimet e tyre, por nuk u dha asnjë çmim. Një ftesë tjetër e tenderit është lëshuar më 2 nëntor 2018. Tre ofertuesit paraqitën propozimet e tyre në përputhje me përcaktimet e Autoritetit Rregullator të Prokurimit. Asnjë çmim nuk është dhwnw ende nga këto tri kompani. Prandaj ne habitën kur mësuam se më 7 maj, qeveria dhe HCC kishin nënshkruar një Memorandum Mirëkuptimi me IEBV. E gjithë kjo erdhi nga vetë ministri dhe ne nuk e dimë se çfarë janë interesat e tij”, tha burimi.
Zëdhënësi i qytetit të Harare, Michael Chideme, konfirmoi se procesi i tenderimit nuk ishte përfunduar.
“Tenderët e vitit 2016 u gjykuan dhe nuk kishte fitues. Asnjë kompani nuk ishte e suksesshme. Në tenderin aktual, është ende në gjykim. Ka investitorë të cilët kanë ardhur përmes qeverisë dhe menaxhimi i këshillit ishte i mandatuar të fliste me investitorin lidhur me propozimet. Asgjë nuk është dhënë deri më tani”, tha Chideme.
Punonjësi i qytetit Harare Hosiah Chisango tha se nuk ishte në dijeni të asaj që ndodhi në marrëveshje, por do të pyeste me menaxherin e zinxhirit të furnizimit të autoritetit lokal. “Tani po pres që menaxheri i zinxhirit të furnizimit të shohë dokumentet në mënyrë që unë të jem në gjendje të jap informacionin korrekt”, tha ai.
Megjithatë, sipas procesverbalit të Komitetit të Përbashkët të Menaxhimit të Mjedisit të Përbashkët dhe Komisionit për Financim dhe Zhvillim, Chisango bindi këshilltarët që të miratojnë marrëveshjen. Ai u tregoi atyre se IBEV tashmë kishte siguruar kërkesat e nevojshme financiare për projektin.
“Kapitali i kompanisë prej rreth 120 milionë euro (135 milionë dollarë), kredia bankare 5 milionë euro dhe pjesa tjetër do të financohen nëpërmjet kontratave të furnizuesve dhe pagesave periodike nga qeveria,” tha Chisango, sipas procesverbalit.
Komiteti i përbashkët më pas shqyrtoi çështjen dhe pyeti nëse këshilli do të hynte në një Memorandum të Mirëkuptimit të veçantë me partnerin e propozuar, të cilit Chisango tha se do të nënshkruhej një marrëveshje e veçantë. Ai gjithashtu i tha komitetit se ai do të siguronte që partneri të respektojë rreptësisht afatet specifike të përcaktuara në Memorandumin e Mirëkuptimit.
Me forcën e rekomandimeve të tij, një mbledhje e këshillit të plotë të HCC të mbajtur tri javë më parë, vendosi që autoriteti lokal duhet të hyjë në negociata me IEBV për zhvillimin e një impianti të energjisë në Harare dhe të raportojë për këshillin sapo marrëveshja të përfundojë. Moyo tha se ai nuk e njeh kompaninë, edhe pse ai e mbështet marrëveshjen në parim. Ai gjithashtu tha se nuk ishte i përfshirë në dhënien e tenderit.
“Unë nuk di asgjë për këtë kompani dhe unë kurrë nuk kam pasur ndonjë marrëdhënie me ta, as nuk e di për marrëveshjen që kishin me Qytetin e Harare. Sidoqoftë, nga pikëpamja mjedisore ne e inkurajojmë atë, sepse ai po ofron një burim të ripërtërirë të energjisë që është i pastër dhe i lehtë për t’u menaxhuar”, tha Moyo. “Unë do të flas me popullin tim, në mënyrë që ata të informojmë për këtë kompani, sepse ne inkurajojmë një zhvillim të tillë të qëndrueshëm”.
Hetimet treguan se IEBV ishte gjithashtu në listën e zezë në Shqipëri, ku në mënyrë kontroverse u dha një tender për ndërtimin e një inceneratori të mbeturinave në kryeqytetin e vendit, Tiranë, në 2017, në një marrëveshje në të cilën do të kishte menaxhuar projektin për 30 vjet. Përsëri, marrëveshja u nënshkrua pa ndjekur procedurat e tenderit.
Sipas shtypit shqiptar, IEBV ishte e vetmja kompani që mori pjesë në tender, duke ofruar rreth 128 milion euro (143,4 milionë dollarë amerikanë). Shtypi shqiptar gjithashtu raportoi se propozimi i tij për të ndërtuar inceneratorin në Tiranë u dërgua në Ministrinë e Mjedisit vetëm tre muaj përpara se të ekzistonte zyrtarisht si kompani.
Pas shqyrtimit të ofertës së pa kërkuar, Këshilli i Ministrave vendosi të hapë një procedurë tenderimi më 7 dhjetor 2016, duke siguruar që IEBV të marrë një bonus prej 8%, duke garantuar në thelb se do të marrë koncesionin. Marrëveshja çoi në protesta të mëdha, një fshat ngjitur me incineratorin e mbeturinave në janar të vitit të kaluar. Protestuesit u sulmuan nga policia. Protestuesit dëshironin që marrëveshja të anulohej, duke argumentuar se shoqërisë u paguheshin shuma të mëdha parash pavarësisht nga një punë pa vlerë.
Vetëm më 27 dhjetor të vitit të kaluar, kryeministri shqiptar Edi Rama shkarkoi gjysmën e kabinetit të tij (14 ministra) në përgjigje të protestave masive. Ato përfshinin ish-ministrin e Financave të vendit Arben Ahmetaj, i cili u identifikua nga shtypi pasi kishte ndikuar në marrëveshjen, sepse ai ishte mik i Zoto-s.
Marrëveshja që atëherë është bërë një çështje e madhe politike në vend, me udhëheqësin e partisë opozitare, Jorida Tabaku, duke lëshuar dokumente që tregojnë se IEBV ishte paguar 33 miliardë një vlerë e barabartë me 291 milionë US $, pavarësisht faktit se inceneratori nuk përfundoi.
